Ακροδεξιά: Οι τάσεις στην ελληνική κοινωνία – Πού βρισκόμαστε το 2022;

Άκρως ενδιαφέροντα όπως και ανησυχητικά είναι τα ευρήματα της έρευνας «ΣΗΜΕΙΟΥ για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς», σε συνεργασία με την aboutpeople, με τίτλο «Ο καθρέπτης της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα- Δείκτες Ακροδεξιάς συγκρότησης».

Η έρευνα επιχειρεί να αποτυπώσει τις τάσεις της κοινής γνώμης και να καταγράψει τις αντιλήψεις της γύρω από μια μεγάλη σειρά σημαντικών ζητημάτων που αφορούν την πολιτική και την κοινωνία, τη λειτουργία της δημοκρατίας, τα κόμματα, καθώς και τη στάση των πολιτών απέναντι σε κρίσιμα κοινωνικά θέματα, όπως είναι αυτό της μετανάστευσης ή της ρατσιστικής βίας.

• Διαβάστε επίσης: Το 2021 καταγράφηκαν 72 περιστατικά ρατσιστικής βίας 

Ιδιαίτερο μέρος της έρευνας αφορά μια σειρά δεικτών που αφορούν τη μετανάστευση, καθώς και την στάση των ερωτώμενων απέναντι στο φαινόμενο της ρατσιστικής βίας και σε συγκεκριμένα ατομικά δικαιώματα. Στα θέματα αυτά όπως και στα θέματα «ταυτότητας» αναδεικνύεται ένα τμήμα της «κοινωνικής ακροδεξιάς» με ιδιαίτερα ατομικά / δημογραφικά χαρακτηριστικά και συγκεκριμένες αντιλήψεις.

Αναφορικά με τα θέματα έμφυλης ισότητας, σημαντική αποδοχή έχει το κίνημα MeToo και επιβεβαιώνεται ισχυρά το δικαίωμα στην άμβλωση. Ως θετική πρέπει να καταγραφεί η σχετική αποδοχή των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ σε γάμο και τεκνοθεσία.

• Διαβάστε επίσης: Drag Queens διάβασαν παραμύθια σε μικρά παιδιά νηπιαγωγείου

Σημειώνεται ωστόσο πως ιδιαίτερη ανησυχία εμπνέουν οι απαντήσεις, σχετικά με ερωτήσεις που αφορούν την ακροδεξιά.

Συγκεκριμένα, σε ερώτηση «Αν η Χρυσή Αυγή δεν πραγματοποιούσε εγκληματικές ενέργειες πιστεύετε ότι θα ήταν ένα χρήσιμο κόμμα για την κοινωνία ή όχι» το 22,3% απαντάει θετικά.

Μάλιστα στην άποψη «Η δικτατορία της 21ης Απριλίου δεν έκανε μόνο κακό στη χώρα» συμφώνησε το 23,5%.

Στάση απέναντι στη δημοκρατία

Είναι η δημοκρατία το καλύτερο πολίτευμα;

Το 83% των ερωτηθέντων στην έρευνα συμφωνεί με την άποψη ότι παρά τα προβλήματά της, δεν υπάρχει καλύτερο πολίτευμα από την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Μια καθολική οριζόντια αποδοχή, με μια ανησυχητική διαφοροποίηση στη μικρότερη ηλικιακή κατηγορία (17-34), όπου ένας στους τέσσερεις ερωτώμενους (25%) διαφωνεί με την παραπάνω άποψη.

Δημοκρατία ή δικτατορία;

Σε ορισμένες περιπτώσεις η δικτατορία ίσως είναι προτιμότερη από τη δημοκρατία.

Ίδια εικόνα παρουσιάζεται και σε αυτό το παρεμφερές ερώτημα, με το 82,9% να διαφωνεί ότι η δικτατορία ίσως είναι προτιμότερη από τη δημοκρατία και το 15,6% να συμφωνεί.

Οι διαφοροποιήσεις εδώ εντοπίζονται στην ηλικιακή κατηγορία 35-44, όπου το 23,6% συμφωνεί, και σε όσους έχουν μέχρι μεταλυκειακή εκπαίδευση (19%).

Πολιτικά οι διαφοροποιήσεις εντοπίζονται στους Δεξιούς (35,3%), στους κατά δήλωση εθνικιστές (56,9%) και σε όσους δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στους πολιτικούς διαχωρισμούς (30,2%).

Αποτίμηση της δικτατορίας της 21ης Απριλίου

Η δικτατορία της 21ης Απριλίου δεν έκανε μόνο κακό στη χώρα. Είχε και καλές πλευρές.

