Βόρεια Εύβοια: Ενας χρόνος μετά τις φωτιές και ο θυμός σιγοκαίει ακόμα

«Ανικανότητα». Οι φωτιές στη βόρεια Εύβοια έσβησαν, αλλά ο θυμός συνεχίζει να καίει τους κατοίκους. Αυτούς που κάθε μέρα είναι αντιμέτωποι με όσα άφησε πίσω της η φωτιά, όταν έσβησε. Ή καλύτερα όταν την έσβησαν οι κάτοικοι με τα ίδια τους τα χέρια.

Οι «μέγκα φωτιές» έφεραν και τη «μέγκα καταστροφή». Και ένα χρόνο μετά η εικόνα είναι κάθε μέρα και χειρότερη. Με τους ανθρώπους της περιοχής να καταγγέλλουν ότι δεν έχει γίνει σχεδόν τίποτα. Τα «μέγκα σχέδια» έχουν μείνει στα χαρτιά, τονίζουν οι κάτοικοι, και έλλειψη εμπιστοσύνης στην κρατική μηχανή παραμένει. Η εντολή «εκκενώστε» και η απόφαση των κατοίκων να την παρακούσουν για να σώσουν ό,τι μπορούσαν, μόνοι τους, ηχεί ακόμα στα 520.000 στρέμματα καμένου δάσους.

Δεκάδες χιλιόμετρα καμένου δάσους. Σαν πορεία στην κόλαση. Με τη μυρωδιά του καμένου να επιμένει. Σαν να θέλει να θυμίζει σε όλους την καταστροφή. Μία υπόμνηση στο τι δεν πρέπει να ξεχάσουμε. Οι νέοι εγκαταλείπουν τον τόπο τους. Οι δουλειές ήταν λίγες και πριν. Σήμερα το φευγιό μοιάζει πλέον η μόνη ελπίδα για επιβίωση. Ακόμα και για όσους είχαν επιλέξει την Εύβοια σαν τον τόπο που θα τους λύτρωνε από την κρίση και είχαν βρει στο χωριό τη δική τους ελπίδα στο παρελθόν.

Ο ερχομός στην Εύβοια για να σωθεί από την κρίση

Όπως ο Μάκης Μπαλαλάς. Μελισσοπαραγωγός στο επάγγελμα. Ήρθε στην Εύβοια από επιλογή, το 2010 όταν η οικονομική κρίση χτύπησε την Ελλάδα. Άφησε την οικοδομή και βρήκε μία καλύτερη ζωή αναλαμβάνοντας τα μελίσσια του πεθερού του. «Το δάσος ήταν σίγουρο για εμάς. Εννιά στις 10 θα έπαιρνες μέλι.

Έβγαζες τα έξοδα σου. Έπαιρνες μία ποσότητα» λέει. Προχωράμε σε ένα σημείο του δάσους που έχει τώρα τα μελίσσια που του απομείνανε, «να τα χαΐρια μας» λέει και θεωρεί ότι ήταν πολλά τα κίνητρα για να θέλουν κάποιοι να κάψουν τη βόρεια Εύβοια. Ο Μπαλαλάς πριν τις πυρκαγιές έπαιρνε από τα 600 μελίσσια του έξι – εφτά τόνους μέλι και η ζημιά στο κεφάλαιο του είναι ανυπολόγιστη.

Διαβάστε επίσης: Φωτιές στη Βόρεια Εύβοια – Δράσεις για την ψυχοκοινωνική στήριξη των κατοίκων – Ζητούν να φύγει το μαύρο από τη ζωή τους

«Ανικανότητα όχι δόλος»

Για «ανικανότητα» και όχι για «δόλο», μιλάει ο Τάσος Σταματίου. Ο Σταματίου είναι ο πρόεδρος του Δασικού Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Ελληνικών. «Σκέφτηκαν την εκκένωση για να μην καεί κανείς και τελικά πεθάναμε όλοι», λέει στο in. Μιλάει για «ανικανότητα και φόβο» των ιθυνόντων που οδήγησε στην απόλυτη καταστροφή την περιοχή. Είναι ένας από τους ιδιοκτήτες του δάσους. Όπως και όλοι οι σχεδόν οι κάτοικοι των Ελληνικών και των χωριών της περιοχής.

