Η Ύδρα της τέχνης: Ένα σαββατοκύριακο σαν ταξίδι στον χωροχρόνο

Το δελφίνι φτάνει στην ώρα του. Από το υγρό, θαμπό παράθυρο φαίνεται το πιο λαμπερό νησί της Ελλάδας, μια προσωπική γνώμη, που όμως έχει ισχυρά επιχειρήματα. Ο βράχος της Ύδρας, καθολικός και συμπαγής κρατάει τον τόπο δεμένο με την ιστορία του, ισορροπώντας πάνω στο τεντωμένο σκοινί του χρόνου, μη επιτρέποντας οι αλλαγές και οι μοιραίες προσθήκες να σβήσουν τη μνήμη.

Η Ύδρα μοιάζει με κυρά-αρχόντισσα, βουτηγμένη μέσα στην αιώνια αίγλη της χωρίς την αποπροσανατολιστική παραίσθηση μεγαλείου, χωρίς κομπασμούς και φανφαρονισμούς. Εδώ έχει πάντα μπουνάτσα.

Η έκθεση σχεδίων και έργων, θρησκευτικού κυρίως περιεχομένου, της τριανδρίας Κόντογλου – Παπαλουκά- Βασιλείου, στο Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο της Ύδρας, ξυπνάει μνήμες δόξας των ελληνικών γραμμάτων και τεχνών την περίοδο του Μεσοπολέμου και αναδεικνύει σημαντικές πτυχές της Ελληνικότητας της γενιάς του ’30.

• Διαβάστε ακόμα: Φώτης Κόντογλου: Ο διαμορφωτής της νεοελληνικής τέχνης

To Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο Ύδρας

«Η συγκεκριμένη έκθεση πραγματοποιήθηκε με αφετηρία πάντοτε τα τραγικά γεγονότα του Μεσοπολέμου και της Μικρασιατικής Καταστροφής που ώθησαν τους Έλληνες καλλιτέχνες σε πνευματικό Αναστοχασμό και εξερεύνηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς» μας λέει η διευθύντρια του Μουσείου, Ντίνα Αδαμοπούλου και συνεχίζει: «Οι τρεις αυτοί μεγάλοι δημιουργοί εμφορούμενοι από το πνεύμα του Μοντερνισμού, δουλεύοντας μέσα στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο που ουσιαστικά τους ένωσε (τους δύο πρώτους Παπαλουκά και Κόντογλου και βιωματικά αφού έζησαν από κοντά τα γεγονότα της Καταστροφής, τον δε τρίτο, τον Βασιλείου, ως μαθητή των δύο προηγούμενων ), παρέδωσαν με καθαρά προσωπικό και συνάμα πρωτοπόρο εικαστικό τρόπο, παράλληλες και ταυτόχρονα διαφορετικές ο καθένας δυναμικές μορφοπλαστικές εκφάνσεις της εκκλησιαστικής ζωγραφικής. Απέδειξαν δε με το έργο τους ότι η πρόσληψη και η γόνιμη μετουσίωση των αισθητικών αξιών της βυζαντινής, μεταβυζαντινής και λαϊκής ζωγραφικής αφενός υπηρετεί την ώσμωση της παράδοσης με τα νεωτερικά καλλιτεχνικά ρεύματα και αφετέρου αναδεικνύει τη βυζαντινή τέχνη σε τέχνη ευρωπαϊκή».

«Η συγκεκριμένη έκθεση πραγματοποιήθηκε με αφετηρία πάντοτε τα τραγικά γεγονότα του Μεσοπολέμου και της Μικρασιατικής Καταστροφής» λέει η διευθύντρια του Μουσείου, Ντίνα Αδαμοπούλου.

Οι σαρωτικές αλλαγές που συντελούνται σε ολόκληρη την Ευρώπη από τα τέλη του 19ου αιώνα και εξής οδηγούν την καλλιτεχνική κοινότητα στην αναζήτηση νέων εκφραστικών μέσων. Στον ελληνικό χώρο, στα χρόνια του Μεσοπολέμου, ο διχασμός και συνακόλουθα ο εθνικός μαρασμός μετά την τραγική ήττα του 1922 και τη Μικρασιατική Καταστροφή, πυροδοτούν την αντίδραση μερίδας λογοτεχνών και καλλιτεχνών -με πιο χαρακτηριστική την περίφημη «Γενιά του ΄30»- οι εκπρόσωποι της οποίας στρέφονται και αντλούν έμπνευση από την ελληνική πολιτισμική παράδοση στη διαχρονικότητά της.

Οι καλλιτέχνες θα υψώσουν ένα συγκροτημένο αντίλογο στη συντηρητική τάση που εκπορεύτηκε από την Ακαδημία της Σχολής του Μονάχου και από «δουλικοί μιμητές του ορατού θα εξελιχθούν στους κύριους εκφραστές της αγωνίας, του φόβου εμπρός στις ραγδαίες κοινωνικές αλλαγές, πάνω στις οποίες θα εδραιωθεί ο Μοντερνισμός».

Η αναγωγή στο οικείο και απώτερο παρελθόν θα αποτελέσει το κύριο στήριγμά τους. Οι πειραματισμοί, άλλοτε στις εκφραστικές δυνατότητες του χρώματος και άλλοτε στην επαναδιαπραγμάτευση της μορφής στον χώρο, συνιστούν τις κύριες εκφάνσεις του κινήματος. Η εκκλησιαστική ζωγραφική φυσικά δεν θα μείνει ανεπηρέαστη.

