ΗΠΑ: Ο Τζο Μπάιντεν στο ναρκοπέδιο της Μέσης Ανατολής

Η Μέση Ανατολή δεν είναι στην πραγματικότητα το αγαπημένο μέρος των αμερικανών Προέδρων. Όχι γιατί δεν είναι ιδιαίτερα σημαντική για την αμερικανική εξωτερική πολιτική, καθώς παραμένει ταυτόχρονα ένας ενεργειακός κόμβος αλλά και πεδίο όπου οι εξελίξεις έχουν πολύ ευρύτερο γεωπολιτικό αντίκτυπο και όπου οι ΗΠΑ πάντα επιθυμούν να έχουν ισχυρές συμμαχίες. Αλλά γιατί συνήθως οι αμερικανοί πρόεδροι διαπιστώνουν ότι όσες ιδέες και εάν έχουν για να φέρουν μια πιο μόνιμη ειρηνική διευθέτηση των προβλημάτων της περιοχής, συνήθως αυτές προσκρούουν πάνω στην ίδια την περιπλοκότητα των σχέσεων και των αντιθέσεων στην περιοχή.

Όμως, αυτή τη στιγμή, με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τις χώρες του G7 να είναι σε μια ανοιχτή σχεδόν σύγκρουση με τη Ρωσία, που περιλαμβάνει και μορφές βίαιης απεξάρτησης από τις ρωσικές ενεργειακές ροές και στον ορίζοντα να έχουν και την αντιπαράθεση με την Κίνα, οι ΗΠΑ χρειάζονται ξανά συμμαχίες στην Μέση Ανατολή, όχι μόνο για να εξασφαλίσουν ότι δεν θα διακυβευτούν οι ενεργειακές ροές από την περιοχή αλλά και για πετύχουν κάποιου είδους μεγαλύτερη συστράτευση στο «Νέο Ψυχρό Πόλεμο».

Η σημασία της επίσκεψης στο Ισραήλ

Υπό κανονικές συνθήκες, η επίσκεψη του Τζο Μπάιντεν θα σήμαινε μια ακόμη επιβεβαίωση των παραδοσιακών δεσμών του με το Ισραήλ. Βετεράνος πολιτικός ο αμερικανός πρόεδρος και από την πτέρυγα των Δημοκρατικών που πάντα είχε καλές σχέσεις με το Ισραήλ, πραγματοποιεί την επίσκεψή του σε ένα τοπίο που είναι κάπως πιο περίπλοκο και από τις δύο πλευρές.

Καταρχάς το Ισραήλ είναι και πάλι σε πολιτική κρίση. Ο σχηματισμός μιας συμμαχικής κυβέρνησης που βασικό συνεκτικό στοιχείο είχε το να κρατηθεί εκτός ο Νετανιάχου δεν μπόρεσε να απαντήσει στην πολιτική κρίση και η χώρα οδηγείται σε νέες εκλογές. Αυτό εκτός όλων των άλλων σημαίνει ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να συζητήσει αυτή τη στιγμή κάποιο σχέδιο για το Παλαιστινιακό.

Έπειτα και ο ίδιος ο Μπάιντεν έρχεται με ένα αντιφατικό φορτίο. Και αυτό γιατί ενώ ο ίδιος είναι ένας παραδοσιακός υποστηρικτής του Ισραήλ η μεταστροφή που υπάρχει σε τμήμα του αμερικανικού πολιτικού συστήματος σε σχέση με το Ισραήλ και η μεγαλύτερη έμφαση στην ανάγκη μιας λύσης στο Παλαιστινιακό κυρίως αποτυπώνεται στο δικό του κόμμα, την ώρα που οι Ρεπουμπλικάνοι ήταν πολύ πιο έτοιμοι να συζητήσουν θέσεις πιο κοντά στις ισραηλινές.

Σήμερα, η αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών έχει μια σαφή τοποθέτηση κατά της ισραηλινής κατοχής και βλέπει αναλογίες με τη βία που αντιμετωπίζουν οι αφροαμερικανοί. Πρόσφατα, έντεκα Δημοκρατική μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων κατέθεσαν τροπολογία με την οποία ζητούν να υπάρξει ανεξάρτητη διερεύνηση του θανάτου της Παλαιστίνιας – Αμερικανίδας δημοσιογράφου του Al Jazeera Σιρίν Αμπού Ακλέχ που δέχτηκε θανατηφόρα πυρά κατά τη διάρκεια ισραηλινής επιδρομής στη Τζενίν.

Πάντως, αυτό που έχει ανακοινωθεί ως προτεραιότητα της επίσκεψης είναι να υπάρξει ένας «υψηλού επιπέδου στρατηγικός διάλογος πάνω στην τεχνολογία», με αντικείμενο την κλιματική αλλαγή, την πανδημική ετοιμότητα και την τεχνητή νοημοσύνη.

Ο Μπάιντεν θα επισκεφτεί και τη Δυτική Όχθη και θα συναντηθεί με τον Μαχμούντ Αμπάς, όμως οι υποστηρικτές των Παλαιστινίων μέσα στους Δημοκρατικούς μάλλον δεν θα πρέπει να αναμένουν ηχηρές πρωτοβουλίες για το πρόβλημα αυτό.

Η ανάγκη του άξονα κατά του Ιράν

Ωστόσο, αυτό που θα προσπαθήσει να προωθήσει ακόμη περισσότερο ο Μπάιντεν θα είναι μια συνέχιση της προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ με τα κράτη του Κόλπου. Στον ορίζοντα αυτής της στρατηγικής, που αποτελεί ένα στοιχείο συνέχεια με την κυβέρνηση Τραμπ, είναι και η αντιμετώπιση του Ιράν.

