«Περισσότερο από ένα τραγούδι, ένας παγκόσμιος ύμνος»: η διαχρονική δύναμη του Hallelujah του Leonard Cohen

«Δεν μπορώ να σκεφτώ άλλο τραγούδι με τέτοια πορεία που να έχει καταφέρει κάτι παρόμοιο με αυτό που συνέβη με το Hallelujah», δήλωσε ο συγγραφέας Alan Light για το πανταχού παρόν magnum opus του Λέοναρντ Κοέν. «Όταν σκέφτεστε παγκόσμιους ύμνους όπως το Imagine ή το Bridge Over Troubled Water, μιλάμε για άμεσες επιτυχίες. Αλλά το Hallelujah απορρίφθηκε αρχικά από τη δισκογραφική εταιρεία και στη συνέχεια αγνοήθηκε εντελώς όταν κυκλοφόρησε».

Κάπως έτσι πάει ο μύθος του κομματιού-σήμα κατατεθέν του Κοέν, το οποίο έχει γοητεύσει γενιές ακροατών με μια μυσταγωγία και μια βαρύτητα που το κάνει να ξεχωρίζει. Ίσως γι’ αυτό ο προαναφερόμενος Light έγραψε ένα βιβλίο αποκλειστικά για το κομμάτι: The Holy Or the Broken του 2012: Leonard Cohen, Jeff Buckley, and the Unlikely Ascent of Hallelujah. Είναι αυτό το βιβλίο που χρησιμεύει ως βάση για το νέο ντοκιμαντέρ Hallelujah: Leonard Cohen, A Journey, A Song, το οποίο έκανε πρεμιέρα πρόσφατα στο κινηματογραφικό φεστιβάλ Tribeca. Σε σκηνοθεσία και παραγωγή των Dayna Goldfine και Dan Geller, η ταινία εξετάζει τόσο σε μικρο- όσο και σε μακροσκοπικό επίπεδο το τραγούδι και τον Κοέν, καθώς και τις αντίστοιχες και βαθιά συνυφασμένες θέσεις τους στον πολιτισμό.

«Ο Λέοναρντ Κοέν, εν ολίγοις, ήταν ένας προφήτης», δήλωσε η Goldfine, η οποία, μαζί με τον Geller, έχει καταφέρει μια στιβαρή καριέρα σκηνοθετώντας εκτεταμένα ντοκιμαντέρ με επίκεντρο τη μουσική, όπως το Ballets Russes του 2005, για τη ρωσική εταιρεία μπαλέτου των αρχών του 20ού αιώνα. «Ο Λέοναρντ ήταν γνωστός για τη διαχρονική γραφή και τη διαχρονική ποίηση που αιωρείται έξω και πέρα από κάθε συγκεκριμένη εποχή», δήλωσε η Goldfine. «Αντιμετώπιζε τις βαθύτερες ανθρώπινες ανησυχίες μας σχετικά με τη λαχτάρα για σύνδεση και τη λαχτάρα για κάποιο είδος ελπίδας, υπέρβασης και αναγνώρισης των δυσκολιών της ζωής».

• Διαβάστε ακόμα: Nico: Η ζωή της αινιγματικής μούσας των Velvet Underground

Ενώ το Hallelujah μπορεί να ακούγεται σαν ένα παλιό τροπάριο ή σαν κάποιος αρχαίος ύμνος που πέρασε από τους αιώνες, στην πραγματικότητα γράφτηκε το 1983 χρησιμοποιώντας ένα ευτελές ηλεκτρικό συνθεσάιζερ Casio. «Δεν υπάρχει άλλος τραγουδοποιός σαν τον Κοέν», λέει ο Light, αναφερόμενος στη γλώσσα που έφερε ο τραγουδοποιός στην τέχνη του. «Η προσέγγισή του στη γλώσσα και τη “χειροτεχνία” δεν μοιάζει με τη δουλειά κανενός άλλου. Τα πάντα, όλα ακούγονται ριζωμένα στην ποίηση και τη λογοτεχνία, επειδή αρχικά σπούδασε ποιητής και μυθιστοριογράφος». Ο Κοέν έγραφε ασταμάτητα, σύμφωνα με πληροφορίες, 180 στίχους μόνο για το Hallelujah… Στο εγγενές δράμα του προσθέτουν τα βαθιά φωνητικά της αρχικής έκδοσης, με τη φωνή του Cohen να έχει βαθύνει μετά από χρόνια καπνίσματος.

