Τουρκία: Οι αργοί ρυθμοί των Βρυξελλών ανοίγουν την πόρτα των Βαλκανίων στην Αγκυρα

Η Τουρκία επιστρέφει στις χώρες των Βαλκανίων (φωτογραφία, επάνω, από AP/Beta) για να ενισχύσει την οικονομική και πολιτική της παρουσία στην περιοχή σε βάρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, πιστεύει ο πολιτικός αναλυτής Νίκολα Μίκοβιτς.

Αναζητούν εναλλακτικές

Λόγω του αργού ρυθμού της διεύρυνσης της ΕΕ, οι χώρες της περιοχής που έχουν περάσει χρόνια στην «αίθουσα αναμονής» του μπλοκ αναζητούν εναλλακτικές λύσεις και αυτό άνοιξε την πόρτα για την εμφάνιση άλλων «μεσολαβητών εξουσίας» όπως η Τουρκία», γράφει ο Μίκοβιτς σε ανάλυσή στο thearabweekly.com.

Δείτε επίσης – Ράμα: Οι Αλβανοί νομίζουν ότι γεννήθηκαν μετά τους πιθήκους και οι Ελληνες πριν από αυτούς

Την περασμένη εβδομάδα, οι ευρωπαίοι ηγέτες χαρακτήρισαν την απόφασή τους να χορηγήσουν καθεστώς υποψήφιας για ένταξη χώρας στην Ουκρανία και τη Μολδαβία «ιστορική στιγμή». Παραμένει άγνωστο πόσος χρόνος μπορεί να περάσει μέχρι να φτάσει η τελευταία «στιγμή».

Αλλα υποψήφια προς ένταξη κράτη μαράζωναν για χρόνια, ακόμη και δεκαετίες, στην «αιώνια αίθουσα αναμονής» της ΕΕ. Αυτό όχι μόνο ήγειρε αμφιβολίες για την ελκυστικότητα της ΕΕ για τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά άνοιξε επίσης την πόρτα για την εμφάνιση άλλων περιφερειακών επιρροών.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Ενώ τα Δυτικά Βαλκάνια παραμένουν σταθερά ριζωμένα στη γεωπολιτική τροχιά των Βρυξελλών και της Ουάσιγκτον, η Αγκυρα κινείται γρήγορα προς την ενίσχυση της οικονομικής και πολιτικής της παρουσίας σε χώρες όπως η Σερβία, η Βόρεια Μακεδονία, η Αλβανία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Τα κράτη αυτά αποδεσμεύτηκαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Τουρκία προπαγανδίζει ότι με τα Βαλκάνια μοιράζονται μια κοινή ιστορία.

Ωστόσο, είναι επίσης μέλη της διαβόητης λέσχης των χωρών στις οποίες η ΕΕ έχει χορηγήσει καθεστώς υποψήφιας χώρας αλλά περιμένουν υπομονετικά, όπως στην περίπτωση της Τουρκίας από το 1999, χωρίς αποτέλεσμα.

Σήμερα, η ένταξη στην ΕΕ μοιάζει με χαμένη φιλοδοξία για την Αγκυρα και τους βαλκάνιους συμμάχους της. Τρία βαλκανικά κράτη, η Σερβία, η Βόρεια Μακεδονία και η Αλβανία, έχουν ξεκινήσει τη δική τους διαδικασία ένταξης στην πρωτοβουλία «Ανοιχτά Βαλκάνια», την οποία πολλοί περιφερειακοί ηγέτες βλέπουν ως αντικατάσταση της ένταξης στην ΕΕ.

Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Εντι Ράμα (δεξιά) καλωσορίζει τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στα Τίρανα (φωτογραφία AP)

Η Τουρκία, από την πλευρά της, ακολουθεί μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και τα Βαλκάνια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή τη στρατηγική. Η Αγκυρα έχει ήδη υπογράψει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με όλα τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων και αυξάνει σταθερά το οικονομικό της βάρος ως αποτέλεσμα τέτοιων συμφωνιών.

Περαιτέρω επέκταση

Για παράδειγμα, το διμερές εμπόριο μεταξύ Τουρκίας και Σερβίας, της μεγαλύτερης οικονομίας στα Δυτικά Βαλκάνια, ήταν περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021 και αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους στα 5 δισεκατομμύρια δολάρια.

Την τελευταία δεκαετία, οι τουρκικές επενδύσεις στη Σερβία αυξήθηκαν, κατά τάξεις μεγέθους, από 1 εκατομμύριο δολάρια σε 300 εκατομμύρια δολάρια.

Αναμένεται ότι αυτή η συνεργασία θα επεκταθεί περαιτέρω. Ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχεδιάζει να επισκεφθεί τη Σερβία σύντομα και ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου βρέθηκε πρόσφατα στην περιοχή για συναντήσεις με τους ηγέτες της Σερβίας, της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, της Βόρειας Μακεδονίας και της Κροατίας (το νεότερο κράτος μέλος της ΕΕ, που εντάχθηκε το 2013 μετά από εννέα χρόνια ως υποψήφια).

Ο Τσαβούσογλου επισκέφθηκε επίσης το Κόσοβο, την αποσχισθείσα επαρχία της Σερβίας που κήρυξε την ανεξαρτησία της το 2008 και αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητη χώρα από την Τουρκία, τα περισσότερα μέλη της ΕΕ και τα περισσότερα βαλκανικά κράτη, αν και όχι από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Σύνοδος κορυφής Τουρκίας – Βοσνίας – Σερβίας

Ωστόσο, παρά τις διαφωνίες σχετικά με το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου, η τριμερής εταιρική σχέση βρίσκεται σε καλή εξέλιξη. Η Αγκυρα πρόκειται να φιλοξενήσει σύντομα μια σύνοδο κορυφής Τουρκίας – Βοσνίας-Ερζεγοβίνης – Σερβίας και οι τοπικοί ηγέτες επαίνεσαν τη διπλωματία της Τουρκίας.

