Αζίζ Νεσίν: Να καταλαβαίναμε και από Δημοκρατία…

Δυο πράγματα δεν ευδοκιμούν στη χώρα μας. Το ένα είναι το δέντρο του καφέ και το άλλο η Δημοκρατία. Και τα δύο μάς έρχονται από το εξωτερικό.

Στα χώματά μας δεν μπορέσαμε ν’ αναπτύξουμε με κανένα τρόπο το δέντρο του καφέ. Το κλίμα της χώρας μας, το νερό, το χώμα, δεν είναι κατάλληλα για την ανάπτυξη του δέντρου
αυτού.

Όσο για τη Δημοκρατία… Η αλήθεια είναι πως ό,τι περνούσε από το χέρι μας, δεν παραλείψαμε να το κάνουμε, για την ανάπτυξή της, για την εδραίωσή της. Αν κοιτάξετε την ιστορία μας, πριν από εκατό χρόνια πάνω κάτω ρίχτηκε στη χώρα μας ο σπόρος της Δημοκρατίας. Είναι εκατό χρόνια που όλο λέμε:

«Αμάν η Δημοκρατία μας μπουμπούκιασε!…»

«Η νεαρή Δημοκρατία μας!…»

«Αμάν η νεαρή Δημοκρατία μας!…»

Να είναι δοξασμένος αυτός που τη μεγάλωσε, μόλις καταφέραμε τόσα χρόνια να φέρουμε σ’ αυτό το ανάστημα τη Δημοκρατία, έγινε ένα φιντάνι η Δημοκρατία.[…]

Στο παρελθόν κρίθηκε απαραίτητο, δεν το είχαμε καταλάβει· αντί να φυτέψουμε σπόρο καφέ, φυτέψαμε το σπόρο της Δημοκρατίας. «Δόξα τω Θεώ», αν και δεν έχουμε καμιά στενοχώρια απ’ τη μεριά της Δημοκρατίας, εμείς ξέρουμε το τι τραβάμε από την έλλειψη του καφέ. Καφές είναι αυτός!… Δε μοιάζει σε τίποτε. Έτσι είναι η Δημοκρατία; Και να είναι και να μην είναι το ίδιο κάνει…

Αν δεν υπάρχει καφές, του ανθρώπου το κεφάλι γυρίζει, αν δεν υπάρχει Δημοκρατία, του ανθρώπου το κεφάλι δεν γυρίζει. Ο καφές μοσκοβολάει, η Δημοκρατία ούτε καν έχει μυρουδιά. Τον καφέ τον βάζεις στο φλιτζάνι, τον πίνεις. Η Δημοκρατία ούτε τρώγεται, ούτε πίνεται. Σε τι χρειάζεται αυτή η Δημοκρατία, μπορείτε να μου πείτε;

Στη χώρα μας έρχεται από το εξωτερικό μπόλικη Δημοκρατία, αλλά καφές δεν έρχεται. Τον καφέ τον πουλάνε, τη Δημοκρατία τη δίνουν. Ο καφές είναι με λεφτά, η Δημοκρατία τζάμπα… Για τον καφέ χρειάζεται συνάλλαγμα, για τη Δημοκρατία τίποτα δεν χρειάζεται.

Για κοιτάξτε το τι τραβάμε απ’ τον καφέ. Σάμπως δεν έχουμε συνηθίσει στον καλό καφέ; Αμέσως καταλαβαίνουμε τον καλό καφέ απ’ τον άσκημο, το μπαγιάτικο απ’ το φρέσκο, το νοθεμένο απ’ το σκέτο.

Ζωή νά ’χουνε, μερικοί πατριώτες μας έκαναν ψεύτικο καφέ. Στην αρχή βγήκε ο κριθαρένιος καφές, δεν έπιασε. Ύστερα βγήκε καφές από φασόλια, δεν το κατάπιαμε. Εμείς σαν έθνος είμαστε θεριακλήδες του καφέ. αν και καταπίνουμε όλες τις απομιμήσεις, του καφέ την απομίμηση δεν την καταπίνουμε.

Ω, Ύψιστε! Να γινόταν, τόσο δα απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε απ’ αυτόν τον καφέ, να καταλαβαίναμε και από Δημοκρατία…

*Απόσπασμα από το διήγημα του Αζίζ Νεσίν Ο καφές και η δημοκρατία (μτφρ Έρμος Αργαίος, εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 1983).

Ο πολυγραφότατος τούρκος σατιρικός συγγραφέας Αζίζ Νεσίν (φιλολογικό ψευδώνυμο του Μεχμέτ Νουσρέτ Νεσίν) έφυγε από τη ζωή στις 6 Ιουλίου 1995, σε ηλικία 80 ετών.

Γεννημένος στη Χάλκη, ένα από τα Πριγκηπόννησα της Κωνσταντινούπολης, το 1915, ο Νεσίν υπηρέτησε ως αξιωματικός του Τουρκικού Στρατού και τελείωσε τη Σχολή Πολέμου. Αποχώρησε από το στράτευμα το 1944, έχοντας προηγουμένως κάνει σπουδές στα φυσικομαθηματικά και στις καλές τέχνες.

Άλλαξε διάφορα επαγγέλματα, ώσπου κατέληξε στη δημοσιογραφία.

Συνεργάστηκε με εφημερίδες και περιοδικά γράφοντας άρθρα, διηγήματα και μυθιστορήματα.

Βαθύς ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής, ο Νεσίν σχολίασε με κριτικό πνεύμα τα πολιτικά και κοινωνικά ήθη της χώρας του, σατίρισε με καυστικό τρόπο τα κακώς κείμενα στον τόπο του, επέκρινε δριμύτατα την καταδυνάστευση και τη βίαιη μεταχείριση των απλών πολιτών.

Ο λογοτέχνης και ευθυμογράφος Αζίζ Νεσίν υπήρξε ένας πολιτικός ακτιβιστής, αλλά και ένας κριτής της ισλαμικής θρησκείας, που αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην καταπολέμηση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού.

Υπέστη κατ’ επανάληψιν διώξεις και φυλακίστηκε αρκετές φορές από το τουρκικό καθεστώς εξαιτίας των πολιτικών του απόψεων και του ελέγχου που ασκούσε στην εξουσία.

Η γραφή του Νεσίν, διαποτισμένη από τα προοδευτικά ιδανικά του, διακρίνεται για το απέριττο και νευρώδες ύφος της.

Ο Νεσίν βραβεύτηκε στη χώρα του και στο εξωτερικό, ενώ τα έργα του μεταφράστηκαν σε τριάντα και πλέον γλώσσες.