Η Μογγολία πίσω από ιστορίες του κόσμου

Η αναζήτηση ιστορικών εξηγήσεων για σημερινά φαινόμενα και κοινωνικές συμπεριφορές οδηγεί σε περίεργα κι αναπάντεχα συμπεράσματα. Γιατί λ.χ. η ιστορία της κυρίως Ρωσίας εξελίχθηκε τόσο διαφορετικά από της Ουκρανίας και δυο λαοί, ουσιαστικά αδέλφια σε πάρα πολλά ζητήματα, εθνικά, φυλετικά, θρησκευτικά κ.ά., χώρισαν και βρέθηκαν απέναντι ο ένας στον άλλο;

Η εξήγηση βρίσκεται κατά παράδοξο τρόπο στα βάθη της Ασίας. Και στους διαδόχους του μεγάλου μογγόλου στρατηλάτη Τζένγκις Χαν. Οταν ο εγγονός του μεγάλου Χαν, ο Μπατού, ανέλαβε από τον παππού του την ευθύνη για το εκστρατευτικό σώμα των Μογγόλων προς τη Δύση, δεν φανταζόταν πως θα άλλαζε τη μοίρα δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων για αιώνες. Με τον θάνατο του Τζένγκις και την ανάληψη της ηγεσίας των Μογγόλων από τον γιο του Ογκεντάι, οι προοπτικές του Μπατού μάλλον σκοτείνιασαν. Ο Ογκεντάι, που εξελέγη στην πρωτεύουσα των Μογγόλων Καρακόρουμ από το συμβούλιο όλων των φυλών και φατριών, το Κουλουρτάι, ήταν γνωστό πως είχε πολύ άσχημες σχέσεις με τον πρόωρα χαμένο – δολοφονημένο από τον Τζένγκις (;) – αδελφό του Τζόσι, πατέρα του Μπατού. Ο Ογκεντάι όμως έδειξε μεγάλη εμπιστοσύνη στον Μπατού και του ανέθεσε εν λευκώ την εκστρατεία προς τη Δύση – πέραν του Βόλγα και της Κασπίας Θάλασσας. Πλαισιωμένος από τον ενδοξότερο μογγόλο στρατηγό, τον Σαμπουτάι, ο Μπατού ξεχύθηκε προς κάθε γωνιά της Δυτικής Σιβηρίας και της, πέραν των Ουραλίων, ευρωπαϊκής Ρωσίας. Της γης δηλαδή των Ρους.

Κατακτώντας τους Αλαβάνους, τους Κουπτσάκους και τελικά ολόκληρη τη λεγόμενη Βουλγαρία του Βόλγα, ο Μπατού είχε πετύχει ανεπανάληπτους άθλους. Ολόκληρο το σημερινό Καζακστάν αλλά και οι περιοχές μεταξύ των Ουραλίων και πλησίον των ρωσικών πριγκιπάτων της λεγόμενης τότε Μεγάλης Ρωσίας είχαν πέσει στα χέρια του. Κινήθηκε τότε αποφασιστικά δυτικά. Σύντομα ολόκληρη η Ρους έπεσε στα χέρια του. Η λεγόμενη Νέα Ρωσία, προς Νότο δηλαδή, εκεί που βρίσκεται το Κίεβο, βρέθηκε έξω από την κατακτητική του βουλιμία. Διότι ήταν ήδη στα χέρια Πολωνών και Ούγγρων. Ο Μπατού όμως, με εντολές του Ογκεντάι, επετέθη εναντίον όλων στη Δύση. Μετά το Βλαντιμίρ, τη Μόσχα, το Νόβγκοροντ και την Κολίμα, η Χρυσή Ορδή που πλέον διοικούσε στράφηκε εναντίον της Ουγγαρίας και κάθε πριγκιπάτου που βρισκόταν ενδιάμεσα.

Ανίκητοι οι Μογγόλοι προήλαυναν και οι δυτικοί βασιλείς Λουδοβίκος της Γαλλίας και Φρειδερίκος Β’ της Γερμανίας είχαν προετοιμαστεί για το τέλος. Τότε όμως ανακοινώθηκε ο θάνατος του Ογκεντάι. Και τα εγγόνια του Τζένγκις έπρεπε να λύσουν τις κληρονομικές εκκρεμότητες. Επιστρέφοντας στο Καρακόρουμ και στο κέντρο των εξουσιαστικών του δυνάμεων στο Ουλούς Τζόσι, την καρδιά δηλαδή της Χρυσής Ορδής, ο Μπατού ενεπλάκη σε εμφύλιες μογγολικές διαμάχες με τα άλλα εγγόνια του Τζένγκις Χαν. Αυτή η εξέλιξη έσωσε ουσιαστικά τη Δύση κι απομάκρυνε τη Μεγάλη Ρωσία, που παρέμεινε στα χέρια της Χρυσής Ορδής, από τη Νέα Ρωσία. Από τα εδάφη δηλαδή του Κιέβου που απαρτίζουν τη σημερινή Ουκρανία. Από τον 12ο αιώνα κυριαρχία πάνω στα εδάφη αυτά ασκούσαν το Δουκάτο της Λιθουανίας και κατά καιρούς η Πολωνία. Αργότερα (19ος αιώνας) και μετά τους λεγόμενους βόρειους πολέμους, που τους έκανε να σκορπιστούν σε πολλά κομμάτια, τελικά ενσωματώθηκαν στη Ρωσική Αυτοκρατορία, ενώ ένα κομμάτι περιήλθε στην εξουσία της Αυστροουγγαρίας. Σαν Ουκρανία («σύνορο» στα ρωσικά) προέκυψε τον Δεκέμβριο του 1922, κάτω από το καθεστώς των μπολσεβίκων. Το 1954, υπό τη σοβιετική ηγεσία των ουκρανικής καταγωγής Χρουστσόφ και Ποντγκόρνι, της παραχωρήθηκε, με πράξη του Αν. Σοβιέτ, η Κριμαία, που μέχρι τότε ήταν ενσωματωμένη στη Ρωσία.

Οι Μογγόλοι λοιπόν, μέσω της Χρυσής Ορδής, έκοψαν στη μέση την ιστορική πορεία ενός ευρωπαϊκού λαού, των Ρους, προκαλώντας έτσι τις επιπλοκές και τις αντιπαραθέσεις που σήμερα αντικρίζουμε.