Η έκθεση η οποία ξεκίνησε 11 Ιουνίου θα διαρκέσει μέχρι τις 27 Ιουλίου.

Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, Φ. Κόντογλου

«Πόσο δύσκολη ήταν η συλλογή των έργων;» ρωτάμε την κ. Αδαμοπούλου.

«Το δυσκολότερο “εγχείρημα” ήταν αυτή ακριβώς η συλλογή των έργων. Δεν είναι εύκολο ούτε απλό ο Συλλέκτης να σου εμπιστευθεί έργα του, πολλά από τα οποία θεωρεί κυριολεκτικά «παιδιά»του. Το Ίδρυμα Βασίλη και Μαρίνας Θεοχαράκη, το οποίο ευχαριστούμε θερμά και από τη θέση αυτή, στάθηκε πρόθυμος αρωγός της έκθεσής μας δανείζοντάς μας θαυμάσιες αγιογραφικές δημιουργίες του Σπύρου Παπαλουκά. Η οικογένεια του Φώτη Κόντογλου επίσης, μέσω των ευγενικών εγγονών του Φώτη και Παναγιώτη Μαρτίνου, πλούτισαν την έκθεσή μας με έργα του φλογερού Αϊβαλιώτη, πολλά από τα οποία δεν είχαν μέχρι τώρα εκτεθεί. Οι γνωστοί συλλέκτες Χρήστος Μαργαρίτης και Αλέξανδρος Μακρής πρόθυμα δάνεισαν μερικά έργα Κόντογλου και εξαιρετικές δημιουργίες του Σπύρου Βασιλείου και.. ιδού το υπέροχο εκθεσιακό αποτέλεσμα !! Σε όλους τους αναφερόμενους οφείλουμε χάριτες!»

-Μιλήστε μου για τις παράλληλες δράσεις του Μουσείου που συνοδεύουν την έκθεση.
Πάντοτε με στόχο την απόδοση φόρου τιμής στην επέτειο των 100 Χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, πλαισιώσαμε το κεντρικό μας θέμα που ήταν η μεγάλη αγιογραφική έκθεση, με μία μουσική Συναυλία η οποία σημείωσε μεγάλη επιτυχία πλαισιωμένη με τη φωνή του εξαίρετου ερμηνευτή Δώρου Δημοσθένους και με τραγούδια από τον δίσκο «ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ» σε συνθέσεις των Απόστολου Καλδάρα και Πυθαγόρα. Ακολούθησε μία πολύ ενδιαφέρουσα βραδιά συζήτησης με το κοινό με τους ακαδημαϊκούς Καθηγητές Άγγελο Συρίγο και Ευάνθη Χατζηβασιλείου με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου τους με τον τίτλο: «Μικρασιατική καταστροφή, 50 ερωτήματα και απαντήσεις». Το επετειακό αφιέρωμα συμπλήρωσε η παρουσίαση της εξαιρετικής ταινίας της Μαρίας Ηλιού « Σμύρνη, η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης 1900-1922» στον τοπικό κινηματογράφο CINE Γαρδένια και το τέλος θα «γραφτεί» στις αρχές Οκτωβρίου με την παρουσίαση του βιβλίου της Λένας Διβάνη «Ονειρεύτηκα τη Διδώ», από τη γνωστή συγγραφέα.

Ο Εσταυρωμένος, Σπ. Παπαλουκάς

-Πώς έχει αγκαλιάσει την έκθεση ο κόσμος;

Το ενδιαφέρον του κόσμου για την έκθεση είναι πραγματικά συγκινητικό! Είναι θαυμάσια η αίσθηση να παρακολουθείς συστηματικά χιλιάδες εκστασιασμένους στην κυριολεξία επισκέπτες να βαδίζουν στην αίθουσα της έκθεσης σιωπηλά, σχεδόν προσκυνηματικά, θαυμάζοντας την αγιογραφική πορεία των τριών σπουδαίων Ελλήνων και την μεταξύ τους εικαστική «συνομιλία» . Και είναι απεριόριστα μεγάλη η ικανοποίηση που νιώθουμε ως διοργανωτές της σπουδαίας αυτής έκθεσης, τόσο εμείς όσο και οι επιμελήτριες κ. Ανδρομάχη Κατσελάκη και Μαρία Νάνου, για την οποία έκθεση θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι πρώτη αυτή και πρώτη η Ύδρα μέσω του ΙΑΜΥ ξεκίνησαν στην χορεία των υπόλοιπων μεγάλων αφιερωματικών επετειακών εκθέσεων που θα ακολουθήσουν ανά την χώρα.

-Ποιο είναι το δικό σας αγαπημένο έργο από την έκθεση;

Το αγαπημένο μου έργο είναι οι δύο υπέροχοι κατακόκκινοι Άγγελοι του Παπαλουκά που, ιπτάμενοι δεξιά και αριστερά μέσα σε βαθύ μπλε φόντο (χρωματικοί συνδυασμοί που μόνο η μαγεία του χρωστήρα του Παπαλουκά ήξερε να αποδίδει) κρατούν ένα υπέροχο μετάλλιο με τη μορφή του Χριστού στο κέντρο της σύνθεσης.

Οι άγγελοι του Σπ. Παπαλουκά.

*«1922-2022, Ιστορίες μνήμης και τέχνης: Αναστοχασμοί στη θρησκευτική ζωγραφική των Σ. Παπαλουκά, Φ. Κόντογλου, Σ. Βασιλείου»
Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας
Έως 27 Ιουλίου 2022
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή: 09:00-16:00 & 19:30-21:30