Ουμπεροποίηση, αυτή η μάστιγα

Η οικονομία διαμερισμού των ψίχουλων»: έτσι ορίζουν συνοπτικά την «ουμπεροποίηση» οι γάλλοι δημοσιογράφοι Ρεμί Νουαγιόν και Φιλίπ Βιόν-Ντουρί στο βιβλίο τους «Οι νέες ιδέες» (στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Πόλις). Και έχει γίνει πραγματικά πολύς λόγος για την ουμπεροποίηση τις τελευταίες ημέρες, χάρη στα επονομαζόμενα «Uber Files». Καιρός να μιλήσουμε λίγο και για την «απο-ουμπεροποίηση».

Σχεδόν είκοσι χρόνια εργάζεται στην εστίαση ο Ντανιέλ Πάρδο, από τα 18 του, και ποτέ, μέχρι αυτόν τον Ιούνιο, δεν είχε προσληφθεί με σύμβαση αορίστου χρόνου. «Τον περισσότερο καιρό», εξηγεί ο ίδιος στην ανταποκρίτρια της «Le Monde», «μου έκαναν συμβάσεις έργων και υπηρεσιών, συχνά μερικής απασχόλησης, ακόμα και όταν δούλευα 12 ώρες την ημέρα, για τις οποίες πληρωνόμουν εν μέρει μαύρα, και οι συμβάσεις αυτές έσπαγαν τις νεκρές περιόδους. Αυτός είναι ο λόγος που έχω συμπληρώσει μόλις τρία έτη ασφάλισης ενώ δεν έχω πάψει ποτέ να δουλεύω…». Τον Ιούνιο, αυτός ο 37χρονος σερβιτόρος υπέγραψε την πρώτη του σύμβαση αορίστου χρόνου, μια «σύμβαση σταθερής ασυνεχούς απασχόλησης», συνολικά 40 ωρών εβδομαδιαίως, με δύο ημέρες ελεύθερες την εβδομάδα και έναν «καλό μισθό», πάνω από αυτόν που ορίζει η συλλογική σύμβαση, σε ένα μπαρ του Μπενιδόρμ, ενός τουριστικού θερέτρου στο Αλικάντε της Βαλένθια.

Εξι μήνες αφότου τέθηκε σε ισχύ η τελευταία εργασιακή μεταρρύθμιση στην Ισπανία, που περιόρισε δραστικά τη δυνατότητα των επιχειρήσεων να καταφεύγουν σε προσωρινές συμβάσεις, ο αριθμός των συμβάσεων αορίστου χρόνου δεν παύει να σπάει ρεκόρ. Τον Ιούνιο υπογράφηκαν συνολικά 780.000 συμβάσεις αορίστου χρόνου, αριθμός πρωτοφανής στα στατιστικά χρονικά της χώρας. Συνολικά, το πρώτο εξάμηνο της χρονιάς υπογράφηκαν περίπου 3,2 εκατομμύρια συμβάσεις αορίστου χρόνου και δημιουργήθηκαν σχεδόν 700.000 θέσεις εργασίας. Η ανεργία, μια χρόνια μάστιγα της Ισπανίας, πέρασε τον Μάιο κάτω από το φράγμα των 3 εκατομμυρίων, για πρώτη φορά από το 2008. Και ενώ οι προσωρινές συμβάσεις – ορισμένου χρόνου, εποχικής, περιστασιακής ή και ημερήσιας απασχόλησης – εκπροσωπούσαν μέχρι τα τέλη του 2021 ένα 90% των νέων συμβάσεων που υπογράφονταν κάθε μήνα, δεν αποτελούν πια παρά το 55% του συνόλου.

