Υστερική πραότητα

«Κάντε ησυχία μην ξυπνήσουμε τους Ελληνες» ήταν το χλευαστικό σύνθημα στην πλατεία των αγανακτισμένων στη Μαδρίτη. Αμέσως, χιλιάδες άνθρωποι (οικονομικά τρομοκρατημένοι, αλλά και θιγμένοι από τον καγχασμό) κατέκλυσαν την πλατεία Συντάγματος. Δεν είχαν όλοι το τυπικό προφίλ διαδηλωτή. Γνωρίζει κανείς άλλωστε την αισθητική, τη γλώσσα, τα συνθήματα και τους ενδυματολογικούς κώδικες που είχαν οι τυπικοί μεταδικτατορικοί διαδηλωτές. Ανάλογα με το μπλοκ και οι χαρακτήρες. Πολλοί από τους νεοφερμένους αγανακτισμένους διέφεραν. Ηταν «φιλήσυχοι» μικροαστοί, τύποι που πιθανόν τα προηγούμενα καλοκαίρια πήγαιναν διακοπές «μόνο Μύκονο». Ισως μερικοί από αυτούς θήτευαν σε ακριβά κομμωτήρια «επωνύμων», διάβαζαν με τις ώρες περιοδικά για υπεραυτοκίνητα. Καλοντυμένοι, με την υστερική πραότητα αυτού που θεωρούσε το lifestyle την επιτομή της κοινωνικής επιβεβαίωσης. Ηταν ακριβώς αυτοί που από το μυθολόγημα της «ισχυρής Ελλάδας», εντελώς ξαφνικά και απροειδοποίητα, χρεοκόπησαν.

Στις σημερινές αναπαραστάσεις των γεγονότων, στις πολιτικές αποτιμήσεις της περιόδου, ξεχνάμε την έκπληξη του λαού από την οικονομική κατάρρευση και τον αντικοινοβουλευτισμό που αυτή η κατάρρευση διέγειρε. Στις πλατείες αλλά και στους καναπέδες, υφαινόταν ένα δομικό μίσος για το κοινοβουλευτικό σύστημα. Οι πολίτες εκτός κινημάτων, εκτός κομματικών τειχών, από την ανυποψίαστη καταναλωτική ιλαρότητα, τη δανειοληψία στη θέση της οικονομίας, πετάχτηκαν ξαφνικά, χρεώστες, ταπεινωμένοι, κατεστραμμένοι στο πουθενά. «Οι Ελληνες είναι κακομαθημένοι και τεμπέληδες». Ετσι μας περιέγραφε ο ευρωπαϊκός λαϊκός Τύπος. Ο λαός έψαχνε εξήγηση, το αίτιο της κατάπτωσης. Ηθελε απελπισμένα να βρει τον κεντρικό ένοχο, αυτόν που συνωμότησε για να βυθίσει την ισχυρή, μέχρι χθες, χώρα μας και τον πολίτη, μαζί «με τα ιταλικά έπιπλα κουζίνας και το καινούργιο διαμέρισμα».

Το δημοψήφισμα του 2015 είχε αρχίσει από τις πλατείες του 2011, αλλά δεν ολοκληρώθηκε με τη συμφωνία. Ούτε καν με το τέλος της σκληρής μνημονιακής επιτήρησης του 2018. Συνεχίζεται. Ενα παρατεταμένο «δημοψήφισμα» (ένα ενεργό δίλημμα) που όσο διευρύνονται τα ρήγματα στην ελληνική κοινωνία και όσο δεν βρίσκεται κάποια λυτρωτική λύση που να σβήσει το κακό όνειρο τόσο θα επενεργεί.

Σε προεκλογική βέβαια περίοδο, είναι αδύνατο να γίνει σοβαρή συζήτηση για το δημοψήφισμα, τη συμφωνία κ.λπ. Εντούτοις θεμελιώνεται σε λανθασμένη υπόθεση η δημόσια συζήτηση. Δίνεται ένας ενιαίος, συμπαγής χαρακτήρας στο «όχι» αλλά και στο «ναι». Συμπυκνώνεται στο συνθηματολογικό «το Οχι που κάνατε Ναι» ή στο χλευαστικό «μένουμε Ευρωπαίοι». Εκτός από τον πολυεπίπεδο χαρακτήρα και τα διαφορετικά περιεχόμενα που συσκευάστηκαν μέσα στις δύο επικράτειες του «όχι» και του «ναι», χάνεται από τη δημόσια και ιδίως την προεκλογική συζήτηση κάθε αναφορά στις πολιτικές, οικονομικές και κυρίως πολιτιστικές συνθήκες της περιόδου. Η ταλάντευση από τη διαμαρτυρία στην παραίτηση κατέληξε στη δεισιδαιμονία. Μέσα στο «όχι» συνωθούνταν μεταφυσικοί δραχμιστές, κριτικοί φιλοευρωπαϊστές, θιγμένοι, πολίτες που ποθούσαν να πουν ένα «άει γ…». Αντίστοιχα, στους «ναι» συναθροίζονταν δογματικοί της συμμόρφωσης, πανικόβλητοι, διορατικοί αναλυτές, ιδεολόγοι ευρωπαϊστές.

Εντούτοις η συναισθηματική εξισορρόπηση ευρύτατων μαζών που συνέβη με τη χειρονομία του ’15 επανέφερε ένα είδος συλλογικής αυτοεκτίμησης, που ήταν αναγκαία προϋπόθεση για τη μετέπειτα πορεία και τις πειθαρχίες της. Ενέταξε, εκ νέου, ευρύτατες μάζες στο κοινοβουλευτικό συντακτικό. Ηταν ένα αναγκαίο στάδιο για να εκτονωθεί κάπως μια μακροχρόνια οργή και προσβολή. Ηταν ίσως η προϋπόθεση για να εκλογικευθούν κάποια πράγματα που δεν αφορούν μόνο την οικονομία αλλά και τη χωρητικότητα της δημοκρατίας.