Ρομπέρ Σουμάν: Ο αρχιτέκτονας της ευρωπαϊκής ενοποίησης

Στις 29 Ιουνίου 1886 γεννήθηκε στο Λουξεμβούργο ο γάλλος πολιτικός Ρομπέρ Σουμάν (Robert Schuman), πρώτος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης και αρχιτέκτονας της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Αφού έβγαλε το σχολείο στο Λουξεμβούργο, ο Σουμάν (με καταγωγή εκ πατρός από τη γερμανοκρατούμενη τότε Λωρραίνη και εκ μητρός από το Λουξεμβούργο) σπούδασε νομικά στη Γερμανία (Βερολίνο, Μόναχο και Βόννη) και στο Στρασβούργο, από το 1904 έως το 1910.

Ακολούθως, τον Ιούνιο του 1912, άρχισε να εργάζεται ως δικηγόρος στην πόλη Μετς.

Δύο χρόνια αργότερα ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Σουμάν απαλλάχτηκε από τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις για λόγους υγείας.

Το Νοέμβριο του 1918 η περιοχή της Αλσατίας – Λωρραίνης, όπου κατοικούσε ο Σουμάν, γιόρτασε την επιστροφή της στη γαλλική επικράτεια.

Στο Μεσοπόλεμο, από το 1919 έως το 1940, ο Σουμάν υπήρξε μέλος της γαλλικής εθνοσυνέλευσης εκπροσωπώντας το νομό Μοζέλ.

Μετά την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1940, ο Σουμάν διορίστηκε υφυπουργός Εξωτερικών για τους Πρόσφυγες.

Συνελήφθη από την Γκεστάπο το Σεπτέμβριο του 1940 και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Απέδρασε το 1942 και ανέπτυξε αντιστασιακή δράση έως την απελευθέρωση της Γαλλίας, το 1944.

Στη μεταπολεμική περίοδο, από το 1945 έως το 1962, ο Σουμάν υπήρξε και πάλι μέλος του γαλλικού κοινοβουλίου.

Ειδικότερα την περίοδο 1946-1956 κατέλαβε υψηλά αξιώματα (πρωθυπουργός, υπουργός Οικονομικών, Εξωτερικών και Δικαιοσύνης)  σε διάφορες γαλλικές κυβερνήσεις.

Έτσι διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στις καθοριστικής σημασίας διαδικασίες που έλαβαν χώρα μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και αποσκοπούσαν στην ενοποίηση της Ευρώπης και στην ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ των χωρών της Δύσης (ίδρυση του Συμβουλίου της Ευρώπης και του NATO το 1949, δημιουργία Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα το 1951).

Από το Μάρτιο του 1958 έως το Μάρτιο του 1960 ο Σουμάν διετέλεσε πρώτος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, προδρόμου του σημερινού Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Ο Σουμάν αποσύρθηκε από την πολιτική το 1962.

Απεβίωσε ύστερα από μακρά ασθένεια στις 4 Σεπτεμβρίου 1963, στην κωμόπολη Scy-Chazelles, πλησίον της Μετς.

Η Διακήρυξη Σουμάν

Στις 9 Μαΐου 1950, στην πέμπτη επέτειο της λήξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Σουμάν, τότε υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, εξήγγειλε επισήμως το σχέδιο που είχε εκπονήσει σε συνεργασία με το γάλλο οικονομικό και πολιτικό σύμβουλο Ζαν Μονέ αναφορικά με τη συγκρότηση της πρώτης Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

Το σχέδιο αυτό, που έμεινε στην ιστορία ως Διακήρυξη Σουμάν, έθεσε στην ουσία τις βάσεις για το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν από 72 ολόκληρα χρόνια.

Οι κεντρικοί άξονες της Διακήρυξης Σουμάν υπήρξαν οι ακόλουθοι:

Η παγκόσμια ειρήνη δεν μπορεί να διαφυλαχθεί αν δεν αναληφθούν δημιουργικές προσπάθειες ανάλογες των κινδύνων που την απειλούν.

Η συμβολή που μπορεί να έχει μια οργανωμένη και ζωντανή Ευρώπη στον πολιτισμό είναι απαραίτητη για τη διατήρηση ειρηνικών σχέσεων. Διαδραματίζοντας περισσότερα από είκοσι χρόνια το ρόλο πρωτεργάτη για μια ενωμένη Ευρώπη, η Γαλλία είχε πάντα ως ουσιαστικό στόχο να υπηρετεί την ειρήνη. Επειδή δεν επιτεύχθηκε η ενοποίηση της Ευρώπης, είχαμε πόλεμο.

Η Ευρώπη δε θα δημιουργηθεί διαμιάς, ούτε ακολουθώντας ένα και μόνο συνολικό σχέδιο: θα οικοδομηθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που κατ’ αρχάς θα δημιουργήσουν μια πραγματική αλληλεγγύη. Η συνένωση των ευρωπαϊκών εθνών απαιτεί να εξαλειφθεί η μακραίωνη διαμάχη μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Η δράση που θα αναλάβουμε πρέπει να αφορά κατά πρώτο λόγο τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Για το σκοπό αυτόν, η γαλλική κυβέρνηση προτείνει να αναληφθεί αμέσως δράση σε ένα περιορισμένης εμβέλειας αλλά καίριο σημείο. Η γαλλική κυβέρνηση προτείνει να τεθεί το σύνολο της γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα υπό μια κοινή Ανώτατη Αρχή, της οποίας η οργάνωση θα δίνει δυνατότητα συμμετοχής και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

Η από κοινού διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα θα εξασφαλίσει αμέσως την εγκαθίδρυση κοινών βάσεων οικονομικής ανάπτυξης, πρώτο στάδιο μιας Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας, και θα αλλάξει το πεπρωμένο αυτών των περιοχών που επί πολλά χρόνια αφιερώθηκαν στην κατασκευή όπλων για πολέμους των οποίων υπήρξαν πάντα τα πρώτα θύματα.

Η αλληλεγγύη κατά την παραγωγή, που θα διαμορφωθεί με αυτόν τον τρόπο, θα αποδείξει ότι κάθε πόλεμος μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας είναι όχι μόνο αδιανόητος αλλά και υλικά αδύνατος. Η εγκαθίδρυση αυτής της ισχυρής ενότητας παραγωγής, που θα είναι ανοιχτή σε όσες χώρες επιθυμούν να συμμετάσχουν και θα παράσχει τελικά σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες τα θεμελιώδη στοιχεία της βιομηχανικής παραγωγής με τις ίδιες προϋποθέσεις, θα θέσει τα πραγματικά θεμέλια της οικονομικής ενοποίησής τους.

Έτσι θα πραγματοποιηθεί απλά και γρήγορα η συγχώνευση των συμφερόντων που είναι αναγκαία για την εγκαθίδρυση μιας οικονομικής κοινότητας, και θα δημιουργηθεί η «μαγιά» μιας ευρύτερης και βαθύτερης κοινότητας μεταξύ των χωρών που για μεγάλο διάστημα τις χώριζαν αιματηρές διενέξεις.