«Η αλληλεγγύη και η κοινωνική δικαιοσύνη είναι δύο κλειδιά της οικονομικής πολιτικής προκειμένου να απαντήσουμε στην κρίση με τρόπο αποτελεσματικό αλλά και δίκαιο» δήλωσε ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ. «Σε ένα πλαίσιο αβεβαιότητας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και του πληθωρισμού, η αγορά της εργασίας φέρνει σταθερότητα και δύναμη», πλειοδότησε, μέσω Twitter, η υπουργός Εργασίας Γιολάντα Ντίαθ, στέλεχος της ριζοσπαστικής Αριστεράς, του Unidas Podemos. Η αλήθεια είναι βέβαια πως χωρίς την πίεση της ΕΕ ίσως να μην είχε γίνει τίποτε από αυτά: η Ισπανία έχει σύμφωνα με τη Eurostat το μεγαλύτερο ποσοστό απασχολουμένων με προσωρινές συμβάσεις στην ΕΕ (27% πριν ψηφιστεί ο νέος νόμος, 20% σήμερα, έναντι ενός μέσου όρου 13,5% στην ΕΕ, και 15,3% στην Ελλάδα το 2019, την τελευταία χρονιά για την οποία διατίθενται επίσημα στατιστικά στοιχεία).

Σύμφωνα με το Ισπανικό Ινστιτούτο Στατιστικής, μία στις τρεις συμβάσεις που υπογράφονταν έως τα τέλη του 2021 στη χώρα είχε διάρκεια μικρότερη των επτά ημερών. Σερβιτόροι αναγκάζονταν να υπογράφουν νέες συμβάσεις κάθε εβδομάδα. Εργαζόμενοι στις καντίνες των δημόσιων σχολείων έβλεπαν τη σύμβασή τους να λύνεται κάθε χρόνο αρχές καλοκαιριού. Εργαζόμενοι κάθε είδους προσλαμβάνονταν από Δευτέρα έως Παρασκευή ώστε να γλιτώσει ο εργοδότης τους, ενίοτε το ίδιο το Δημόσιο, την αμοιβή του Σαββατοκύριακου. Η αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου, συνέπεια σε μεγάλο βαθμό της εργασιακής μεταρρύθμισης που είχε ψηφίσει το 2012, σε συνθήκες μεγάλης οικονομικής κρίσης, η προηγούμενη, συντηρητική κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι, ήταν ένας από τους όρους που έθεσαν στη Μαδρίτη οι Βρυξέλλες για την εκταμίευση των κονδυλίων που προβλέπει το σχέδιο ανάκαμψης.

Με τη νέα εργασιακή μεταρρύθμιση, οι συμβάσεις εκτέλεσης έργων και παροχής υπηρεσιών, που μπορούσαν να λυθούν ανά πάσα στιγμή, απλώς καταργήθηκαν. Και οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου περιορίστηκαν στους έξι μήνες, με δυνατότητα ανανέωσης μέχρι το ένα έτος και υποχρέωση του εργοδότη να τις δικαιολογεί εκ των προτέρων με βάση τις ανάγκες παραγωγής. Οι εργοδότες κλήθηκαν, παράλληλα, να προσλάβουν τους εποχικούς απασχολουμένους τους με συμβάσεις «σταθερής ασυνεχούς απασχόλησης», καθορίζοντας εκ των προτέρων την περίοδο εργασίας τους και επιτρέποντάς τους να παραμένουν ασφαλισμένοι ακόμα και τους μήνες χωρίς δραστηριότητα. Μια τέτοιου τύπου σύμβαση υπέγραψε τον Ιούνιο ο Ντανιέλ Πάρδο, όπως και 290.000 ακόμα άνθρωποι.

Η σύμβασή του θα είναι ανενεργή για ενάμιση μήνα, από τα τέλη Δεκεμβρίου έως τα μέσα Φεβρουαρίου του 2023, μια περίοδο στη διάρκεια της οποίας το μπαρ όπου εργάζεται θα είναι κλειστό. Θα μπορέσει τότε να εισπράξει επίδομα ανεργίας, και θα πιάσει αμέσως μετά δουλειά για τη νέα σεζόν. «Η θέση μου, σε κάθε περίπτωση, είναι εξασφαλισμένη» λέει χωρίς να κρύβει την ικανοποίησή του. Και κάπως έτσι η εργασιακή επισφάλεια έπαψε να αντιμετωπίζεται ως κάτι το αναπόφευκτο, ακόμα και για μια αγορά εργασίας που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό.