Τι σημαίνει η στρατηγική σύγκλιση Ρωσίας και Ιράν

Οι σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία και το Ιράν έχουν περάσει από διαφορετικές φάσεις, ήδη από τη εποχή της ΕΣΣΔ. Η Σοβιετική Ένωση ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την Ισλαμική Δημοκρατία, όμως υποστήριξε έντονα τον παραδοσιακά σύμμαχο Σαντάμ Χουσεΐν.  Όμως και το Ιράν στηρίχτηκε και σε συμφωνίες εξοπλισμού με την ΕΣΣΔ και τη Ρωσία.

Βεβαίως, η συμπόρευση της Ρωσίας με το τα ψηφίσματα του ΟΗΕ σε σχέση με το πυρηνικό πρόγραμμα έκανε τον τότε πρόεδρο Μαχμούν Αχμαντινεζάντ να είναι επικριτικός απέναντι στη Ρωσία

Ήταν κυρίως ο πόλεμος στη Συρία που οδήγησε σε μια παγίωση της συνεργασίας ανάμεσα στη Ρωσία και τη Συρία. Και οι δύο πλευρές , όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος, έθεσαν ως προτεραιότητα να στηριχτεί η κυβέρνηση Άσαντ και να μην ενισχυθούν οι διάφορες ισλαμιστικές ομάδες που λειτουργούσαν ως η ένοπλη αντιπολίτευση στην κυβέρνηση της Δαμασκού. Η Ρωσία δεν ήθελε να χάσει έναν κομβικό σύμμαχό της στην περιοχή και το Ιράν δεν ήθελε να αποδιαρθρωθεί η Συρία και να πάρουν το πάνω χέρι κατεξοχήν αντι-ιρανικά και αντι-σιιτικά ισλαμικά ρεύματα. Άλλωστε, ειδικά το «Ισλαμικό Κράτος» πρωτοστατούσε στο Ιράκ – χώρα στην οποία το Ιράν έχει αυξημένη επιρροή – στις επιθέσεις εναντίον Σιιτών.

Αυτό σήμαινε ότι στο πλευρό της κυβέρνησης της Δαμασκού βρέθηκαν η Ρωσία αλλά και οι Ιρανικές και φιλοϊρανικές δυνάμεις και η Χεζμπολάχ. Αρχιτέκτονας της συνεργασίας αυτή, όπως και συνολικά της στρατηγικής του «άξονα της Αντίστασης», ήταν ο επικεφαλής της επίλεκτης δύναμης Κουντς των Φρουρών της Επανάστασης, Κασέμ Σολεϊμανί, που δολοφονήθηκε από τις ΗΠΑ στη Βαγδάτη τον Ιανουάριο του 2020. Ο Σολεϊμανί μάλιστα επισκέφτηκε τη Μόσχα τον Οκτώβριο του 2015 για να συζητήσει με τους Ρώσους το σχεδιασμό της στρατηγικής στη Συρία.

Έκτοτε αυτή η συνεργασία υπήρξε καθοριστική για την τροποποίηση του συσχετισμού δύναμης στη Συρία και την ήττα των ένοπλων ισλαμιστικών ρευμάτων. Ακόμη και η συμμετοχή της Τουρκίας στη «διαδικασία της Αστάνα» ήρθε αφού κατάλαβε μόνο με τη συνεργασία της Ρωσίας και της Ιράν μπορεί να αποτρέψει την «υπαρξιακή» απειλή της διαμόρφωσης μιας οιονεί κρατικής κουρδικής οντότητας σε συριακό έδαφος.

Το Ιράν και η προοπτική μιας ευρασιατικής ολοκλήρωσης

Παρά τη σύγκλιση με τη Ρωσία στα ζητήματα που αφορούν τη Συρία, για ένα διάστημα το Ιράν προσπαθούσε να βρει τρόπους να αποκτήσει καλύτερες σχέσεις και με τη Δύση, με την ελπίδα ότι αυτό θα ανοίξει περισσότερες αγορές και θα οδηγήσει σε οικονομική ανάπτυξη. Αυτό αποτυπώθηκε και στη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν του 2015.

