Καύσωνας: Πώς οι υψηλές θερμοκρασίες αυξάνουν επικίνδυνα την ατμοσφαιρική ρύπανση

Μες τις θερμοκρασίες να καταρρίπτουν ρεκόρ σε χώρες της δυτικής και νότιας Ευρώπης, το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μεγεθύνεται.

Ερευνητές της ευρωπαϊκής υπηρεσίας γεωσκόπησης Copernicus προειδοποίησαν αυτή την εβδομάδα για επιβλαβείς συγκεντρώσεις όζοντος που επεκτείνονται από τα δυτικά και νότια προς τον ευρωπαϊκό βορρά.

Στη νοτιοδυτική Αγγλία, τη νότια Γαλλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία το όζον ξεπέρασε τα 120 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα, πάνω από το όριο των 100 μg/m3 ανά οκτάωρο που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Το όζον που βρίσκεται ψηλά στη στρατόσφαιρα προστατεύει τον πλανήτη από την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου. Όταν όμως εισπνέεται το ερεθιστικό αέριο επιδεινώνει τα αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα και έχει συνδεθεί με αύξηση του κινδύνου θανάτου.

Η μακροχρόνια έκθεση σε όζον προκαλεί 55.000 πρόωρους θανάτους τον χρόνο σε όλη την Ευρώπη, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2019 στο Environmental Research Letters.

To όζον, άκρως αντιδραστικό μόριο που αποτελείται από τρία άτομα οξυγόνου, παράγεται από φωτοχημικές αντιδράσεις ανάμεσα σε πτητικές οργανικές ουσίες και οξείδια του αζώτου, τα οποία σχηματίζονται από την καύση ορυκτών καυσίμου.

Η αυξημένη ηλιοφάνεια και οι υψηλές θερμοκρασίες επιταχύνουν αυτές τις φωτοχημικές αντιδράσεις, οι οποίες εκτός από όζον παράγουν και άλλες επιβλαβείς ουσίες του λεγόμενου φωτοχημικού νέφους.

Παρά τις προσπάθειες μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η ρύπανση από όζον αναμένεται να ακολουθήσει ανοδική πορεία λόγω της κλιματικής αλλαγής. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία είναι ήδη 1,2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά ε0πίπεδα και οι καύσωνες γίνονται πιο συχνοί και πιο έντονοι.,

Σύμφωνα με τη μελέτη του 2017, οι θάνατοι που σχετίζονται με την έκθεση σε όζον μπορεί να αυξηθούν έως και 11% έως το 2050 σε ορισμένες χώρες της κεντρικής και νότιας Ευρώπης, εκτός αν περιοριστεί δραστικά η χρήση ορυκτών καυσίμων, η οποία οδηγεί στην εκπομπή οξειδίων του αζώτου.

Ρύπανση και από τις πυρκαγιές

Το όζον όμως δεν είναι η μόνη πηγή ανησυχίας για την ποιότητα του αέρα. Οι πυρκαγιές που μαίνονται τις τελευταίες ημέρες σε Πορτογαλία, Ισπανία και Γαλλία απελευθερώνουν ρύπους όπως τα σωματίδια PM 2,5, σωματίδια με διάμετρο μέχρι 2,5 μικρομέτρων. Λόγω του μικρού μεγέθους τους, τα σωματίδια αυτά απορροφώνται στην κυκλοφορία του αίματος και διεισδύουν στους ιστούς.

«Τα σωματίδια του καπνού είναι μια από τις πλέον τοξικές μορφές σωματιδίων που μπορεί κανείς να παραγάγει» επισήμανε στο Reuters ο Αθανάσιος Νένες, ειδικός του Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας στη Λωζάννη. «Όταν τα εισπνέεις αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης κάθε μορφής καρκίνου».

Σύμφωνα με αμερικανική μελέτη του 2022, τις ημέρες με καύσωνα ή υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων ο κίνδυνος θανάτου αυξάνεται κατά 5 με 6 τοις εκατό. Όταν όμως αυτοί οι παράγοντες συνδυάζονται, όπως συμβαίνει τις ημέρες πυρκαγιάς, οι θάνατοι αυξάνονται κατά 21%.

«Πρέπει να σκεφτούμε πώς θα συνδυάσουμε τις προειδοποιήσεις των αρχών για την ατμοσφαιρική ρύπανση και τη ζέστη» επισήμανε η Έρικα Γκαρσία του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια, μέλος της συντακτικής ομάδας.

«Μια ημέρα έκθεσης και στους δύο αυτούς παράγοντες είναι πολύ πιο επιβλαβής από μια μέρα με μόνο έναν παράγοντα».