Η Columbia Records, σε μια επιλογή παρόμοια με εκείνη της Decca Records που απέρριψε το 1962 το δισκογραφικό συμβόλαιο των νεοσύστατων τότε Beatles, πήρε την απόφαση ότι το Hallelujah και το άλμπουμ από το οποίο προήλθε, το Various Positions, δεν είχαν το εμπορικό κύρος που αναζητούσαν. Όπως εξιστορεί το ντοκιμαντέρ, ο Κοέν συνετρίβη και τελικά το κυκλοφόρησε από ανεξάρτητη εταιρεία. «Ο Λέοναρντ παρατηρούσε πάντα με κάποια έκπληξη, σχεδόν διασκεδάζοντας, την απόρριψη από τη δισκογραφική του εταιρεία», λέει ο Light για την αντίδραση του Κοέν στη μετέπειτα επιτυχία του. «Μίλησε αρκετές φορές για το γεγονός ότι ένιωσε μια αίσθηση εκδίκησης ή δικαιοσύνης για την πορεία του τραγουδιού αργότερα». Η εκδοχή του Κοέν δεν καταχωρήθηκε στα charts του Billboard μέχρι τον θάνατό του, το 2016, σε ηλικία 82 ετών.

Ο λόγος που το Hallelujah έφτασε στα ύψη οφείλεται σε ένα μοναδικό μείγμα ευρηματικών διασκευών, πολιτιστικών τυχαίων γεγονότων και μιας μαγικής ιδιότητας που το τραγούδι αναμφίβολα κουβαλάει.
Ενώ είναι ένα τραγούδι για την προσπάθεια των ανθρώπων να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων είτε μιλάμε για τον έρωτα είτε για τη ζωή, ο Κοέν το χτίζει και σαν ένα τραγούδι που μιλάει και για τη μουσική. Και αυτό χάρη στο εκπληκτικό δίστιχο «It goes like this, the fourth, the fifth The minor falls, the major lifts» που παίζει με την ορολογία της μουσικής -«πάει κάπως έτσι, η τέταρτη, η πέμπτη / οι ελάσσονες πτώσεις και οι μείζονες ανατάσεις». Επιπλέον έχει όλο το εκπληκτικό παιχνίδι με τις βιβλικές αναφορές σε ένα μάλλον ερωτικό τραγούδι.

Όποιος αναζητήσει το κομμάτι στο Spotify σήμερα η εκδοχή του Jeff Buckley, όχι του Λέοναρντ Κοέν, είναι το κορυφαίο αποτέλεσμα- σίγουρα έχει παίξει ρόλο η συνύπαρξη του φαινομενικά στοιχειωμένου του θέματος του τραγουδιού και της ωμής ηχογράφησης του Buckley το 1994, σε συνδυασμό με τον θάνατο του τραγουδοποιού από πνιγμό σε ηλικία μόλις 30 ετών. Η εκδοχή του Buckley εντάχθηκε στο εθνικό μητρώο της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου το 2013. Στη συνέχεια, υπάρχει η δημοφιλής εκδοχή του John Cale, του πρώτου καλλιτέχνη που διασκεύασε το κομμάτι το 1991.