Το 65,6% των ερωτηθέντων διαφωνεί με την άποψη ότι η δικτατορία της 21ης Απριλίου δεν έκανε μόνο κακό στη χώρα.

Αντίθετα, με την παραπάνω άποψη συμφωνεί το όχι ευκαταφρόνητο 23,5%.

Ο βαθμός συμφωνίας με τις «καλές πλευρές της δικτατορίας» εντοπίζεται στις ηλικιακές κατηγορίες 35-44 (29,7%) και κυρίως στην κατηγορία 45-54 (32,1%), σε όσους έχουν μέχρι μεταλυκειακή εκπαίδευση (28,3%) στους ερωτηθέντες εκτός Αττικής (26,8%) και στα χαμηλά εισοδήματα (37%).

Πολιτικά οι διαφοροποιήσεις εντοπίζονται στους Δεξιούς με ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό (63,6%), στους κεντροδεξιούς (36,6%), στους κατά δήλωση εθνικιστές (76,1%) και σε όσους δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στους πολιτικούς διαχωρισμούς (49,1%).

Με σημαντικές διαφοροποιήσεις καταγράφεται η παραπάνω άποψη και σε όσους δηλώνουν ότι επιθυμούν να επιστρέψουμε στη δραχμή (42,6%).

Τα προβλήματα της δημοκρατίας

Ποια τα μεγαλύτερα προβλήματα για τη δημοκρατία στη σημερινή Ελλάδα;

Η διαφθορά/διαπλοκή (49,1%), το κομματικό/ πελατειακό κράτος (40,8%), καθώς και η έλλειψη ανεξαρτησίας των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (35,9%) αποτελούν τα τρία βασικότερα προβλήματα για τη δημοκρατία στην Ελλάδα σήμερα.

Ακολουθούν, και συμπληρώνουν την πρώτη πεντάδα, η παρέμβαση των κυβερνήσεων στο έργο της Δικαιοσύνης (29,3%), η απουσία ηγετών που νοιάζονται για την πατρίδα και το εθνικό συμφέρον (29,1%).

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι μικρές ηλικίες (17-34) κατατάσσουν την έλλειψη ανεξαρτησίας των ΜΜΕ ως μεγαλύτερο πρόβλημα για τη δημοκρατία σήμερα στην Ελλάδα.

Με βάση την πολιτική αυτοτοποθέτηση, όσοι δηλώνουν Αριστεροί, Κεντροαριστεροί και Κεντρώοι θεωρούν τη διαφθορά/διαπλοκή μεγαλύτερο πρόβλημα, σε αντίθεση με τους Κεντροδεξιούς που θεωρούν μεγαλύτερο πρόβλημα τον λαϊκισμό και τους Δεξιούς που δηλώνουν ως μεγαλύτερο πρόβλημα το κομματικό/πελατειακό κράτος.

Με βάση τον ιδεολογικό χαρακτηρισμό, όσοι δηλώνουν εθνικιστές θεωρούν την απουσία ηγετών που νοιάζονται για την πατρίδα και το εθνικό συμφέρον ως το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας.

Στάση απέναντι στην αποχή

Η αποχή στις εκλογές ζημιώνει τη δημοκρατία;

Το 86,6% των ερωτηθέντων συμφωνεί ότι η αποχή ζημιώνει τη δημοκρατία, ενώ αντίθετα το 10,5% διαφωνεί με αυτή την άποψη.

Η διαφωνία στην παραπάνω στάση δημογραφικά εντοπίζεται στις ηλικιακές κατηγορίες 17-34 (12,6%) και 35-44 (13,7%), σε όσους έχουν μέχρι μεταλυκειακή εκπαίδευση (15,3%), και σε όσους έχουν χαμηλό εισόδημα (13,7%).

Πολιτικά οι διαφοροποιήσεις εντοπίζονται στους Δεξιούς (13,9%), στους κατά δήλωση εθνικιστές (18,2%) και σε όσους δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στους πολιτικούς διαχωρισμούς (18,3%).

Με σημαντικές διαφοροποιήσεις καταγράφεται η παραπάνω άποψη και σε όσους δηλώνουν ότι επιθυμούν να επιστρέψουμε στη δραχμή (17,1%).

Πολιτική και διαφθορά

Οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι και κοιτάνε μόνο το δικό τους συμφέρον.

Το 69,5% των ερωτηθέντων συμφωνεί με την άποψη ότι οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι και κοιτάνε μόνο το δικό τους συμφέρον.

Αντίθετα, με την παραπάνω άποψη διαφωνεί το 24,4%.

