Πυρκαγιά: Πώς η αστυφιλία αύξησε τον κίνδυνο στην Ευρώπη

Οι μεγάλες δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη ξεσπούν όλο και νωρίτερα κάθε καλοκαίρι, είναι συχνότερες, πιο καταστροφικές και πιο δύσκολες στην κατάσβεση.

Και, όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες, ο εφιάλτης της φωτιάς θα συνεχίσει να επιδεινώνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Πέρα όμως από την αλλαγή του κλίματος, ένας άλλος παράγοντας είναι η λεγόμενη εγκατάλειψη της υπαίθρου, λέει στο Associated Press ο Γιόχαν Γκόλνταμερ, επικεφαλής του Παγκόσμιου Δικτύου Παρακολούθησης Πυρκαγιών, μιας συμβουλευτικής υπηρεσίας του ΟΗΕ.

Η μαζική μετανάστευση στις πόλεις άφησε τα δάση αφρόντιστα εκτεθειμένα σε ξηρασίες και καύσωνες, φαινόμενα που γίνονται όλο και πιο συχνά.

Η αντιμετώπιση των πυρκαγιών στην Ευρώπη ποτέ δεν ήταν τόσο δύσκολη. Το AP παραθέτει τους λόγους:

Εκρηκτικό τοπίο

Η εγκατάλειψη της ευρωπαϊκής υπαίθρου το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα άφησε μεγάλες εκτάσεις γεμάτες με εύφλεκτο υλικό που κανονικά θα είχε απομακρυνθεί, εξηγεί ο Γκόλνταμερ. Νεκροί κορμοί, πεσμένα κλαδιά, ξερά φύλλα και χόρτα λειτουργούν ως προσάναμμα.

Η πυρκαγιά αυτής της εβδομάδας στην Πεντέλη οδήγησε στην εκκένωση πολλών οικισμών (Reuters)

«Αυτός είναι ο λόγος που ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι άνευ προηγουμένου: επειδή ποτέ πριν στην ανθρώπινη ιστορία –ας πούμε τα τελευταία 1.000 ή 2.000 χρόνια- δεν υπήρχε αφημένο  τόσο εύφλεκτο υλικό» αναφέρει.

«Το τοπίο γίνεται εκρηκτικό».

Συχνά, η σπίθα που οδηγεί στην καταστροφή έρχεται από αμέλεια. Στην Πορτογαλία, όπου περισσότερο από 100 άνθρωποι πέθαναν στις πυρκαγιές του 2017, οι αρχές ανέφεραν ότι το 62% των φωτιών προκαλούνται από αγροτικές δραστηριότητες όπως το κάψιμο των χόρτων που μένουν μετά τη συγκομιδή.

Παίζει ρόλο η κλιματική αλλαγή;

Αν και είναι δύσκολο να συνδεθεί ευθέως με την κλιματική αλλαγή ένα συμβάν φυσικής καταστροφής, οι τάσεις είναι σαφείς: η παγκόσμια θέρμανση αναμένεται να φέρει συχνότερες και μεγαλύτερες πυρκαγιές.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στη νότια Ευρώπη, όπου ο συνδυασμός της ζέστης, της ξηρασίας και των ισχυρών ανέμων κάνει τις καλοκαιρινές πυρκαγιές «νέα κανονικότητα» όπως λέει η Φριντερίκε Ότο, κλιματολόγος του Imperial College στο Λονδίνο.

Νωρίτερα τον Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέφερε ότι την τελευταία πενταετία η Ένωση έζησε τις χειρότερες δασικές πυρκαγιές που έχουν καταγραφεί ποτέ, και ότι η τρέχουσα ξηρασία στην ήπειρο θα μπορούσε να αποδειχθεί η χειρότερη που έχουμε ζήσει.

Σύμφωνα δε με τον ΟΗΕ, η θερμοκρασία στη Μεσόγειο αυξάνεται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Πριν καν λήξει η αντιπυρική περίοδος του 2020, οι καμένες εκτάσεις στην Ευρώπη είχαν φτάσει τα 4,5 εκατομμύρια στρέμματα, νούμερο υπερτριπλάσιο σε σχέση με τον μέσο όρο των 1,1 εκατ. στρεμμάτων για τους ίδιους μήνες την περίοδο 2006-21.

