Εχουμε δόγμα εξωτερικής πολιτικής;

Τα συγκροτημένα κράτη επεξεργάζονται και διατυπώνουν ένα επίσημο διακομματικό Δόγμα Εξωτερικής Πολιτικής. Το οποίο περιλαμβάνει όχι μόνον τις λεγόμενες «κόκκινες γραμμές», οι οποίες άλλωστε είναι αυτονόητες και δεν χρειάζεται να επαναλαμβάνονται. Αλλά τους εθνικούς στόχους τους και τα μέσα για την επίτευξή τους. Χωρίς αυτό, τα κράτη απλώς δεν υπάρχουν ως υπολογίσιμες οντότητες στη διεθνή σκηνή.

Στην Ελλάδα τέτοιο Δόγμα δεν υφίσταται. Ούτε ασφαλώς είναι Δόγμα η φράση «η Ελλάς δεν διεκδικεί τίποτε αλλά και δεν παραχωρεί τίποτε», πίσω από την οποία οχυρώνονται συνήθως κόμματα και πρόσωπα, για να κρύψουν την απουσία κατεύθυνσης. Η εξωτερική πολιτική μας συνήθως κινείται στη σφαίρα του επίκαιρου, του εφήμερου, του περιστασιακού. Και – το χειρότερο – λειτουργεί αντανακλαστικά και εκ των υστέρων στις πρωτοβουλίες συμμάχων και εχθρών.

Κάθε ελληνική κυβέρνηση έχει τις δικές της προτεραιότητες και τις δικές της μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Ενιαία διακομματική συμφωνία για τη γεωπολιτική και γεωστρατηγική πορεία της χώρας δεν υπάρχει. Ούτε καν συζήτηση. Οι αρμόδιοι κρατικοί και ιδιωτικοί φορείς απέτυχαν ή αμέλησαν ή απέφυγαν να διαμορφώσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για το γεωπολιτικό μας μέλλον. Ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, στερούμενος επαρκούς επιτελείου, δεν έχει εκπονήσει και θέσει σε διαβούλευση ένα σχέδιο Δόγματος. Μόνο αποσπασματικές απόψεις, γνώμες, αιχμές, υπαινιγμοί εκπέμπονται από αρμόδια και αναρμόδια πρόσωπα.

Η εξωτερική μας πολιτική μοιάζει να έχει απορροφηθεί ολόκληρη από την τουρκική απειλή. Κινούμεθα στο άνυσμα μεταξύ μιας αδιέξοδης προσπάθειας κατευνασμού και της (επίσης αδιέξοδης ως φαίνεται) επίκλησης του διεθνούς δικαίου ως μέσου προστασίας της εθνικής μας ακεραιότητας. Η δεινή μας θέση είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι εμείς δεν θέσαμε ποτέ στόχους και έτσι αφήσαμε χώρο να θέτουν οι άλλοι στόχους εις βάρος μας.

Δόγμα Εξωτερικής Πολιτικής σημαίνει να θέσουμε ως κοινωνία στόχους για τον αιώνα που ήδη διανύουμε. Η διαμόρφωση στόχων δεν συνεπάγεται εθνικισμό ούτε επεκτατισμό. Ούτε σημαίνει την παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Η ισχυροποίηση ενός κράτους δεν πλήττει κατ’ ανάγκην τα υπόλοιπα.

Τι στόχους μπορεί να έχει σήμερα η Ελλάδα; Υπάρχουν πολλά επίπεδα στόχων. Ενα πρώτο επίπεδο θα ήταν να θέσουμε το ζήτημα της κατάφωρης παραβίασης της Συνθήκης της Λωζάννης στην Κωνσταντινούπολη, στην Ιμβρο και στην Τένεδο και να απαιτήσουμε την αποκατάσταση του Ελληνισμού στις εστίες του στο εσωτερικό της Τουρκίας. Στο ίδιο επίπεδο θα έπρεπε να απαιτήσουμε να αποχωρήσουν άμεσα τα τουρκικά στρατεύματα και οι έποικοι από την Κύπρο και να αποκατασταθεί η ενιαία Κυπριακή Δημοκρατία των συνθηκών του 1959-60. Τρίτος παράλληλος στόχος είναι η διαμόρφωση ενός άξονα Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ με ουσιαστικό περιεχόμενο, ψυχική ενότητα και μακρόπνοη προοπτική.

Ενας πιο μακροπρόθεσμος στόχος θα ήταν να επιδιώξουμε η Ελλάδα να καταστεί πολιτική και πολιτιστική περιφερειακή υπερδύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο, στρατηγικός πυλώνας του δυτικού κόσμου στην περιοχή (στη θέση της αμφιταλαντευόμενης και δομικά αντιδυτικής Τουρκίας), ηγετικό κράτος πρότυπο. Αλλά για αυτό δεν αρκεί ένα άρθρο.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης. Από τις εκδόσεις Καπόν κυκλοφορεί το συλλεκτικό τεύχος 47 της επιθεώρησης «Νέα Κοινωνιολογία» για την Ελληνική Επανάσταση.