Το δάσος της Εύβοιας, το δάσος των κολίγων

Γιατί το δάσος της βόρειας Εύβοιας, με κάποιες εξαιρέσεις είναι ιδιωτικό. Δεν είναι φραγμένο. Μπορεί ο οποιοσδήποτε να μπει, να περπατήσει, να περιηγηθεί, να κάνει ότι θέλει. «Όταν φύγουμε εμείς από εδώ, τότε θα δεις να μπαίνει ένας μούργος μπροστά και να σου λέει: «στοπ δεν περνάς, είναι ιδιοκτησία του ομίλου»», λέει ο Σταματίου και σημειώνει τη συζήτηση που έχει ανοίξει για τα «κακά ιδιωτικά δάση», την οποία χαρακτηρίζει επικίνδυνη.

Το καθεστώς του δάσους της βόρειας Εύβοιας εξηγεί ο δήμαρχος Ιστιαίας – Αιδηψού, Γιάννης Κοτζιάς, που σημειώνει ότι δεν είναι το δάσος των μεγαλοϊδιοκτητών, αλλά το δάσος των κολίγων. «Ανήκει στους κατοίκους, στα χωριά, όχι σε ομίλους και επιχειρηματίες. Στους κατοίκους που αγόρασαν μερίδιο περίπου στα 1830 και ήρθαν εδώ για να ζήσουν. Μεροκαματιάρηδες. Κολίγοι – εργάτες γης. Η Εύβοια στην πραγματικότητα δεν απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς, εξαγοράστηκε από τους κατοίκους και ενώθηκε με την ελεύθερη Ελλάδα» σημειώνει ο Κοντζιάς για να δείξει και την σύνδεση των κατοίκων με το δάσος στο βάθος του χρόνου. Την εξάρτηση τους από αυτό.

«Η φωτιά έφτασε στη γραμμή που σταθήκαν οι άνθρωποι για να σώσουν τη ζωή τους. Είναι ένστικτο. Το Πευκί σώθηκε γιατί ο κόσμος στάθηκε εδώ» τονίζει ο Κοντζιάς στο in. Μιλάει ακόμα για τους ντόπιους πυροσβέστες που ήταν λίγοι, αλλά όταν τελείωνε η βάρδια τους, δεν φεύγανε, απλά αλλάζανε μέτωπο, πηγαίνανε στα χωριά τους και συνεχίζανε. Μαύροι, κατάκοποι, άυπνοι. «Και ήταν και οι άλλοι που ήταν ατσαλάκωτοι».

Στα πεύκα πας από μικρός

«Εγώ πρωτοπήγα στα πεύκα στην Πέμπτη δημοτικού» λέει ο Σταματίου και προσθέτει «είναι μια δουλειά που την κάνεις από μικρό παιδί. Πολύ περπάτημα, πολύ ήλιο, πολύ φόρτωμα, πολλή μοναξιά. Μέχρι πέρυσι ήταν μία δουλειά που μπορούσες να έχεις δουλειά να είσαι ασφαλισμένος, υπήρχε μία κατάσταση που ένας άνθρωπος αν αποφάσιζε να δουλέψει μπορούσε να ζήσει στον τόπο του». «Η ζημιά είναι τεράστια. Εδώ εμείς δεν έχουμε να κάνουμε κάτι άλλο και με το πρόγραμμα που φτιάξανε αν έχεις έστω ένα ένσημο από αλλού δεν δικαιούσαι τίποτα», μας λέει. Περιγράφοντας την καταστροφή σε αριθμούς σημειώνει ότι ο συνεταιρισμός είχε παραγωγή ρητίνης 285 τόνους το 2020 και το 2021 μόλις 22.

Ο συνεταιρισμός των Ελληνικών δεν είναι ο μεγαλύτερος αλλά ήταν ο πλουσιότερος και σήμερα οι άνθρωποι αυτοί βλέπουν τη ζωή τους να θάβεται στην καταστροφή. «Υπάρχει κουβέντα για κακά ιδιωτικά δάση. Αυτοί που το πουλάνε αυτό έχουν άλλο στο μυαλό τους. Όταν θα γίνουν πραγματικά ιδιωτικά θα μπει κάποιος μπροστά και θα σου πει έξω είναι του ομίλου», λέει ο Σταματίου απαντώντας στην προσπάθεια μετά τις πυρκαγιές να ανοίξει συζήτηση για το καθεστώς ιδιοκτησίας του δάσους.