Όμως, ένα σημαντικό μέρος του αμερικανικού πολιτικού και στρατιωτικού κατεστημένου επέμεινε να βλέπει το Ιράν ως μια απειλή. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι μια χώρα με σημαντική ισχύ, που μπορεί να επηρεάζει τα πράγματα σε άλλες χώρες και να αμφισβητεί ταυτόχρονα και το Ισραήλ (που θεωρεί το Ιράν ως τον βασικό αντίπαλο) και τις συντηρητικές μοναρχίες του Κόλπου.

Αυτό αποτυπώθηκε στη μεταστροφή της κυβέρνησης Τραμπ και την μονομερή έξοδο των ΗΠΑ από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα και την επαναφορά των κυρώσεων.

Την ίδια στιγμή, στο εσωτερικό του Ιράν οι «μετριοπαθείς» που είχαν κυρίως διαπραγματευθεί τη συμφωνία, υπέστησαν φθορά από τα προβλήματα στην κοινωνική πολιτική και ήρθαν στην εξουσία οι «συντηρητικοί», υπό τον πρόεδρό Ραϊζί, που έχουν μια πιο «σκληρή» γραμμή παρότι και αυτοί θέλουν τη συμφωνία και τη μεγαλύτερη έξοδο στις αγορές. Ας μην ξεχνάμε ότι το Ιράν είναι μια χώρα με μεγάλα ενεργειακά αποθέματα, ιδίως φυσικού αερίου, σε μια ιστορική φάση όπου αναμένεται να υπάρχει αυξημένη ζήτηση για αυτό το καύσιμο.

Όμως, την ίδια στιγμή γίνεται σαφές ότι η Ιρανική ηγεσία βλέπει πιο θετικά και αυτό που συνήθως περιγράφεται ως «Ευρασιατική Ολοκλήρωση», δηλαδή μια αναβαθμισμένη οικονομική συνεργασία και με την Κίνα αλλά και με τη Ρωσία, ιδίως εάν η προοπτική των κυρώσεων παραμείνει σε έναν διεθνές τοπίο όπου αρχίζουν και χαράζονται βαθιές διαχωριστικές γραμμές.

Η αναβάθμιση της σχέσης με τη Ρωσία

Ο ήπιος τρόπος με τον οποίο αντέδρασαν τόσο η Ρωσία όσο και το Ιράν στις κατηγορίες των ΗΠΑ, δια στόματος του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Τζέικ Σάλιβαν, ότι το Ιράν ετοιμάζεται να προμηθεύσει τη Ρωσία με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, έδειξε ότι μάλλον υπάρχει ένα βάθος στην όλη υπόθεση.

Βεβαίως, την ίδια στιγμή η αμερικανική κατηγορία δεν απευθυνόταν μόνο στη Μόσχα και την Τεχεράνη αλλά ήθελε να τροφοδοτήσει και τα αντι-ιρανικά αντανακλαστικά των χωρών του Κόλπου. Άλλωστε, η οικοδόμηση ενός τέτοιου μετώπου κατά του Ιράν ήταν μια από τις βασικές επιδιώξεις της πρόσφατης περιοδείας του Τζο Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή. Πάντως οι χώρες του Κόλπου, δια στόματος του Σαουδάραβα υποουργού Εξωτερικών Πρίγκιπα Φαϊζάλ μπιν Φαρχάν, επέμειναν ότι εξακολουθούν να θέλουν να έχουν και διαδικασίες διαλόγου με την Τεχεράνη.

Πάντως όντως ορισμένα από τα Ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, όπως το Shahed-129 και Shahed-191 θεωρούνται ιδιαίτερα εξελιγμένα και αποτελεσματικά στο πεδίο της άχης και θα μπορούσαν να ενισχύσουν την προσπάθεια της Ρωσίας να απαντήσει στα εξελιγμένα αμερικανικά πυραυλικά συστήματα που φτάνουν στο μέτωπο της Ουκρανίας.

Στο βαθμό που κάτι τέτοιο όντως συνέβαινε, τότε όντως θα σηματοδοτούσε στρατηγική αναβάθμιση των ρωσοϊρανικών σχέσεων. Την ίδια στιγμή ας μην υποτιμούμε το γεγονός ότι για παράδειγμα κινήσεις όπως η επιθυμία της Σαουδικής Αραβίας να γίνει μέλος των BRICS και συνολικά η αναβάθμιση των σχέσεων τόσο του Πεκίνου όσο και της Μόσχας με το Ριάντ επίσης διαμορφώνει εάν πιο σύνθετο τοπίο στην περιοχή, που το Ιραν θα ήθελε να εκμεταλλευτεί.