Έρνεστ Χέμινγουεϊ: Ο μέγας τεχνίτης του πεζού λόγου

Στις 2 Ιουλίου 1961, ημέρα Κυριακή, έφυγε από τη ζωή ο διάσημος αμερικανός συγγραφέας Έρνεστ Μίλερ Χέμινγουεϊ (Ernest Miller Hemingway), βληθείς από το κυνηγετικό του όπλο την ώρα που το καθάριζε, εντός της οικίας του, στο Κέτσαμ της αμερικανικής πολιτείας του Άινταχο.

Ο γεννηθείς στις 21 Ιουλίου 1899 Χέμινγουεϊ, που διήγαγε πέραν πάσης αμφιβολίας βίο περιπετειώδη και πολυτάραχο, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς ολόκληρου του 20ού αιώνα. Τιμήθηκε με το Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1954 και με το Βραβείο Πούλιτζερ το 1953.

Η θλιβερή είδηση του θανάτου του Χέμινγουεϊ κατέλαβε ευλόγως κεντρική θέση στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Το Βήμα» που είχε κυκλοφορήσει την Τρίτη 4η Ιουλίου 1961.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 4.7.1961, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στον τίτλο του σχετικού άρθρου, πέραν του καθαυτό αγγέλματος του θανάτου του φημισμένου συγγραφέα, ετίθετο το ερώτημα εάν επρόκειτο περί αυτοκτονίας ή όχι, ενώ γινόταν λόγος για παγκόσμιο φιλολογικό πένθος.

Εκατομμύρια ανθρώπων, ανέφερε το άρθρο του «Βήματος», πενθούσαν το θάνατο του Χέμινγουεϊ, το πτώμα του οποίου έφερε βαθύ τραύμα στο κεφάλι, ανευρέθη δε από την (τέταρτη) σύζυγό του, η οποία έσπευσε να αναγγείλει την είδηση σε στενό οικογενειακό φίλο.

Ο Χέμινγουεϊ, όπως διαβάζουμε στο ίδιο πάντα άρθρο, είχε εξέλθει προ εβδομάδος από την κλινική Μάγιο του Ρότσεστερ, όπου νοσηλευόταν συνεπεία πιέσεως. Μολονότι ιατρός της κλινικής είχε δηλώσει ότι η γενική κατάσταση του αμερικανού συγγραφέα ήταν εξαιρετική, οι φίλοι του είχαν καταστήσει γνωστό ότι εκείνος, επιστρέφοντας στην οικία του, ήταν άκρως μελαγχολικός και καταφανώς αδύνατος.

Αναφορικά με τα αίτια του θανάτου του Χέμινγουεϊ, ο ιατροδικαστής που εξέτασε το πτώμα του δήλωσε ότι το όπλο του πιθανώς εκπυρσοκρότησε, ενώ δεν υπήρχαν ενδείξεις περί εγκλήματος. Πρόσθεσε μάλιστα ότι, από τη στιγμή που δεν υπήρχε μάρτυρας τη στιγμή του θανάτου, ήταν δύσκολο να λεχθεί εάν αυτός είχε βληθεί τυχαία.

Μεγάλη θλίψη σε όλον τον κόσμο

Το άγγελμα του θανάτου του Χέμινγουεϊ, όπως πληροφορούμαστε από το άρθρο του «Βήματος», προκάλεσε μεγάλη θλίψη ανά την υφήλιο, προπάντων στην Ισπανία, όπου τον θεωρούσαν εθνικό ήρωα. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζον Φ. Κένεντι, δήλωσε ότι «εις εκ των μεγαλυτέρων πολιτών του Κόσμου ετερμάτισε την ζωήν του εις την Αμερικήν, την οποίαν εδόξασε με την Τέχνην του».

Ο ραδιοσταθμός της Μόσχας, σε ειδικό σχόλιό του, ανέφερε το γεγονός του θανάτου του σπουδαίου αμερικανού συγγραφέα, με την παρατήρηση ότι ο Χέμινγουεϊ υπήρξε πολύ δημοφιλής στη Σοβιετική Ένωση.