Ο Μίλοραντ Ντόντικ, το σερβικό μέλος της Προεδρίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, αποκάλεσε πρόσφατα τον Ερντογάν «μεγάλο πολιτικό» που κατανοεί την κατάσταση στη βαλκανική χώρα.

Ενώ η Αγκυρα τείνει να παρουσιάζεται ως η προστάτιδα των μουσουλμάνων των Βαλκανίων, ειδικά στη Βοσνία, δίνει στην πραγματικότητα μεγαλύτερη έμφαση στην οικονομική συνεργασία.

Στη Σερβία, η Αγκυρα έχει ανοίξει εργοστάσια και έχει επενδύσει σε επιχειρήσεις, ενώ στη Βοσνία επικεντρώνεται στην αποκατάσταση των τζαμιών και στην εμβάθυνση των πολιτιστικών δεσμών με τους Βόσνιους, μια από τις τρεις γηγενείς εθνοτικές ομάδες.

Αυτά τα ανοίγματα ανταποδίδονται. Στη Σερβία, οι τούρκοι πολίτες μπορούν να χρησιμοποιούν τη βιομετρική τους ταυτότητα για να ταξιδέψουν και όχι το διαβατήριό τους. Το 2019, η Σερβία παραχώρησε ακόμη και στην τουρκική αστυνομία τη δυνατότητα να επιχειρεί στο έδαφός της.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου στη διάρκεια κοινής συνέντευξής του, στο Βελιγράδι, με τον σέρβο ομόλογό του Νίκολα Σελάκοβιτς (φωτογραφία AP)

Ενώ οι τούρκοι αστυνομικοί στη Σερβία δεν είναι οπλισμένοι και δεν έχουν τις ίδιες εξουσίες όπως στη χώρα τους, ορισμένες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων φοβούνται ότι το Βελιγράδι θα πιεστεί να εκδώσει στην Αγκυρα επικριτές του Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένων κούρδων ακτιβιστών.

Επένδυση στα ΜΜΕ

Τέτοιοι φόβοι δεν είναι αβάσιμοι. Τον Δεκέμβριο του 2017, δύο χρόνια πριν η Σερβία και η Τουρκία υπογράψουν μνημόνιο κατανόησης για κοινές αστυνομικές περιπολίες, το Βελιγράδι εξέδωσε τον κούρδο πολιτικό Τζεβντέτ Αγιάζ στην Τουρκία.

Οι σερβικές αρχές ζητούν τώρα την έκδοση του Ετζεβίτ Πίρογλου, άλλου κούρδου ακτιβιστή, στην Τουρκία, όπου καταζητείται ως ύποπτος για διασυνδέσεις με τρομοκράτες.

Η Σερβία δεν είναι η μόνη βαλκανική χώρα που φλερτάρει η Τουρκία. Την προσοχή της Αγκυρας προσελκύουν και άλλα κράτη της περιοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πρόσφατη επένδυση στα ΜΜΕ. Αυτόν τον μήνα, ο τουρκικός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός TRT ξεκίνησε μια βαλκανική υπηρεσία για να φέρει τη «φωνή της Τουρκίας» στην περιοχή.

Εκτός από τη Σερβία και τη Βοσνία, η πλατφόρμα ειδήσεων θα παρέχει πολιτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό περιεχόμενο στην Κροατία, τη Βόρεια Μακεδονία, την Αλβανία, το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο.

Μια τέτοια κραυγαλέα επέκταση επιρροής είναι πιθανό να ανησυχήσει τα μέλη της ΕΕ. Το 2018, ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι ήταν αντίθετος «να στραφούν τα Βαλκάνια προς την Τουρκία ή τη Ρωσία».

Ανοιξε την πόρτα

Αν και τα σχόλιά του δεν στρέφονταν τόσο στις δυνατότητες των Βαλκανίων όσο στα εσωτερικά προβλήματα της ΕΕ, το γεγονός παραμένει ότι η επέκταση της Τουρκίας δεν θα ευχαριστήσει πολλές πρωτεύουσες της ΕΕ και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις είναι απίθανο να επιτρέψουν στην Τουρκία να θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντά τους στην περιοχή.

Ετσι, τα Βαλκάνια θα παραμείνουν η πύλη της Τουρκίας προς την Ευρώπη, αλλά η Αγκυρα δεν θα γίνει ο μεγαλύτερος οικονομικός παράγοντας στην περιοχή στο εγγύς μέλλον.

Ωστόσο, ο αργός ρυθμός της διεύρυνσης της ΕΕ άνοιξε την πόρτα για την Τουρκία.

Κουρασμένοι από τον φαινομενικά ατελείωτο δρόμο προς την Ευρώπη, οι χώρες της περιοχής αναζητούν εναλλακτικές λύσεις από το να παραμένουν αιωνίως στην αίθουσα αναμονής της ΕΕ.

Για μικρές βαλκανικές χώρες με μεγάλες φιλοδοξίες, οι στενότεροι δεσμοί με την Τουρκία μπορεί να είναι πιο ελκυστικοί από το πολιτικό καθαρτήριο.