Η Ελλάδα πρωτοπορεί στην ανακύκλωση συσκευασιών

Τα πλαστικά αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες εστίες μόλυνσης του περιβάλλοντος και ιδίως των ωκεανών, όπου σύμφωνα με μελέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελούν το 80%-85% των θαλάσσιων απορριμμάτων. Από  το σύνολο δε των πλαστικών, το 50% αντιστοιχεί σε πλαστικά μιας χρήσης, κυρίως συσκευασίες προϊόντων, οι οποίες δημιουργούν τεράστιο πρόβλημα στα θαλάσσια οικοσυστήματα, τη βιοποικιλότητα και την ανθρώπινη υγεία.

Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ έχει λάβει μια σειρά από μέτρα για τη μείωση των επιπτώσεων των πλαστικών στο περιβάλλον, ενώ έχει θέσει υψηλούς στόχους για την ανακύκλωση, που ανέρχονται σε 77% μέχρι το 2025 και 90% έως το 2029. Παράλληλα, καλεί τα κράτη – μέλη να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσουν τη χωριστή συλλογή για την ανακύκλωση των συσκευασιών.

Ως κίνητρο για την αύξηση της ανακύκλωσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση συστήνει στα κράτη – μέλη την καθιέρωση του συστήματος επιστροφής εγγύησης – ένα επιπλέον αντίτιμο που θα καταβάλλουν οι καταναλωτές όταν αγοράζουν προϊόντα σε πλαστική συσκευασία, το οποίο όμως θα τους επιστρέφεται όταν ανακυκλώνουν την άδεια συσκευασία.

Η Ελλάδα, θέτοντας ως εθνική προτεραιότητα την ανακύκλωση και την προστασία του περιβάλλοντος, ήταν από τις πρώτες χώρες που ενσωμάτωσε στη νομοθεσία της τις παραπάνω ευρωπαϊκές οδηγίες και στόχους. Συγκεκριμένα, με τον νόμο 4736/2020 (ΦΕΚ Α’ 200) καθιέρωσε το σύστημα επιστροφής εγγύησης στις πλαστικές φιάλες από το 2023, το οποίο στη συνέχεια επέκτεινε και στις συσκευασίες από αλουμίνιο και γυαλί, με τον νόμο 4819/2021 (ΦΕΚ Α’ 129), ώστε να αυξηθούν τα ποσοστά ανακύκλωσης σε όλα τα υλικά συσκευασίας.

Ο ΕΟΑΝ είναι ο αρμόδιος φορέας, σύμφωνα με τη νομοθεσία, για να εισηγηθεί την εφαρμογή του εν λόγω συστήματος στη χώρα μας και με βάση την αναλυτική εισήγησή του εκδόθηκε πρόσφατα η κοινή υπουργική απόφαση που ορίζει τις αρμοδιότητες και υποχρεώσεις όλων των εμπλεκόμενων μερών για την εφαρμογή του συστήματος επιστροφής εγγύησης για τις συσκευασίες ποτών από πλαστικό, αλουμίνιο και γυαλί (ΦΕΚ Β’ 3883/2022).

Ως εκ τούτων, από το έτος 2023, οι πολίτες όταν θα αγοράζουν μια πλαστική, αλουμινένια ή γυάλινη συσκευασία (από νερό, υγρά αναψυκτικά, χυμούς και νέκταρ, γάλα, μπύρα, κρασί) θα καταβάλλουν τόσο το κόστος του προϊόντος όσο και το εγγυοδοτικό αντίτιμο (που θα κυμαίνεται από 10 έως 15 λεπτά ευρώ), το οποίο θα τους αποδίδεται πίσω όταν επιστρέφουν την άδεια συσκευασία στο αυτόματο μηχάνημα ανακύκλωσης.

Στο πλαίσιο αυτό, τα βασικά πλεονεκτήματα του συστήματος επιστροφής εγγύησης που θα εφαρμοστεί στην Ελλάδα από το 2023 είναι:

• Η εξασφάλιση της χρήσης μηχανημάτων ανακύκλωσης υψηλής τεχνολογίας, μέσω της θέσπισης αξιόπιστων τεχνικών προδιαγραφών του εξοπλισμού και ελέγχου εφαρμογής τους.

• Η ευελιξία στις μεθόδους ανακύκλωσης, αναλόγως του μεγέθους των καταστημάτων των σημείων επιστροφής εγγύησης.

• Η δημιουργία ψηφιακού τρόπου ελέγχου της γνησιότητας των κουπονιών εγγυοδοτικού αντιτίμου, μέσω της ανάπτυξης ειδικού λογισμικού.

• Η δημιουργία συνθηκών ελεύθερου ανταγωνισμού, αφού επιτρέπεται η λειτουργία περισσοτέρων του ενός συλλογικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών συστήματος επιστροφής εγγύησης.

• Η ανάπτυξη πλαισίου ελέγχου και εποπτείας λειτουργίας των συλλογικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών συστήματος επιστροφής εγγύησης, μέσω της θέσπισης αρμοδιοτήτων ελέγχου από τον ΕΟΑΝ.

• Η διαφανής διαχείριση του ποσού των μη εξαργυρωθέντων ποσών εγγυοδοτικού αντιτίμου που καταβάλλουν οι πολίτες από τον ΕΟΑΝ, που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (κατά αντιστοιχία με τη διαχείριση του περιβαλλοντικού τέλους για την πλαστική σακούλα μεταφοράς, του περιβαλλοντικού τέλους για τα πλαστικά μπουκάλια με ετικέτα από PVC, το τέλος ταφής κ.α.).

Ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) αποτελεί τον αρμόδιο εθνικό φορέα για τη χάραξη και την εφαρμογή της πολιτικής για την πρόληψη και την εναλλακτική διαχείριση συσκευασιών και άλλων προϊόντων. Ο ΕΟΑΝ είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, έχει διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και υπάγεται στην εποπτεία του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.