Σήματα από την Τεχεράνη

Τη δεκαετία του ’90, όταν η ελληνική κοινωνία προσαρμοζόταν σε μια ιλουστρασιόν πλευρά της ζωής και σε ένα νέο life style, κυκλοφορούσε ευρέως το σύνθημα ότι «τα καλά παιδιά πάνε στον παράδεισο, αλλά τα κακά πάνε παντού». Ή, «όπου θέλουν» – διαλέγει κανείς και παίρνει. Την ατάκα θυμήθηκε τις προηγούμενες ημέρες μια προβληματισμένη ομήγυρη, βλέποντας στην τηλεοπτική οθόνη τον Πούτιν και τον Ερντογάν να τους υποδέχεται στην Τεχεράνη ο ιρανός πρόεδρος, Εμπραχίμ Ραϊσί. Η γαλλική «Le Figaro» έκανε λόγο  για «αντιδυτική συμμαχία τριών αυταρχικών ηγετών», αλλά ήταν προφανές ότι αυτός ο «άξονας του κακού» επεδίωκε να στείλει τα δικά του σήματα ανθεκτικότητας στη διεθνή κοινότητα. Με το Ιράν στο στόχαστρο, άλλωστε, ο Τζο Μπάιντεν είχε μόλις ολοκληρώσει το δικό του ταξίδι σε Ισραήλ και Σαουδική Αραβία – και η απάντηση στο γήπεδο της γεωπολιτικής ήρθε άμεσα.

Για τους παροικούντες στην Αθήνα, το ενδιαφέρον βρισκόταν στις κινήσεις και στον ρόλο του Ερντογάν σε αυτή την τριμερή συνάντηση, παρά στην έξοδο του Πούτιν από τα ρωσικά σύνορα, ενώ η εισβολή στην Ουκρανία έχει αρχίσει να δημιουργεί παγκόσμιες παρενέργειες. Με το διπλό παιχνίδι που κάνει από την περασμένο Μάρτιο με Μόσχα και Κίεβο, ο τούρκος πρόεδρος επιδιώκει να καταγραφεί ως πρόσωπο – κλειδί για τη Δύση σε μία σύγκρουση που δείχνει ακόμη αχαρτογράφητη. Αλλά με το ταξίδι στην Τεχεράνη τα μηνύματα που εξέπεμψε παραπέμπουν περισσότερο σε μία αυτονόμηση που ίσως αποδειχθεί κρίσιμη τους προσεχείς μήνες.
Ο Ερντογάν δεν βρέθηκε στο τραπέζι με τον Πούτιν και τον Ραϊσί ως εκπρόσωπος της Δύσης, αλλά ως ηγέτης μιας περιφερειακής δύναμης που δεν είναι δεδομένη. Μπορεί να αποτελεί κι ένα διάβημα διαμαρτυρίας προς την Ουάσιγκτον που έχει πάψει να κανακεύει την Αγκυρα, αναβαθμίζοντας και τη σχέση της με την Αθήνα. Αλλά, σε κάθε περίπτωση, το δικό του μήνυμα είναι ότι σε ένα ευρύτερο παιχνίδι ισχύος η Τουρκία δεν μπορεί να αγνοηθεί. Με πλατύ χαμόγελο δίπλα στον Πούτιν, ο Ερντογάν διαμήνυσε ότι δεν έχει πρόβλημα να αποτελέσει άμεσο δίαυλο της Μόσχας, ακόμη κι αν κινείται με τη βεβαιότητα ότι ο ρώσος πρόεδρος εκμεταλλεύεται τη σχέση τους για τους δικούς του σχεδιασμούς.

Είναι εξίσου σαφές ότι αυτές οι κινήσεις ενισχύουν τη δυτική καχυποψία για τις επιδιώξεις του τούρκου προέδρου – και αυτή την καχυποψία η Αθήνα επιχειρεί και να την εκμεταλλευθεί και να την πυροδοτήσει. Εγχώριοι διπλωματικοί κύκλοι, ωστόσο, εκτιμούν ότι το χειρότερο σενάριο για τα ελληνικά συμφέροντα είναι οι νατοϊκοί σύμμαχοι και ευρωπαίοι εταίροι να καταλήξουν ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να βρεθεί η Τουρκία εκτός της δυτικής σφαίρας επιρροής. Πρόκειται για γεωπολιτική ανατροπή που θα επιχειρήσουν να αποτρέψουν, ακόμη κι αν οι δικές τους αντιδράσεις εγκλωβίσουν την Αθήνα.

Η καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων, Ζουχάλ Μερτ Ουζουνέρ (Marmara University) έγραφε το περασμένο Σάββατο στα «ΝΕΑ» ότι η πρόσφατη ένταση στα ελληνοτουρκικά «οφείλεται σε μια στροφή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής που επικεντρώνει σε έναν συγκεκριμένο στόχο: Θέλει να απωθήσει την Τουρκία από το δυτικό μπλοκ, υποβαθμίζοντας τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ». Είναι η οπτική των πραγμάτων που κερδίζει έδαφος στην Τουρκία και εξηγεί εν πολλοίς και τον εκνευρισμό στο Ακ Σαράι. Αν αυτός είναι όντως ο βασικός στόχος της Αθήνας, ο σχεδιασμός είναι αναγκαίο να αποκτήσει βάθος γιατί αυτή η αναμέτρηση προβλέπεται να δοκιμάσει εκατέρωθεν τις αντοχές. Κυρίως, όμως, είναι αναγκαίο από την Αθήνα να έχει ξεκάθαρη εικόνα για το τι περιμένει από τον Ερντογάν και, ακόμη περισσότερο, εάν περιμένει τον Ερντογάν…