Το δάσος της βόρειας Εύβοιας θα ξαναγίνει δάσος

«Το δάσος θα ξαναγίνει δάσος. Εμείς ποτέ δεν θέλαμε να γίνει κάτι άλλο και γι αυτό κοιμηθήκαμε πάνω στις αρβύλες και στο χώμα για να παίρνουμε ανάσα για να το γλιτώσουμε. Για εμάς δεν άλλαξαν τα δεδομένα. Μόνο καήκαμε. Δεν θέλουμε να είναι τίποτα άλλο θέλουμε να είναι δάσος» λέει.

Το δόλο πρέπει να τον αποδείξεις

«Τον δόλο πρέπει να τον αποδείξεις και εδώ δεν μπορείς» συνεχίζει ο Σταματίου και προσθέτει ότι στα Ελληνικά οι «πευκάδες» σταματήσανε τη φωτιά και κανείς «δεν θέλει να έρθει να μάθει και να δει τι κάναμε εμείς και σώσαμε κάτι. Γιατί πιστεύω ότι οι ιθύνοντες φοβούνται αυτό, ότι αφού η φωτιά σταμάτησε εδώ σταμάταγε παντού».

Ο κόσμος φεύγει και θα φεύγει λέει, ενώ σημειώνει ότι «αυτά τα αηδιαστικά προγράμματα δεν απαντάνε σε ένα ερώτημα. Πώς θα αντικατασταθούν τα εισοδήματα μας. Αν δεν απαντήσεις σε αυτό θα φύγει ο κόσμος».

Αφελώς πιστέψαμε ότι η φωτιά ήταν το χειρότερο

«Να γράψεις ότι αφελώς πιστέψαμε ότι η φωτιά ήταν το χειρότερο. Εμείς ζούμε με τη φωτιά από μικρά παιδιά, ξέρουμε να την παλέψουμε, να η απόδειξη, τα κομμάτια που σώσαμε» Υπουργούς, εντεταλμένους και λοιπούς, τους οποίους ονοματίζει «δεν μπορούμε να τους παλέψουμε» μου λέει. «Ούτε το παιχνίδι ξέρουμε, ούτε έχουμε διασυνδέσεις στη δημοσιογραφία, ούτε το νόμο έχουμε με το μέρος μας ούτε τίποτα. Μόνο την αγανάκτηση. Μας συμπεριφέρθηκαν σαν να μην υπάρχουμε» συνεχίζει και ο θυμός ξεχειλίζει.

«Να γράψεις ότι οι πυροσβέστες είχαν εντολή μη κατάσβεσης του δάσους.  Γιατί είχαν εντολή και το λέγανε, δεν είμαι εδώ για το δάσος είμαι εδώ για τα σπίτια. Και όποιος έχει παράπονα και δικαστήρια υπάρχουν» είναι η τελευταία του κουβέντα.

Σε συνθήκες πολέμου πρέπει να αντιδράς αναλόγως

Ο Γιάννης Κοντζιάς, σημειώνει ότι τα κονδύλια έχουν εγκριθεί αλλά δεν έχουν εκταμιευθεί τα μετρητά άρα τα αντιπλημμυρικά έργα δεν μπορούν να ξεκινήσουν. «Το σχέδιο ανασυγκρότησης είναι στη σωστή κατεύθυνση, αλλά υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για να γίνει πραγματικότητα», σημειώνει, τονίζοντας ότι «όταν είσαι σε εμπόλεμη κατάσταση πρέπει να λειτουργήσεις με την απαραίτητη ταχύτητα». Τονίζει δε ότι τα αντιπλημμυρικά θα γίνουν σε τρία στάδια και εκτός από το Δήμο πρέπει να εμπλακεί η Περιφέρεια που αναμένεται να ξεκινήσει και το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τον Κοντζιά τα έργα που πρέπει να κάνει το υπουργείο είναι και τα πιο σοβαρά καθώς τα φράγματα βάρους είναι αυτά που θα κρατήσουν το νερό ψηλά. «Εμείς έχουμε τέσσερις υδρολογικές λεκάνες καμένες. Για τις δύο δεν έχει γίνει διαγωνισμός ακόμα που σημαίνει ότι θέλει πολύ χρόνο ακόμα για να βρεθεί ανάδοχος για τις άλλες δύο που έχει προχωρήσει είμαστε σε ένα ποσοστό εκτέλεσης μέχρι 3%. Είναι πράγματα που θέλουν χρόνο, δεν γίνονται γρήγορα».

Ωστόσο όπως λέει ο δήμαρχος Ιστιαίας – Αιδηψού, «όταν είσαι σε πόλεμο πρέπει να μάθεις να ξεπερνάς και να παρακάμπτεις τη γραφειοκρατία και τα εμπόδια. Θα μου πουν υπήρξαν και άλλες καταστροφές στη χώρα, δες πότε τελείωσαν τα έργα. Σύμφωνοι. Εγώ όμως είμαι δήμαρχος Ιστιαίας – Αιδηψού και θα συνεχίσω να φωνάζω για τον τόπο μου. Γιατί φέτος η βόρεια Εύβοια είπε ευτυχώς που χιόνισε και δεν έβρεξε…

Διαβάστε επίσης: Βόρεια Εύβοια – Κακοκαιρία σάρωσε το Μαντούδι – Πλημμύρισαν οι δρόμοι

Ο Κοντζιάς ήταν αυτός που μας έβαλε στο δάσος. Με το αγροτικό του Δήμου. Ξέρει τα μονοπάτια, τους δρόμους, τα πατήματα, ακόμα και όσα έχουν χαθεί στα αγριόχορτα. Όπως λέει το δάσος αλλάζει χαρακτήρα, «βγαίνουν κάποια μικρά πεύκα, αλλά δείχνουν ότι θα επικρατήσουν άλλα δέντρα. Υπάρχουν ακόμα και νέα λουλούδια και βότανα που πριν λόγω του δάσους δεν έβγαιναν».

Η βόλτα για την καταγραφή της καταστροφής κλείνει στις Γούβες. «Εδώ ήταν ένα από τα πιο τρομακτικά πεδία, γιατί προσέγγιζε η φωτιά το χωριό από διαφορετικό σημείο ανά μισάωρο. Στις Γούβες υπήρχε ένα πυροσβεστικό στο πρατήριο. Όλο το υπόλοιπο σώθηκε από τους κατοίκους» λέει και μου θυμίζει πού τον είχα συναντήσει πέρυσι. Αργά το βράδυ πριν φτάσω στο Πευκί, στο δικό μου σπίτι. Εκεί στη γωνία του χωριού, με την ντουντούκα στο χέρι, κατά τις 12 το βράδυ να φωνάζει, ενώ είχε δοθεί εντολή εκκένωσης «χωριανοί να μη φύγει κανείς. Μόνο όσοι είναι άρρωστοι ή νομίζουν ότι δεν αντέχουν. Οι υπόλοιπο να μείνετε εδώ να σώσουμε το χωριό».

Τότε που η κόλαση είχε ζωντανέψει και απειλούσε να καταπιεί τα πάντα. Με τις φωτιές να σβήνουν στη θάλασσα.

Φέτος όταν ρωτάνε την κόρη του τη Μαγδαληνή, τι δουλειά κάνει ο μπαμπάς σου, εκείνη απαντάει «ο μπαμπάς μου είναι δήμαρχος, οδοντίατρος και πυροσβέστης». Και νομίζω ότι πιο περήφανος είναι για το τελευταίο.

Υλοτόμοι κόβουν τα δέντρα. Κάποιοι του ΑΔΜΗΕ για έργα ηλεκτροδότησης και κάποιοι για να έχουν να ζεσταθούν το χειμώνα. Τα χέρια μαύρα από τον καπνό. Που σου φωνάζει «μην ξεχάσεις».

Να μην ξεχαστεί η βόρεια Εύβοια

Τις φωτογραφίες τραβάει ο Μάριος Λώλος. «Φωτογραφίζω φωτιές 31 χρόνια φωτιές δήμαρχε. Να ξέρεις ότι όπου δεν έχει νεκρούς έχουν ξεχαστεί. Όλοι θυμούνται το 2007 και το Μάτι» λέει στο δήμαρχο, όταν αυτός ζητάει να βοηθήσουμε να μην ξεχαστεί η καταστροφή. Να μην εγκαταληφθούν οι άνθρωποι στην τύχη τους. Η αλήθεια είναι όμως πως έχει δίκιο. Όλα ξεχνιούνται. Ακόμα και 520.000 στρέμματα καμένου δάσους. Ακόμα και αν οι ζωές που σώθηκαν σήμερα πνίγονται στην απόγνωση.

Φωτορεπορτάζ: Μάριος Λώλος