Όμως, παραδόξως, η σύγχρονη πανταχού παρούσα παρουσία του τραγουδιού μπορεί να αποδοθεί στον εξέχον άκουσμά του στο Shrek, τη δεύτερη πιο εμπορική ταινία του 2001, η οποία ουσιαστικά εκτόξευσε το Hallelujah στα ανώτερα κλιμάκια της λαϊκής κουλτούρας. Στην ταινία ακούγεται η εκδοχή του Cale, ενώ το soundtrack περιλαμβάνει τη διασκευή του Rufus Wainwright. Ίσως είναι απόλυτα ταιριαστό το γεγονός ότι μια κωμωδία κινουμένων σχεδίων θα προωθούσε τον μύθο του Κοέν, αν σκεφτεί κανείς ότι σύμφωνα με τον Γκέλερ (τον έναν εκ του διδύμου των σκηνοθετών), η μεγαλύτερη παρανόηση για τον ίδιο τον Κοέν είναι ότι αρχικά θεωρήθηκε τραγουδιστής της κατήφειας και της καταστροφής. «Αντίθετα, ανακαλύψαμε έναν άνθρωπο που ήταν τόσο αστείος και τόσο ευθής, σχεδόν ό,τι έλεγε έβγαινε με μια λάμψη στα μάτια» εξηγεί ο Γκέλερ.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Leonard Cohen (@leonardcohen)

Τα τελευταία χρόνια, το Hallelujah έχει δεκάδες ακούσματα στην τηλεόραση και σε ταινίες (από το Scrubs μέχρι το Justice League του Zack Snyder) και το έχουν τραγουδήσει όλοι, από τον Bob Dylan μέχρι τον Bono, από την Brandi Carlile μέχρι τους Il Divo. Η κωμικός Kate McKinnon το τραγούδησε ως χαρακτήρας της Hillary Clinton για να ανοίξει το πρώτο επεισόδιο του Saturday Night Live μετά την εκλογή του Donald Trump το 2016. Εν τω μεταξύ, πέρυσι, η Yolanda Adams ερμήνευσε τη δική της εκδοχή για την Ημέρα Εθνικής Μνήμης Κόβιντ στο Μνημείο του Λίνκολν. Για να μην αναφέρουμε την πληθώρα των διαγωνιζομένων σε διαγωνισμούς τραγουδιού από το The X Factor έως το American Idol που τραγούδησαν «για μείζονες και ελάσσονες που πέφτουν, καλώς ή κακώς».

«Είναι ένα τεστ Ρόρσαρχ», λέει ο Light για τις διάφορες ερμηνείες των στίχων του, συμπεριλαμβανομένης της ιδέας ότι πρόκειται για ένα χριστιανικό τραγούδι. Στην πραγματικότητα, όπως καταγράφει το χρονικό του ντοκιμαντέρ, ο Κοέν ήταν Εβραίος. Η λέξη Αλληλούια εμφανίζεται σε όλες τις θρησκείες και τις δοξασίες. Παρόλο που σαφώς ο ίδιος ο ιουδαϊσμός του Λέοναρντ ευθύνεται για πολλά από αυτά που έβαλε στο τραγούδι, αυτό που γίνεται τελικά αντιληπτό είναι αυτό που έχει ανάγκη ο ακροατής. Νομίζω ότι γι’ αυτό παίζεται παντού, από γάμους και γιορτές μέχρι κηδείες και γεννήσεις». Προσθέτει ο Γκέλερ για τη μουσική παραγωγή του Κοέν: «Έχει αυτούς τους στίχους και τις πολύ όμορφες μουσικές ενορχηστρώσεις που βγαίνουν από τα βάθη του χρόνου και μπορούν να διαρκέσουν και να είναι επίκαιρες για ακροατήρια όλων των ηλικιών, σε όλες τις εποχές».

«Είναι κάτι περισσότερο από ένα τραγούδι. Είναι ένα ντοκιμαντέρ για το κέντρο του καθενός, τον ρόλο και τη θέση του στη ζωή» συμπληρώνει..

OI ΣΤΙΧΟΙ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ

* To Hallelujah: Leonard Cohen, A Journey, A Song κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες των ΗΠΑ την 1η Ιουλίου, της Αυστραλίας στις 14 Ιουλίου και στο Ηνωμένο Βασίλειο θα κυκλοφορήσει αργότερα, φέτος.

*Με στοιχεία από theguardian.com