Ο Μοργκεντάου και οι επεμβάσεις των ΗΠΑ

Σε πρόσφατο σχόλιο του εκδότη του περιοδικού «Foreign Affairs» έγινε μία αναφορά στην ένσταση του πολύ γνωστού παλαιότερα (και κάποτε καθηγητή μου) πολιτικού επιστήμονα Χανς Μοργκεντάου για τις στρατιωτικές επεμβάσεις των ΗΠΑ εκτός των συνόρων τους. To 1967 ο Μοργκεντάου, με άρθρο του στο ίδιο γνωστό περιοδικό («To Intervene or Not to Intervene»), είχε έμμεσα ασκήσει κριτική στην αμερικανική κυβέρνηση για την εμπλοκή στο Βιετνάμ. Ο Χ.Μ. είχε επισημάνει πως η επέμβαση στο Βιετνάμ είχε προκληθεί από αντικομμουνιστικές ιδεολογικές επιλογές δίχως να ληφθούν ορθολογικά υπ’ όψιν τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα και γεωστρατηγικοί υπολογισμοί.

Την εποχή εκείνη βέβαια οι απόψεις του Μοργκεντάου τον είχαν βάλει στο περιθώριο του αμερικανικού διπλωματικού κατεστημένου, κυρίως Δημοκρατικού, που στήριζε την περιπέτεια του Βιετνάμ. Να μην ξεχνάμε πως ο Κένεντι είχε ξεκινήσει και ο Τζόνσον είχε κλιμακώσει επικίνδυνα την αμερικανική επέμβαση. Και χρειάστηκε ύστερα από χρόνια να έρθει Ρεπουμπλικανική κυβέρνηση, με τον Νίξον και υπουργό Εξωτερικών τον Χένρι Κίσινγκερ, που ανέτρεψε το μέχρι τότε κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα (θεωρία του ντόμινο) για να οδηγήσει τις ΗΠΑ σε απεγκλωβισμό τους από αυτή την περιπέτεια. Η διορατικότητα του Κίσινγκερ, που ανέπτυξε τη λογική των ισχυρών και αλληλοεξουδετερόμενων κομμουνιστικών πόλων, ανάγκασε Κίνα και Λάο Ντονγκ (ΚΚ Ινδοκίνας με επίκεντρο το Βιετνάμ) να έρθουν σε ρήξη. Με συνέπεια τις συγκρούσεις μεταξύ τους και, με αφορμή την πολιτική του Sideshow των ΗΠΑ στην Καμπότζη, να ανοίξει αντιπαλότητα μεταξύ Βιετνάμ και Κίνας με θέατρο επιχειρήσεων το Λάος και πρωταγωνιστές τους Ερυθρούς Χμερ στην Καμπότζη. Η άποψη Κίσινγκερ ήταν πως με ένα ισχυρό ΚΚ στην Ινδοκίνα η Κίνα θα στραφεί ανταγωνιστικά εναντίον του και η θεωρία του ντόμινο, της πτώσης δηλαδή κρατών σε κομμουνιστικά χέρια, θα κατέρρεε. Οπως και έγινε.

Οι απόψεις του Μοργκεντάου έκτοτε κυριάρχησαν στο προσκήνιο. Πως δηλαδή η όποια απόφαση των ΗΠΑ για επέμβαση θα πρέπει να λαμβάνεται «όχι στη λογική κυρίαρχων ιδεολογικών δεσμεύσεων ούτε και στη βάση μιας τυφλής πίστης στην αμερικανική ισχύ αλλά έπειτα από προσεκτικές εκτιμήσεις και υπολογισμούς των συμφερόντων που διακυβεύονται και της διαθέσιμης ισχύος». Με την εφαρμογή τέτοιων αρχών, επέμεινε ο Μοργκεντάου, οι ΗΠΑ «θα επεμβαίνουν όλο και λιγότερο αλλά και πιο πετυχημένα».

Οι Δημοκρατικές κυβερνήσεις δεν ακολούθησαν πάντα με πίστη τις αντιλήψεις αυτές. Και οδηγήθηκαν ξανά σε αδιέξοδα και γκάφες (Αραβικές Ανοίξεις, Λιβύη, Μογκαντίσου). Περισσότερο οι Ρεπουμπλικανοί επέλεξαν τέτοιους δρόμους. Ο Τραμπ, δίχως αμερικανική φυσική ανάμειξη, οδήγησε τη Βόρεια Κορέα σε συνεννοήσεις, το Ισραήλ να επιβληθεί στην περιοχή και το Ισλαμικό Κράτος να ξεδοντιαστεί. Πού πάμε τώρα, ιδιαίτερα σε σχέση με Ρωσία και Κίνα, δεν είναι εύκολο να διακρίνει με σαφήνεια κάποιος…