Κοινωνική απόρριψη: Ένας αβάσταχτος πόνος

Δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθουμε πληγωμένοι. Όταν αποκλειόμαστε από το μεσημεριανό γεύμα με συναδέλφους. Όταν μας απορρίπτουν από μια δουλειά. Όταν ερωτευόμαστε χωρίς ανταπόκριση.

Η κοινωνική απόρριψη υπάρχει σε κάθε μας βήμα και μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή.

• Διαβάστε επίσης: Πώς να αντιμετωπίσετε την κοινωνική φοβία

Η έμφυτη ανάγκη του «ανήκειν»

Οι άνθρωποι βασιζόμαστε σε κοινωνικές ομάδες για την επιβίωσή μας. Εξελιχθήκαμε για να ζούμε σε οργανωμένες κοινωνίες συνεργασίας, στις οποίες βασιζόμαστε καθημερινά.

Όπως η πείνα ή η δίψα, έτσι και η ανάγκη μας για αποδοχή προέκυψε αρχικά ως μηχανισμός επιβίωσης. Ένας μοναχικός προϊστορικός άνθρωπος δεν θα μπορούσε να επιβιώσει στο εχθρικό τότε περιβάλλον του.

Με τις ανέσεις του σήμερα, ένα άτομο μπορεί να επιβιώσει μόνο αλλά θα δυστυχεί.

Η ανησυχία μας για κοινωνική αποδοχή είναι ένα κεντρικό κομμάτι της ζωής μας.

Ως εκ τούτου, η κοινωνική απόρριψη έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχολογική κατάσταση ενός ατόμου και στην κοινωνία γενικότερα.

«Οι άνθρωποι έχουν μια θεμελιώδη ανάγκη να ανήκουν. Όπως ακριβώς έχουμε ανάγκες για φαγητό και νερό, έχουμε και ανάγκες για καλές και σταθερές σχέσεις», αναφέρει ο Nathan DeWall, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι των ΗΠΑ. «Αυτή η ανάγκη είναι βαθιά ριζωμένη στην εξελικτική μας ιστορία και έχει συνέπειες στον ψυχισμό του σύγχρονου ανθρώπου».

Η καρδιά «πονάει» τόσο όσο και το σώμα

Σκάβοντας βαθύτερα στις ρίζες της απόρριψης, οι επιστήμονες ανακάλυψαν πως ο πόνος του αποκλεισμού δεν διαφέρει από τον πόνο του σωματικού τραυματισμού.

Οι διδάκτορες Πανεπιστημίου Eisenberger και Williams, πιστοποίησαν ότι η κοινωνική απόρριψη ενεργοποιεί πολλές από τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στον σωματικό πόνο (Science, 2003).

Εάν η κοινωνική απόρριψη πονάει σαν σωματικός πόνος, μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν σωματικός πόνος; Εν μέρει, ναι!

Η σχέση μεταξύ σωματικού και κοινωνικού πόνου ακούγεται εντυπωσιακή. Αντί ο οργανισμός μας να «δημιουργήσει» ένα εντελώς νέο σύστημα για να ανταποκρίνεται σε κοινωνικά επώδυνα γεγονότα, η φύση απλώς επέλεξε να χρησιμοποιήσει το ίδιο.

Οι συνέπειες της απόρριψης

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι το να εισπράττεις μια κοινωνική αδικία προκαλεί μια σωρεία κακών συνεπειών. Επηρεάζει τα συναισθήματα, τη γνωστική λειτουργία μα και τη σωματική υγεία του ατόμου. Δεν είναι λίγες δε οι φορές που οδηγεί στην βία.

Η κοινωνική απόρριψη αυξάνει τον θυμό, το άγχος, την κατάθλιψη, τη ζήλια και τη θλίψη. Μειώνει την απόδοση σε δύσκολες πνευματικές εργασίες και μπορεί επίσης να συμβάλει στην επιθετικότητα και τον μη έλεγχο των παρορμήσεών μας. Οι άνθρωποι που συνήθως αισθάνονται αποκλεισμένοι έχουν κακή ποιότητα ύπνου και το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν λειτουργεί τόσο καλά όσο αυτό των ατόμων με ισχυρές κοινωνικές σχέσεις.

