SARS-CoV-2: ο ιός με τα πολλά… πρόσωπα

Στα δυόμισι χρόνια της πανδημίας αρκετές βεβαιότητες καταρρίφθηκαν, με τον SARS-CoV-2 να… επανεκκινεί τον τρόπο θεώρησης της επιστημονικής κοινότητας. Τα ερωτήματα που αναζητούν απάντηση εφεξής είναι πόσον καιρό κρατούν οι πανδημίες; Πόσο εφικτή είναι η ανοσία της αγέλης; Εάν οι ιοί γίνονται πιο «έξυπνοι»; Αλλά και τι εκπλήξεις μας επιφυλάσσει το μέλλον;

Εως και τα τέλη του 2019, σχεδόν όποιον ειδικό και να ρωτούσες, θα παρομοίαζε τις πανδημίες με κύκλους που έπειτα από δύο με τρία χρόνια κλείνουν – αν και οι ασθένειες που προκαλούν δεν εξαφανίζονται οριστικά. Ετσι, όταν η εμφάνιση του νέου κορωνοϊού σήμανε παγκόσμιο υγειονομικό συναγερμό, η επιστημονική αυτή παρατήρηση ανακυκλώθηκε, με τους επιστήμονες να επιχειρούν να προβλέψουν την εξέλιξη της τρέχουσας κρίσης. Σήμερα, έχοντας διανύσει 30 μήνες αγωνίας, ανασφάλειας, ανατροπών, περιορισμών κ.ο.κ., ουδείς είναι σε θέση να προβλέψει το μέλλον της πανδημίας, πόσω μάλλον το τέλος της. Το επικρατέστερο σενάριο «δείχνει» πως στο μέλλον ο ιός θα γίνει ενδημικός, ή αλλιώς θα συνυπάρχουμε με αυτόν όσο πιο ομαλά μπορούμε.

Ενδημική νόσος

Είναι όμως σίγουρο; Ο καθηγητής Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ David Relma εξηγεί σε σχετικό δημοσίευμα του κορυφαίου ιδρύματος πως «μία ενδημική σχέση αναφέρεται σε έναν βαθμό προσαρμογής που επιτρέπει μία σταθερή συνύπαρξη. Σε πολλές περιπτώσεις, οι επιδημίες εξαφανίζονται έπειτα από ένα με δύο χρόνια εάν ο μολυσματικός παράγοντας δεν καταφέρει να δημιουργήσει αυτή τη σχέση». Και προσθέτει με νόημα πως είναι ρίσκο να προβλέψουμε εάν ο SARS-CoV-2 θα επιτύχει να προσαρμοστεί με επιτυχία.

Αντίστοιχα, ουδείς είναι σε θέση να προχωρήσει σε προγνώσεις για το πώς θα εξελιχθεί ο ιός με τα τόσα… πρόσωπα, τρία χρόνια μετά, αλλά και 10 χρόνια μετά. Στην περίπτωση, δε, που o πανδημικός ιός όντως μετατραπεί σε ενδημική νόσο, το ερώτημα που γεννάται είναι αν πρόκειται για θετική εξέλιξη. «Και ναι και όχι», απαντούν οι επιστήμονες. Και αυτό γιατί η εμπειρία έχει δείξει πως το ενδημικό στάδιο δεν σημαίνει αυτομάτως πως η νόσος είναι αβλαβής. Η φυματίωση και ο HIV – δύο γνωστές ενδημικές ασθένειες – ευθύνονται από κοινού για εκατομμύρια θανάτους σε όλον τον κόσμο ετησίως. Αντίστοιχα, η γρίπη αφαιρεί εκατοντάδες χιλιάδες ζωές σε κάθε εποχικό της κύμα.

Ανοσία

Η «ανοσία της αγέλης» ήταν ακόμη ένας ελπιδοφόρος όρος που διακινήθηκε έντονα κατά τους πρώτους μήνες της υγειονομικής κρίσης, έκτοτε όμως εξασθένησε παράλληλα με την ανοσία μας. Η ανοσία μπορεί να επιτευχθεί είτε μέσω της φυσικής νόησης είτε μέσω του εμβολιασμού. «Οταν όμως μιλάμε για ανοσία πρέπει να αναρωτηθούμε τι σημαίνει αυτό σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε ποια αγέλη αναφερόμαστε; Και για ποια ανοσία μιλάμε;» διερωτάται ο καθηγητής του Στάνφορντ. Και διευκρινίζει πως οι μη εμβολιασμένοι θα συσσωρεύσουν κάποιον βαθμό ανοσίας από τις μολύνσεις, όμως «μπορεί κάλλιστα να συνεχίσουμε να βλέπουμε άνισα αποτελέσματα στη σοβαρή νόσηση εμβολιασμένων και μη για κάποιο χρονικό διάστημα».

Μία ακόμη ανατροπή ήταν η συνειδητοποίηση πως όλοι ανεξαρτήτως μολύνονται και συνεπακόλουθα μεταδίδουν τον ιό, παρότι τα εμβόλια προσφέρουν ισχυρή προστασία από σοβαρές επιπλοκές της λοίμωξης.

Το σύνδρομο Long Covid

Αντίστοιχα, ένας ακόμη μύθος που καταρρίφθηκε και μάλιστα από την αρχή της πανδημίας ήταν πως οι νέοι και οι υγιείς είναι άτρωτοι – δυστυχώς υπήρξαν εξαιρέσεις. Μάλιστα, το σύνδρομο Long Covid ενισχύει τις ανησυχίες των ειδικών πως η μόλυνση δεν είναι πάντα «αθώα». Τα δεδομένα από το Κέντρο ΑναφοράςLong Covid του Ευαγγελισμού προβληματίζουν. Αναλυτικότερα και όπως τόνισε μεταξύ άλλων σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου η Αναστασία Κοτανίδου, καθηγήτρια Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ, το σύνδρομο Long Covid χαρακτηρίζεται ως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία. Σύμφωνα με μελέτες, «το 30% των ασθενών που θα νοσήσουν από κορωνοϊό θα αντιμετωπίσουν το σύνδρομο Long Covid, δηλαδή ένας στους πέντε θα παρουσιάσει κάποιες υπολειμματικές βλάβες σε ζωτικά όργανα όπως οι πνεύμονες, η καρδιά, το ήπαρ, οι ενδοκρινείς αδένες, το κεντρικό νευρικό σύστημα».

Υπάρχει όμως και κάτι που θα έλεγε κανείς πως αποτέλεσε «σταθερή αξία» εν μέσω της υγειονομικής κρίσης και αυτό είναι η υψηλή προστασία που προσφέρει η χρήση μάσκας. «Οι αερομεταδιδόμενοι ιοί είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ελεγχθούν. Χρειαζόμαστε μακροπρόθεσμες λύσεις όπως εφαρμογή φίλτρων σε χώρους εργασίας και σχολεία και πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας επαναχρησιμοποιούμενων μασκών», καταλήγει o Abraar Karan, συνεργάτης στην Ιατρική Σχολή του Στάνφορντ, με εξειδίκευση στις μολυσματικές ασθένειες.