Κύπρος: Ήχησαν οι σειρήνες στην επέτειο των 48 χρόνων από το πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου

Σαράντα οκτώ χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Κύπρο, με στόχο την ανατροπή του τότε Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, από τη χούντα των Συνταγματαρχών. Πέντε ημέρες αργότερα, η τουρκική εισβολή στην Κύπρο ήταν γεγονός.

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και σήμερα στις 08:20 το πρωί, στιγμή της έναρξης της επιχείρησης προς το Προεδρικό Μέγαρο και τη διαφυγή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου από αφύλακτη δίοδο στα δυτικά του Προεδρικού Μεγάρου, ήχησαν οι σειρήνες σε όλες τις πόλεις της ελεύθερης Κύπρου.

• Διαβάστε επίσης: Κύπρος, 15/7/1974: «Αλέξανδρος εισήχθη κλινικήν»

Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης θα παραστεί στο μνημόσυνο για τους πεσόντες, κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος που θα τελεστεί στον Ιερό Ναό Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στη Λευκωσία. Στις 09:45 το πρωί θα παραστεί στο τρισάγιο και θα καταθέσει στεφάνι στον χώρο του Μνημείου Δημοκρατίας και Αντίστασης και τις στήλες των πεσόντων αντιστασιακών εντός του πάρκου του Προεδρικού Μεγάρου. Διοργανωτές είναι η Επιτροπή Καταρτισμού και Τήρησης Μητρώου Μαχητών της Αντίστασης και ο Σύνδεσμος Δημοκρατιών Αντιστασιακών Λευκωσίας. Στις 11:00, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θα παραστεί στην επετειακή συνεδρίαση της Βουλής των Αντιπροσώπων.

Η απόφαση για το πραξικόπημα

Το εν λόγω πραξικόπημα έδωσε ως γνωστόν στην Τουρκία το πρόσχημα, ώστε να πραγματοποιήσει, ύστερα από πέντε μόλις ημέρες, την ολέθρια εισβολή της στη Κύπρο. Η οριστική απόφαση για το πραξικόπημα στην Κύπρο ελήφθη στο δεύτερο δεκαήμερο του Ιουνίου του 1974 από τους Φαίδωνα Γκιζίκη, διορισμένο από το δικτατορικό καθεστώς Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο, διορισμένο πρωθυπουργό, Δημήτριο Ιωαννίδη και Γρηγόριο Μπονάνο, τότε Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων.

• Διαβάστε επίσης: «Αττίλας II» – Ηθικόν καταπεπτωκός και μαχητική αξία μονάδων πεζικού μηδαμινή

Είχαν προηγηθεί επανειλημμένες διαβουλεύσεις των τεσσάρων ανδρών, αρχής γενομένης από το Φεβρουάριο ή (σύμφωνα με άλλη μαρτυρική κατάθεση) τον Απρίλιο του 1974.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στη λήψη της απόφασης διαδραμάτισε φυσικά ο ίδιος ο Ιωαννίδης, ο οποίος υποστήριζε επιμόνως ότι ο Μακάριος ήταν εθνικά απαράδεκτος και επικίνδυνος.

Για να κάμψει μάλιστα τους όποιους δισταγμούς των υπολοίπων, ο Ιωαννίδης τούς διαβεβαίωνε μετ’ επιτάσεως ότι όλοι οι ενδιαφερόμενοι, και δη οι ΗΠΑ, του είχαν παράσχει εγγυήσεις περί μη στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας σε περίπτωση εκδήλωσης πραξικοπήματος στην Κύπρο (είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ιωαννίδης έκανε κατ’ επανάληψιν λόγο για «πράσινο φως» και «κάλυψη»).

Τα γεγονότα της 15ης Ιουλίου 1974 – Ο τραγικός απολογισμός

Το χουντικό πραξικόπημα κατά του Μακαρίου εκδηλώθηκε τελικά στις 8:15 π.μ. της Δευτέρας 15ης Ιουλίου 1974. Την επιχείρηση για την κατάληψη του Προεδρικού Μεγάρου σχεδίασε και διηύθυνε ο Κομπόκης. Επικεφαλής των δυνάμεων Καταδρομών που έλαβαν εντολή να αναπτύξουν δράση στο χώρο του Προεδρικού Μεγάρου ήταν ο ταγματάρχης Δαμασκηνός, των δε τεθωρακισμένων ο επίλαρχος Κορκόντζελος, διοικητής της 21ης ΕΑΝ.

Οι πραξικοπηματίες κατάφεραν τελικά να επικρατήσουν, προκαλώντας βαρύτατες απώλειες. Δεκάδες υπήρξαν τα θύματα, οι νεκροί και οι τραυματίες, της σύρραξης, στην οποία αξίζει να σημειωθεί ότι ενεπλάκησαν επίσης τόσο ομάδες ατάκτων της ΕΟΚΑ Β’ όσο και ορισμένοι απάτριδες που δεν έχασαν την ευκαιρία να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασμούς τους με τους αντιπάλους τους.

Πέραν των ανθρώπινων απωλειών, είναι πολύ λυπηρό το γεγονός ότι στους βανδαλισμούς και τις λεηλασίες που ακολούθησαν έλαβαν μέρος και ελλαδίτες αξιωματικοί.

Ο Μακάριος στην Πάφο

Το ΡΙΚ ανακοίνωσε μετά την επικράτηση των πραξικοπηματιών ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός. Στην πραγματικότητα, όμως, ο τότε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας είχε καταφέρει να ξεφύγει από τους διώκτες του και να καταφύγει στην Πάφο. Με διάγγελμά του που μεταδόθηκε από το ραδιοφωνικό σταθμό της Πάφου, ο Μακάριος γνωστοποίησε στους συμπατριώτες του ότι ήταν ζωντανός και τους κάλεσε να αντισταθούν και να αποτρέψουν τη διχοτόμηση της Μεγαλονήσου που προωθούσαν οι πραξικοπηματίες.

Οι πραξικοπηματίες αποφάσισαν να αποστείλουν στην Πάφο ισχυρή στρατιωτική δύναμη και να βομβαρδίσουν όχι μόνο το ραδιοφωνικό σταθμό της πόλης αλλά και τμήματα της παραλιακής ζώνης της.

Στο μεταξύ, νέος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας διορίστηκε κατόπιν πρωτοβουλίας του Κομπόκη και εν αγνοία των Ιωαννίδη και Μπονάνου ο Νικόλαος Σαμψών. Ο Σαμψών (την ορκωμοσία του τέλεσε ο μητροπολίτης Πάφου Γεννάδιος) παρέμεινε τελικά στον προεδρικό θώκο της Κύπρου μόλις οκτώ ημέρες, καθώς εξαναγκάστηκε σε παραίτηση μετά την τουρκική εισβολή, στις 23 Ιουλίου (τον διαδέχτηκε προσωρινά, μέχρι την επάνοδο του Μακαρίου, ο Γλαύκος Κληρίδης).

Μετά την ορκωμοσία του Σαμψών, την καταστροφή του ραδιοφωνικού σταθμού της Πάφου από την ακταιωρό «Λεβέντης» και τη διάλυση της αστυνομικής δύναμης των Μακαριακών από την ΕΟΚΑ Β’ και τις δυνάμεις των πραξικοπηματιών, ο Μακάριος υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Κύπρο και να μεταβεί αεροπορικώς με τη μεσολάβηση των Βρετανών στη Μάλτα.