Εξάλλου, ο γάλλος ακαδημαϊκός Φρανσουά Μωριάκ, αμέσως μόλις ενημερώθηκε για την απώλεια του Χέμινγουεϊ, δήλωσε ότι «είναι υποχρεωμένος να αποτίση φόρον τιμής εις την μνήμην του εκλιπόντος. Πρόκειται διά μίαν μεγάλην απώλειαν των αμερικανικών Γραμμάτων και του μυθιστορήματος εν γένει. Μολονότι αι αντιλήψεις μου διαφέρουν από τας ιδικάς του όσον αφορά την ζωήν, έτρεφον εκτίμησιν διά το έργον του».

Εκ παραλλήλου, ο σουηδός συγγραφέας Έυβιντ Γιόνσον, μέλος της Επιτροπής Νομπέλ της Σουηδικής Ακαδημίας, υποστήριξε ότι ο Χέμινγουεϊ, ο οποίος επιζητούσε πάντα την αλήθεια και την περιπέτεια, για να τη ζήσει και να την περιγράψει, ήταν εκείνος που, μαζί με τον Γουίλιαμ Φώκνερ, έδωσε νέο προσανατολισμό στην αμερικανική λογοτεχνία, ενώ αμφότεροι άσκησαν ισχυρή επίδραση στους ευρωπαίους συγγραφείς.

Ο θυελλώδης βίος του

Σύμφωνα πάντα με όσα αναφέρονται στο άρθρο του «Βήματος» της 4ης Ιουλίου 1961, τα έργα του Χέμινγουεϊ αντικατοπτρίζουν στην ουσία τον τρικυμιώδη βίο του, ο οποίος είχε μοιραστεί, ιδίως τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα, μεταξύ πολλών χωρών της Ευρώπης και της αμερικανικής ηπείρου.

Ο Χέμινγουεϊ είχε γεννηθεί στα τέλη του 19ου αιώνα στο Όουκ Παρκ της πολιτείας του Ιλινόις, κοντά στο Σικάγο. Ο πατέρας του, που ήταν ιατρός, επιθυμούσε να ακολουθήσει ο γιος του τα δικά του επαγγελματικά βήματα. Όμως, ο νεαρός Έρνεστ προτίμησε να ακολουθήσει μια εντελώς διαφορετική πορεία. Σε ηλικία 15 ετών εγκατέλειψε την οικογένειά του και επί δύο συνεχή έτη εξασφάλιζε τα προς το ζην ασκώντας τα πλέον απίθανα επαγγέλματα. Στη συνέχεια επέστρεψε στην πατρική στέγη και ολοκλήρωσε τις προκαταρκτικές σπουδές του.

Αφού έλαβε το πτυχίο του, ο Χέμινγουεϊ εισήλθε στο δημοσιογραφικό στίβο. Τα πρώτα έτη της σταδιοδρομίας του δεν ήταν, κατά τα φαινόμενα, και τόσο εύκολα.

Τα όσα είδε και έζησε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ισπανικού Εμφυλίου ο Χέμινγουεϊ αποτέλεσαν το υλικό πολλών έργων του, όπως είναι ο «Θάνατος το απομεσήμερο», ο «Aποχαιρετισμός στα όπλα» και το περίφημο «Για ποιον χτυπά η καμπάνα». Στα έργα αυτά ο θάνατος χτυπά με αμείλικτη σκληρότητα πολλούς από τους ήρωές του.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Χέμινγουεϊ, ως ανταποκριτής του περιοδικού Collier’s στην Αγγλία, πραγματοποίησε σειρά πτήσεων με βρετανούς πιλότους βομβαρδιστικών αεροσκαφών. Το 1944, μετά τη μεγάλη Συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία, βρέθηκε στη Βρετάνη, στο πλευρό των Μακί, των ανταρτών της Γαλλικής Αντίστασης, και λίγο αργότερα εισήλθε στο απελευθερωμένο Παρίσι με τη μεραρχία του Λεκλέρ.

Προσφιλής ασχολία του Χέμινγουεϊ ήταν το κυνήγι αγρίων θηρίων στην Αφρική, αλλά και τα ταξίδια.