Αγωνία για τα ουκρανικά σιτηρά: Θα αργήσουν να φτάσουν τα πρώτα φορτία

Μετά από μήνες φόβων για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και επάρκεια σε βασικά τρόφιμα, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, υπογράφηκε την Παρασκευή στην Τουρκία η συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας για την απελευθέρωση της μεταφοράς των ουκρανικών σιτηρών σε εξαγωγικούς προορισμούς.

Βέβαια η πυραυλική επίθεση της Μόσχας στο λιμάνι της Οδησσού σήμερα, όπως κατήγγειλε η Ουκρανία, περιπλέκει την κατάσταση και δημιουργεί μια εξαιρετικά επισφαλή εικόνα για το αν και πότε θα ξεκινήσουν οι εξαγωγές.

Όμως για πολλά κράτη της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής που εξαρτώνται από καιρό από τις δύο εμπόλεμες χώρες όσον αφορά σε βασικά τρόφιμα, το σιτάρι δεν πρόκειται να φτάσει αρκετά σύντομα.

Εκτίναξη τιμών στα τρόφιμα κατά 17%

Η Ρωσία και η Ουκρανία είναι δύο από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σιταριού στον κόσμο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία που πυροδοτήθηκε από την επίθεση της Ρωσίας ήταν ο σημαντικότερος παράγοντας αύξησης των τιμών των τροφίμων κατά 17% από τον Ιανουάριο, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), οδηγώντας μεγάλους πληθυσμούς στα πρόθυρα της πείνας.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε την Παρασκευή ότι η συμφωνία θα γλιτώσει δισεκατομμύρια ανθρώπους από την πείνα. «Τις επόμενες μέρες θα δούμε την έναρξη των δρομολογίων των πλοίων και πολλές χώρες θα έχουν μια ανάσα φρέσκου αέρα», είπε χαρακτηριστικά ο τούρκος ηγέτης.

Η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει αλλάξει σημαντικά το εμπόριο, την παραγωγή και την κατανάλωση εμπορευμάτων με τρόπους που «θα διατηρήσουν τις τιμές σε ιστορικά υψηλά επίπεδα μέχρι το τέλος του 2024», όπως υπολόγισε η Παγκόσμια Τράπεζα στις Προοπτικές Αγορών Εμπορευμάτων Απριλίου 2022. Τόσο ο FAO όσο και το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP) έχουν προειδοποιήσει ότι η οξεία επισιτιστική ανασφάλεια θα μπορούσε να επιδεινωθεί σε δεκάδες χώρες μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου.

Επισιτιστική κρίση σε Μέση Ανατολή- Αφρική

Στη Μέση Ανατολή, ο Λίβανος, η Τυνησία και η Λιβύη βασίζονταν συνήθως στην Ουκρανία για περίπου το ήμισυ των εισαγωγών τους, σύμφωνα με στοιχεία του FAO. Και η Αίγυπτος, ένας από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς τροφίμων στον κόσμο, το 2021 αγόρασε το 80% του σιταριού της από τη Ρωσία και την Ουκρανία.

Μια σειρά από αφρικανικές χώρες ήδη βρίσκονται αντιμέτωπες με την επισιτιστική ανασφάλεια. Η Ερυθραία, για παράδειγμα, προμηθεύτηκε το σύνολο των εισαγωγών σιταριού της από την Ουκρανία και τη Ρωσία το 2021, σύμφωνα με την έκθεση του FAO τον Ιούνιο του 2022. Και η Σομαλία, μια χώρα που βρίσκεται ήδη στο έλεος τεσσάρων διαδοχικών αποτυχημένων περιόδων βροχών, έχει δει μια αύξηση των κρουσμάτων υποσιτισμού και τουλάχιστον διπλασιασμό των τιμών του σιταριού.

Οι πληγείσες χώρες προσπάθησαν να λάβουν μέτρα για να μετριάσουν τις επιπτώσεις στους πολίτες τους. Στην Αίγυπτο, η κυβέρνηση πληρώνει 435 δολάρια ανά τόνο σιταριού, σε σύγκριση με τα 270 δολάρια που πλήρωσε πέρυσι, ανέφεραν οι αρχές. Η χώρα της Βόρειας Αφρικής, η οποία επιδοτεί το ψωμί σε περισσότερα από 70 εκατομμύρια από τα 103 εκατομμύρια του πληθυσμού της, αναζητά επίσης άλλους πωλητές για να εξασφαλίσουν τα αποθέματά της, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας.

Η Ουκρανία είναι επίσης σημαντικός προμηθευτής τροφίμων στα προγράμματα βοήθειας του ΟΗΕ, τα οποία προσφέρουν ανακούφιση σε χώρες που πλήττονται από τον πόλεμο και τη φτώχεια στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Το WFP ζητούσε το άνοιγμα εκ νέου των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας — συμπεριλαμβανομένης της Οδησσού – εδώ και μήνες, προκειμένου να καλύψει τις κρίσιμες ανάγκες σε τρόφιμα για χώρες όπως η Αιθιοπία, το Νότιο Σουδάν, η Συρία και η Υεμένη, προειδοποιώντας ότι «εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού».

Το επισιτιστικό πρόγραμμα χαρακτήρισε το 2022 ως «έτος μιας άνευ προηγουμένου πείνας», προσδιορίζοντας τη σύγκρουση – όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία – ως δρόμο προς την αγδαία αύξηση της πείνας, προειδοποιώντας ότι ο αντίκτυπος της αδράνειας «θα γίνεται αισθητός σε όλο τον κόσμο για χρόνια».

Πώς αντέδρασαν οι αγορές

Καθώς ο κόσμος κρατούσε την ανάσα του για την απελευθέρωση των εξαγωγών των ουκρανικών σιτηρών, οι τιμές του σιταριού άρχισαν να αντιδρούν στην είδηση της συμφωνίας.

Πριν καν υπογραφεί η συμφωνία, τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης σιταριού μειώθηκαν κατά 2% την Παρασκευή, ανέφερε το Reuters.

«Η απλή ανακοίνωση μείωσε τις τιμές», δήλωσε ο Nader Noureldeen, ειδικός στη γενική συνέλευση του FAO και πρώην σύμβουλος του υπουργείου Aνεφοδιασμού της Αιγύπτου, προσθέτοντας ότι οι τιμές αναμένεται να πέσουν σταδιακά περαιτέρω εάν επαναληφθούν οι μεταφορές σιτηρών.

Ωστόσο, οποιαδήποτε σημαντική πτώση στις τιμές των τροφίμων θα εξαρτηθεί επίσης από το κόστος των καυσίμων, το οποίο αυξάνεται από τον Ιανουάριο και εκτινάχθηκε στα ύψη μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, δήλωσε ο Noureldeen.

«Οι τιμές του πετρελαίου έχουν μεγάλο αντίκτυπο στις τιμές των σιτηρών και όλων των τιμών των τροφίμων», είπε, προσθέτοντας ότι επηρεάζουν τη συγκομιδή, την παραγωγή και τη μεταφορά.