Μέχρι την ίδια ημερομηνία, η Ευρώπη είχε καταγράψει σχεδόν 1.900 πυρκαγιές, συγκριτικά με τον μέσο όρο των 470 πυρκαγιών το διάστημα 2006-21.

Έχουν αλλάξει οι πυρκαγιές;

Οι ξηρασίες και οι καύσωνες που φέρνει κλιματική αλλαγή καθιστά πιο δύσκολη την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, καθώς επιταχύνουν την εξάπλωσή τους.

Ευνοούν επίσης την εξάπλωση των «μεγα-πυρκαγιών» (megafires) –φωτιές τόσο μεγάλες ώστε είναι πρακτικά ασταμάτητες.

Καμένο άγαλμα σε κάμπινγκ στο δάσος του Le Teste-de-Buch. To φετινό καλοκαίρι είναι δύσκολο και για τη Γαλλία (Reuters)

Στην Ισπανία, η οποία σαρώνεται φέτος από πυρκαγιές, ο πρώτος καύσωνας έφτασε την άνοιξη, νωρίτερα από κάθε άλλη φορά τα τελευταία 20 χρόνια. Σε αρκετές πόλεις η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 40 βαθμούς, κάτι που συνήθως συμβαίνει το κατακαλόκαιρο.

Η γειτονική Πορτογαλία έζησε τον θερμότερο Μάιο των τελευταίων εννέα δεκαετιών, με το 97% της έκτασής της να κηρύσσεται σε κατάσταση σοβαρής ξηρασίας. Στη Γαλλία, ο φετινός Μάιος ήταν ο θερμότερος που έχει καταγραφεί.

«Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αποτρέψουμε πλήρως τις πυρκαγιές» επισημαίνει η Ότο, η κλιματολόγος του Imperial College.

«Πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί τους».

Πώς ζει κανείς με τις πυρκαγιές;

Οι όλο και συχνότερες φωτιές «δεν είναι έργο του θεού» λέει η Ότο. «Σε μεγάλο βαθμό είναι δικό μας λάθος και υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε για αυτό.

Μια καλή αρχή θα ήταν ο τερματισμός της χρήσης ορυκτών καυσίμων και η εκπαίδευση του κόσμου για τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής.

Θα πρέπει όμως να αναβιώσουν και οι πρακτικές διαχείρισης των δασών, λέει η Άμιλα Μέσκιν, σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Συλλόγου Κρατικών Δασών, ο οποίος εκπροσωπεί φορείς και εταιρείες σε 25 ευρωπαϊκές χώρες.

Δράσεις όπως έργα κατακράτησης νερού, εμπλουτισμού των δασών με νέα είδη και αποκατάστασης τυρφώνων ήδη υλοποιούνται σε ορισμένες χώρες.

Τα οφέλη, όμως, δεν αναμένεται να γίνουν σύντομα ορατά. Ακόμα και ο βραχυπρόθεσμος σχεδιασμός στη διαχείριση δασών μπορεί να καλύπτει περιόδους των 50 ετών και οι μεγάλες αλλαγές θα απαιτήσουν προσπάθειες δεκαετιών.

Ένα γενικότερο πρόβλημα, προσθέτει η Μέσκιν, είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος για τις αγροτικές εργασίες και η όχι και τόσο ελκυστική εικόνα του επαγγέλματος της δασοκομίας. Οι νοοτροπίες θα πρέπει να αλλάξουν, όμως αυτό ίσως είναι υπερβολικά φιλόδοξος στόχος.

Ίσως, λέει η Μέσκιν, το σοκ που προκαλούν οι δασικές πυρκαγιές ίσως κινητοποιήσει την κοινή γνώμη.

«Το να βλέπεις δάση να καίγονται είναι πολύ συναισθηματική εμπειρία. Είναι μια θλιβερή, θλιβερή κατάσταση».