«Όλες οι μορφές απόρριψης είναι επώδυνες»

Στην πραγματικότητα, είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει μη επώδυνη κατάσταση απόρριψης. Οι άνθρωποι θα πληγώνονταν το ίδιο αν απορρίπτονταν από ένα άτομο ή μια ομάδα που αντιπαθούν; Η απάντηση είναι ναι. Οι άνθρωποι πληγώνονται από τον «εξοστρακισμό» απ’ όπου κι αν προέρχεται.

Ευτυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν σχεδόν αμέσως από «μικρά επεισόδια απόρριψης». Το να μην μας κοιτάξει κάποιος στα μάτια ή να μην μας χαιρετήσει ένθερμα, είναι διαχειρίσιμο. Αλλά άλλες απορρίψεις,  όπως η ερωτική, μπορούν να προκαλέσουν παρατεταμένα άσχημα συναισθήματα.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, όλες οι μορφές απόρριψης είναι άμεσα επώδυνες. Αυτό που διαφέρει είναι ο χρόνος ανάκαμψης και πώς κάθε άτομο το διαχειρίζεται.

Ο κάθε άνθρωπος αντιδρά διαφορετικά στον αποκλεισμό

Μετά τον αρχικό πόνο της απόρριψης, οι περισσότεροι άνθρωποι περνούν σε ένα «στάδιο αξιολόγησης», στο οποίο κάνουν απολογισμό και σκέφτονται τα επόμενα βήματά τους.

Συχνά αναζητούν να ενταχθούν κάπου αλλού, π.χ. σε μια άλλη κοινωνική ομάδα. Αν η αίσθηση του «ανήκειν» και η αυτοεκτίμησή μας μειώνεται, τότε προσπαθούμε να επανασυνδεθούμε. Σε αυτή τη περίπτωση γινόμαστε πιο υποχωρητικοί και κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να ικανοποιήσουμε τους άλλους.

Ωστόσο, άλλοι μπορεί να ανταποκριθούν στην απόρριψη με θυμό και επιθέσεις. Δυστυχώς, αυτό μπορεί να δημιουργήσει μια καθοδική πορεία. Όταν οι άνθρωποι ενεργούν επιθετικά, είναι ακόμη λιγότερο πιθανό να αποκτήσουν κοινωνική αποδοχή.

Όταν οι άνθρωποι απορρίπτονται ή αποκλείονται χρόνια, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι σοβαρά. Η κατάθλιψη, η κατάχρηση ουσιών και η αυτοκτονία δεν είναι ασυνήθιστες αντιδράσεις.

Πώς να επουλώσουμε την πληγή

Μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να θεραπευτείς από έναν χωρισμό ή μια απόλυση, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι τελικά ξεπερνούν τον πόνο. Ο μακροπρόθεσμος «εξοστρακισμός» όμως είναι καταστροφικός. Σε αυτή την περίπτωση, ο άνθρωπος χρειάζεται τη βοήθεια ψυχολόγου. Πολλές φορές δεν θέλουμε να μιλήσουμε για την απόρριψη. Αλλά ένας ειδικός μπορεί να μας βοηθήσει να ενεργήσουμε έτσι ώστε να κατακτήσουμε την κοινωνική ευτυχία.

Οι απορριφθέντες θα πρέπει να αναζητούν υγιείς, όμορφες «συνδέσεις» με φίλους και οικογένεια.

Οι θετικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις απελευθερώνουν οπιοειδή για μια φυσική τόνωση της διάθεσης.

Άλλες δραστηριότητες που παράγουν φυσικά οπιοειδή, όπως η άσκηση, μπορεί επίσης να βοηθήσουν στην ανακούφιση των επώδυνων συναισθημάτων που συνοδεύουν την απόρριψη.

Το να βάζεις τα πράγματα στη θέση τους βοηθά επίσης.

Συχνά, παίρνουμε την απόρριψη πιο προσωπικά από όσο θα έπρεπε και υπεργενικεύουμε. Εάν για παράδειγμα μας απορρίψουν από μια δουλειά, νιώθουμε χάλια για τις δυνατότητές μας και τον εαυτό μας γενικότερα. Αν σταματήσουμε να υπεργενικεύουμε, σίγουρα θα απαλλαχθούμε από το περιττό άγχος.

Την επόμενη φορά που θα νιώσετε απόρριψη, θυμηθείτε: όλα συμβαίνουν για κάποιον λόγο. Ο ψυχικός πόνος είναι μέσα στη ζωή και μπορεί να μας δώσει ένα σημαντικό μάθημα και να ανοίξει το μονοπάτι για την ουσιαστική, ατομική μας ευτυχία.