Η συμφωνία στη θέση ότι οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι και κοιτάνε μόνο το δικό τους συμφέρον έχει σημαντικές διαφοροποιήσεις στις ηλικιακές κατηγορίες 17-34 (82,9%) και 35-44 (80,8%), σε όσους έχουν μέχρι μεταλυκειακή εκπαίδευση (74,7%) και σε όσους έχουν χαμηλό εισόδημα (83,5%).

Πολιτικά οι διαφοροποιήσεις εντοπίζονται στους Δεξιούς (74,1%), στους Κεντρώους (72,1%), στους κατά δήλωση εθνικιστές (90,1%%) και σε όσους δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στους πολιτικούς διαχωρισμούς (89,3%).

Με σημαντικές διαφοροποιήσεις καταγράφεται η παραπάνω άποψη και σε όσους δηλώνουν ότι επιθυμούν να επιστρέψουμε στη δραχμή (89,2%).

Αριστερά – Δεξιά

Οι διαφορές ανάμεσα σε Αριστερά και Δεξιά παραμένουν διακριτές στην εποχή μας.

Διακριτές παραμένουν οι διαφορές μεταξύ της Αριστεράς και της Δεξιάς, σύμφωνα με το 64,4% των ερωτηθέντων, σε αντίθεση με το 32,8% που διαφωνεί με την παραπάνω άποψη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη των διαφοροποιήσεων στους ερωτηθέντες.

Καταρχάς παρατηρείται μια διακριτή ηλικιακή διαφοροποίηση.

Οι μεγαλύτερες ηλικίες, 65 και άνω (74,7%) και 55-64 (69,6%), συμφωνούν ότι οι διαφορές μεταξύ της Αριστεράς και της Δεξιάς είναι διακριτές, ενώ αντίθετα οι μικρότερες ηλικίες διαφωνούν σε ποσοστό 39,8% οι 17-34 και 38% οι 35-44.

Εξίσου ενδιαφέρουσες είναι οι διαφοροποιήσεις και με βάση την πολιτική τοποθέτηση.

Όσοι τοποθετούνται στην Αριστερά και την Κεντροαριστερά συμφωνούν σε ποσοστά 86,7% και 76,1% αντίστοιχα, ενώ οι κεντρώοι ερωτηθέντες διχάζονται (49,3% συμφωνούν, 45,5% διαφωνούν).

Τα ποσοστά «επανέρχονται» και πάλι στη συμφωνία στους Κεντροδεξιούς (80,6%), ενώ οι Δεξιοί ερωτηθέντες συμφωνούν κατά 60,1% και διαφωνούν κατά 38,6%.

Πλειοψηφικά διαφωνούν με τον διαχωρισμός Αριστερά – Δεξιά όσοι δηλώνουν εθνικιστές (50,7%) και όσοι δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στους πολιτικούς διαχωρισμούς (61,6%).

Α.2 Κόμματα και Ακροδεξιά

Δείκτης αντικομματισμού

Δεν περιμένω τίποτα από τα κόμματα. Μόνο η ενεργοποίηση των πολιτών θα βελτιώσει την κατάσταση.

Το 64,1% των ερωτηθέντων συμφωνεί με την άποψη ότι μόνο η ενεργοποίηση των πολιτών θα βελτιώσει την κατάσταση και όχι τα κόμματα.

Αντίθετα, με την παραπάνω άποψη διαφωνεί το 34,2%.

Η συμφωνία εντοπίζεται στις γυναίκες (68,3%), ηλικιακά στους 17-34 (75,6%), στους 45-54 (69,9%) και στα χαμηλά εισοδήματα (81,7%).

Πολιτικά το ενδιαφέρον παρουσιάζεται στους κατά δήλωση Κεντροδεξιούς, που διαφωνούν πλειοψηφικά σε ποσοστό 58,2% με την άποψη ότι δεν περιμένουν τίποτα από τα κόμματα, και στους φιλελεύθερους (53,4%).

Αντίθετα οι Δεξιοί (66,3%) και οι εθνικιστές δηλώνουν στο συντριπτικό 94% ότι συμφωνούν με την παραπάνω άποψη.

Χρειάζεται η Ελλάδα «εθνικό κόμμα»;

Στην Ελλάδα λείπει ένα εθνικό κόμμα που θα εκπροσωπήσει τα συμφέροντα της πατρίδας και του έθνους.

Διχασμένοι είναι οι ερωτώμενοι στην ερώτηση για την αναγκαιότητα να υπάρξει ένα εθνικό κόμμα στην Ελλάδα.

Το 48,1% των ερωτηθέντων συμφωνεί με αυτή την άποψη, ενώ διαφωνεί το 48,2%.

Ποιοι είναι αυτοί που συμφωνούν με την ανάγκη του εθνικού κόμματος;

Δημογραφικά ο βαθμός συμφωνίας εξαρτάται άμεσα από την ηλικία.

Όσο νεότεροι, τόσο περισσότερο συμφωνούν:

17-34 (59,4%), 35-44 (54,7%), 45-54 (49,6%).

Υψηλό βαθμό συμφωνίας έχουν και όσοι κατοικούν εκτός Αττικής (52,9%), τα χαμηλά εισοδήματα (66,7%) και όσοι έχουν μέχρι μεταλυκειακή εκπαίδευση (55,8%).

Πολιτικά οι διαφοροποιήσεις εντοπίζονται στους Δεξιούς (80,9%), στους εθνικιστές 92%) και σε όσους δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στους πολιτικούς διαχωρισμούς (75,1%).

Με σημαντικές διαφοροποιήσεις καταγράφεται η παραπάνω άποψη και σε όσους δηλώνουν ότι επιθυμούν να επιστρέψουμε στη δραχμή (78,3%).

Στάση απέναντι στη Χρυσή Αυγή

Αν η Χρυσή Αυγή δεν πραγματοποιούσε εγκληματικές ενέργειες πιστεύετε ότι θα ήταν ένα χρήσιμο κόμμα για την κοινωνία ή όχι;

Το 72,2% των ερωτηθέντων διαφωνεί με την άποψη ότι αν η Χρυσή Αυγή δεν πραγματοποιούσε εγκληματικές ενέργειες θα ήταν ένα χρήσιμο κόμμα για την κοινωνία.

Αντίθετα, υπάρχει ένα 22,3% που συμφωνεί με τη χρησιμότητα ύπαρξης της Χρυσής Αυγής, αν αυτή δεν χρησιμοποιούσε εγκληματικές ενέργειες.

Αυτό το ποσοστό εντοπίζεται ηλικιακά στις ίδιες κατηγορίες όπως και στην ερώτηση για την αναγκαιότητα ύπαρξης εθνικού κόμματος.

17-34 (24,6%), 35-44 (29,7%), 45-54 (26,6%).

Υψηλό βαθμό συμφωνίας έχουν και εδώ τα χαμηλά εισοδήματα (34,6%) και όσοι έχουν μέχρι μεταλυκειακή εκπαίδευση (28,1%).

Πολιτικά οι διαφοροποιήσεις εντοπίζονται στους Δεξιούς (47,9%), στους εθνικιστές (75%) και σε όσους δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στους πολιτικούς διαχωρισμούς (39,1%).

Σημαντική διαφοροποίηση καταγράφεται στην παραπάνω άποψη και σε όσους δηλώνουν ότι επιθυμούν να επιστρέψουμε στη δραχμή (41,8%).

Α.3 Ζητήματα ταυτότητας

Η ταυτότητα των Ελλήνων

Πώς θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας;

Το 60,6% των ερωτώμενων χαρακτηρίζει τον εαυτό του πρώτα Έλληνα και μετά Ευρωπαίο, το 22,2% Έλληνα μόνο, το 7,1% πρώτα Ευρωπαίο και μετά Έλληνα, ενώ το 3% Ευρωπαίο μόνο.

Όσοι τοποθετούνται στη Δεξιά δηλώνουν Έλληνες μόνο (71,4%), σε αντίθεση με τους ερωτώμενους που τοποθετούνται στους υπόλοιπους πολιτικούς χώρους και δηλώνουν πρώτα Έλληνες και μετά Ευρωπαίοι.

Εθνική ταυτότητα και Ευρωπαϊκή Ένωση

Απειλείται ή όχι η εθνική μας ταυτότητα από την Ευρωπαϊκή Ένωση;

Το 57,3% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η εθνική μας ταυτότητα δεν απειλείται, γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση σέβεται τις ιδιαιτερότητες του κάθε κράτους-μέλους.

Αντίθετα, ένας στους τρεις ερωτώμενους, το 31,7%, πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση απειλεί την εθνική μας ταυτότητα και τις εθνικές μας παραδόσεις.

Ελλάδα και παγκοσμιοποίηση

Απειλή ή ευκαιρία η παγκοσμιοποίηση για την Ελλάδα;

Το 45,2% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί απειλή για την Ελλάδα, κυρίως οι μεγάλης ηλικίας 65+ (49,7%), οι Δεξιοί (57,6%) και οι εθνικιστές (76,7%), σε αντίθεση με το 36,7% που δηλώνει ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μια ευκαιρία για τη χώρα.

Καταγράφεται και ένα αξιοσημείωτο 18,1% που δεν απαντάει στο παραπάνω δίπολο.

Η Συμφωνία των Πρεσπών

Η Ελλάδα έπρεπε ή δεν έπρεπε να αποδεχτεί το όνομα Βόρεια Μακεδονία;

Η Ελλάδα δεν έπρεπε να αποδεχτεί το όνομα Βόρεια Μακεδονία δηλώνει το 50,6% των ερωτηθέντων, ενώ αντίθετα το 39,6% δηλώνει ότι καλώς έγινε η Συμφωνία.

Η στάση απέναντι στη Συμφωνία διαιρεί και τους ερωτώμενους με βάση την ιδεολογική τους τοποθέτηση.

Όσοι δηλώνουν Αριστεροί και Κεντροοαριστεροί αποδέχονται τη Συμφωνία σε ποσοστά 77,9% και 66,6% αντίστοιχα.

Αντίθετα, όσοι δηλώνουν Δεξιοί και Κεντροδεξιοί συμφωνούν μόλις σε ποσοστά 7,3% και 13% αντίστοιχα.

Υψηλό βαθμό συμφωνίας έχουν όσοι δηλώνουν σοσιαλδημοκράτες (50,6%), ενώ αντίθετα ένας στους τέσσερεις φιλελεύθερους (23,7%) δηλώνει συμφωνία με το όνομα Βόρεια Μακεδονία.

Ενότητα Β. Κοινωνία

Στην παρούσα ενότητα αποτυπώνονται οι θέσεις των ερωτώμενων για μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα που αφορούν κυρίως τον χώρο των δικαιωμάτων, το κομμάτι της μετανάστευσης και του προσφυγικού ζητήματος, καθώς και το ζήτημα της ρατσιστικής βίας.

Σε αυτή την ενότητα της έρευνας προκύπτουν και οι μεγαλύτερες αντιφάσεις της κοινής γνώμης, κάποιες ενδιαφέρουσες αλλά ανησυχητικές πολώσεις, όπως αυτή της καθιέρωσης ή όχι της θανατικής ποινής.

Β.1 Κοινωνία και δικαιώματα

Metoo, κοινωνική θέση και αυτοδιάθεση των γυναικών

Ρατσισμός

Δικαιώματα ομοφυλόφιλων

Δικαίωμα στις συγκεντρώσεις και ρόλος της Αστυνομίας

Επαναφορά της θανατικής ποινής

Β.2 Μετανάστευση

Β.3 Ρατσιστική βία

Υπάρχει ρατσιστική βία στην ελληνική κοινωνία;

Το 78,1% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι υπάρχει ζήτημα ρατσιστικής βίας στην ελληνική κοινωνία, ενώ αντίθετα το 16,8% θεωρεί ότι δεν υπάρχει.

Από όσους πιστεύουν ότι υπάρχει ρατσιστική βία, το 83,7% θεωρεί ότι αυτή η βία δεν είναι δικαιολογημένη, ενώ αντίθετα το 13% τη δικαιολογεί.

Δημογραφικά οι διαφοροποιήσεις σε όσους δικαιολογούν τη βία εμφανίζονται στην ηλικιακή ομάδα 45-54 (15,6%) και 65+ (14,8%), σε όσους έχουν μέχρι μεταλυκειακή εκπαίδευση (16%), στους κάτοικους της Αττικής (15,2%) και σε όσους έχουν χαμηλό εισόδημα (17,9%)

Πολιτικά οι διαφοροποιήσεις εντοπίζονται στους Δεξιούς (24,8%), στους Κεντρώους (17,1%), στους Κεντροδεξιούς (22,1%), στους κατά δήλωση εθνικιστές (30,3%) και σε όσους δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στους πολιτικούς διαχωρισμούς (17,8%).

Ο σκληρός πυρήνας του συντηρητισμού

Τέλος, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια εκτίμηση του σκληρού πυρήνα του συντηρητισμού, που μετριέται με βάση τις απαντήσεις σε όσα από τα παραπάνω ερωτήματα σχετίζονται με δημοκρατικές/κοινωνικές αξίες και με δείκτες κοινωνικού και φυλετικού ρατσισμού.

Εδώ, το 7,5% των ερωτηθέντων συμφωνεί με όλες ή σχεδόν όλες τις προτάσεις, και το 15,7% με την πλειονότητα των προτάσεων. Χαρακτηριστικό είναι ότι από αυτό το συνολικό 23,2%, μόνο 0,9% δηλώνουν Ακροδεξιοί.