Ας μην ξεχνάμε ότι παρότι η αμερικανική κυβέρνηση έχει επανεκκινήσει έμμεσες διαπραγματεύσεις με το Ιράν για την επιστροφή της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα, εντούτοις προς το παρόν δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια άμεση προοπτική συμφωνίας, παρότι οι διαφορές είναι μικρές.

Επιπλέον, παρότι μερικές χώρες του Κόλπου έχουν ανακτήσει ένα επίπεδο συνεννόησης με το Ιράν, δεν παύουν να αντιμετωπίζουν πάντα ως μια δυνητική απειλή την ιδιαίτερη ισχύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας, την ώρα που ούτως ή άλλως το Ισραήλ βλέπει το Ιράν ως απειλή.

Σε αυτό το φόντο, οι ΗΠΑ επενδύουν και στην ύπαρξη μιας ευρύτερης αμυντικής συνεννόησης στην περιοχή ενάντια στο Ιράν. Ούτε βεβαίως είναι τυχαίο ήταν αμερικανικής προέλευσης η είδηση ότι το Ιράν θα προμηθεύει με drones τη Ρωσία για χρήση στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Η Σαουδική Αραβία και το πετρέλαιο

Η επίσκεψη του Τζο Μπάιντεν στη Σαουδική Αραβία επίσης δεν ήταν ίσως στις προτεραιότητές του. Ας μην ξεχνάμε ότι στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και εν μέσω του θορύβου για την υπόθεση Κασόγκι ο Μπάιντεν είναι δεσμευτεί να κάνει την Σαουδική Αραβία έναν «παρία» στο διεθνές σύστημα. Και ήταν η κυβέρνηση Μπάιντεν αυτή που δημοσιοποίησε την έκθεση των υπηρεσιών πληροφοριών που ουσιαστικά κατηγορούσε τον Πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ότι έδωσε την εντολή για τη δολοφονία Κασόγκι.

Όμως, η Σαουδική Αραβία είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την επαρκή ενεργειακή τροφοδοσία και για τη συγκράτηση των τιμών του πετρελαίου μέσα στην αναστάτωση που έφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι κυρώσεις. Και έτσι ο Μπάιντεν θα συναντηθεί και με τον διάδοχο Πρίγκιπα.

Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό έχει και μια εσωτερική πολιτική σημασία για τον αμερικανό Πρόεδρο. Παρότι, οι ΗΠΑ δεν αντιμετωπίζουν ζητήματα επαρκούς ενεργειακής κάλυψης – άλλωστε εξάγουν ενεργειακά προϊόντα –, η αύξηση των τιμών στα καύσιμα επηρεάζει και την εσωτερική αγορά των ΗΠΑ, τον πληθωρισμό αλλά και – που είναι και το πιο σημαντικό – τις διαθέσεις των αμερικανών ψηφοφόρων στις εκλογές του Νοεμβρίου (όπου θα ανανεωθεί το σύνολο της Βουλής, το ένα τρίτο της Γερουσίας – και άρα θα κριθεί ο συσχετισμός στο Κογκρέσο).

Η ελπίδα της αμερικανικής κυβέρνησης είναι ότι μια γενναία αύξηση της Σαουδικής παραγωγής πετρελαίου από τη Σαουδική Αραβία κατά 750.000 βαρέλια την ημέρα και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κατά 500.000 βαρέλια την ημέρα θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάποια υποχώρηση των τιμών και στα αμερικανικά πρατήρια.

Η ανοικοδόμηση των συμμαχιών

Υπό κανονικές συνθήκες οι ΗΠΑ ήταν σε μια διαδικασία σχετικής απόσυρσης από τη Μέση Ανατολή, ή τουλάχιστον μικρότερη παρουσίας, στο πλαίσιο και της αρχικής πολιτικής επιλογής της κυβέρνησης Μπάιντεν να δώσουν πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην εσωτερική κοινωνική ανασυγκρότηση των ΗΠΑ.

Όμως, η συγκυρία του πολέμου στην Ουκρανία και η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία και της πολύ μεγαλύτερης παρά ποτέ γεωπολιτικής διαίρεσης, κάνει τις ΗΠΑ να επανεξετάσουν την πολιτική των συμμαχιών τους.

Ας μην ξεχνάμε ότι αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ στηρίζονται στην γραμμή της σύγκρουσης κυρίως από τις χώρες του G7, της ΕΕ, του ΝΑΤΟ και ορισμένους παραδοσιακούς συμμάχους όπως η Ιαπωνία και οι χώρες της Ωκεανίας.

Πολύ μεγάλο μέρος του πλανήτη διατηρεί απέναντι στη σύγκρουση διαφορετικούς βαθμούς ουδετερότητας και αποφυγής πλήρους εμπλοκής στη σύγκρουση. Αυτό περιλαμβάνει και τις χώρες που θα επισκεφτεί ο Μπάιντεν και που μέχρι τώρα π.χ. έχουν αποφύγει να διαλέξουν δρόμους κυρώσεων ή άλλων πρακτικών ρήξης με τη Ρωσία.

Η ανοικοδόμηση συμμαχιών που έστω και ως ένα βαθμό να κατατείνουν προς την κεντρική γραμμή των ΗΠΑ ή τουλάχιστον δεν είναι ανταγωνιστικές προς αυτή καθίσταται επομένως κρίσιμη προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.