Φυσικές καταστροφές: Μια ανοιχτή «πληγή» για όλη τη κοινωνία

Υπάρχουν διάφοροι τύποι κοινών τραυματικών γεγονότων που οδηγούν σε Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD). Ανάμεσα τους και το είδος του τραύματος που προκύπτει από τις φυσικές καταστροφές όπως για παράδειγμα οι σεισμοί, οι τυφώνες, οι δασικές πυρκαγιές, οι πλημμύρες, οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι κατολισθήσεις, το τσουνάμι.

Οι εμπειρίες αυτές είναι ιδιαίτερα «ύπουλες» επειδή τείνουν να τραυματίζουν ψυχικά ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων ταυτόχρονα και μπορεί να οδηγήσουν σε συναισθήματα ενοχής καθώς και άλλα απειλητικά για την υγεία των επιζώντων, συμπτώματα.

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, γινόμαστε κάθε καλοκαίρι μάρτυρες πυρκαγιών, οι οποίες κατακαίνε τη χώρα μας, ενώ χαραγμένη στο μυαλό κάθε Έλληνα θα μείνει για πάντα η εθνική τραγωδία στο Μάτι το 2018.

• Διαβάστε επίσης: Στάχτη πάνω από 20.000 στρέμματα στην Πεντέλη…

Ο ορισμός της λέξης «τραύμα»

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, το τραύμα ορίζεται ως «μια συναισθηματική απόκριση σε ένα συνταρακτικό γεγονός όπως ένα ατύχημα, ένας βιασμός ή μια φυσική καταστροφή».

Ωστόσο, ο Peter Levine (γνωστός θεωρητικός του ψυχολογικού τραύματος) χαρακτηρίζει το τραύμα όχι από το γεγονός, αλλά από τις αντιδράσεις κάποιου σε αυτό. Εξηγεί ότι κάθε οδυνηρή εμπειρία μπορεί να προκαλέσει τραύμα και ότι το τραύμα αναγνωρίζεται μόνο από τα συμπτώματά του.

Οι επιπτώσεις στους πληγέντες

Όπως πολλές αιτίες τραύματος, οι φυσικές καταστροφές μπορεί να είναι ξαφνικές και συντριπτικές. Η πιο άμεση και τυπική αντίδραση σε μια συμφορά είναι το σοκ που στην αρχή εκδηλώνεται ως «μούδιασμα» ή άρνηση. Εν συνεχεία, το σοκ δίνει τη θέση του σε μια υπερσυναισθηματική κατάσταση που συχνά περιλαμβάνει υψηλά επίπεδα άγχους, ενοχής ή κατάθλιψης.

Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν χάσει τα αγαπημένα τους πρόσωπα ή τα σπίτια τους. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να αισθάνονται αβοήθητοι. Μπορεί επιπλέον να χρειαστεί να ζήσουν σε καταυλισμούς ή καταφύγια χωρίς υποστήριξη από συγγενείς ή φίλους για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ωστόσο, η συμβίωση με άλλους επιζώντες συνήθως αποτελεί μια ανακουφιστική στιγμή επανασύνδεσης. Το να μιλήσουμε για το συμβάν με έναν άλλον επιζώντα, μας βοηθά να επαναπροσδιορίσουμε το γεγονός και να ξεκινήσει η διαδικασία της επούλωσης.

Οι φυσικές καταστροφές έχουν επίσης το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό να φέρνουν στα θύματα το αίσθημα της «προδοσίας και της εγκατάλειψης από τον θεό», κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της πίστης τους. Η «συμφιλίωση με το θείο» μπορεί να είναι ένα βήμα προς τη θεραπεία και την επανάκτηση της πίστης, γεγονός που μπορεί να αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για την υγεία των θυμάτων.

• Διαβάστε επίσης: Κλιματική αλλαγή: Οι φυσικές καταστροφές θα γίνουν καθημερινός εφιάλτης, προβλέπει ο ΟΗΕ για το 2030

Τα συνήθη συμπτώματα

Τα συμπτώματα του τραύματος σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία είναι:

• Έντονα και απρόβλεπτα συναισθήματα όπως εκνευρισμός, εναλλαγές της διάθεσης, άγχος ή και κατάθλιψη
• Αναδρομές στο γεγονός. Οι επαναλαμβανόμενες και ζωντανές αναμνήσεις του γεγονότος οδηγούν σε σωματικές αντιδράσεις όπως γρήγορος καρδιακός παλμός ή εφίδρωση
• Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
• Προβλήματα ύπνου ή φαγητού
• Φόβος ότι το γεγονός θα επαναληφθεί στο μέλλον
• Αλλαγές στη διαχείριση των διαπροσωπικών μας σχέσεων, όπως αύξηση των συγκρούσεων ή απομόνωση
• Σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλος, ναυτία και πόνος στο στήθος

Είναι δύσκολο να προβλεφθεί το πότε θα εμφανιστεί σε έναν επιζώντα το Μετατραυματικό Στρες. Ορισμένα από τα θύματα στην αρχή φαίνονται τέλεια ή ακόμη και «αφύσικα» καλά, αλλά αργότερα καταρρέουν.

Σε γενικές γραμμές, στους επιζώντες φυσικών καταστροφών συνιστάται να αναζητήσουν επαγγελματική βοήθεια και υποστήριξη εάν δεν μπορούν να ανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους ή εάν συνεχίσουν να υποφέρουν από συμπτώματα Μετατραυματικού Στρες για περισσότερο από ένα μήνα.

Οι επιπτώσεις στον οικογενειακό περίγυρο

Τα θύματα φυσικά δεν χρειάζεται να έχουν βιώσει την καταστροφή «από πρώτο χέρι» για να επηρεαστούν ψυχολογικά. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που ζει μακριά από τους συγγενείς του που βιώνουν μια πυρκαγιά, είναι πιθανό να υποβληθεί σε αμέτρητες ώρες τηλεοπτικής κάλυψης και ενημέρωσης. Εάν ο ίδιος δεν παίρνει πληροφορίες για τη δική του οικογένεια, ο  συναισθηματικός αντίκτυπος μπορεί να είναι ακριβώς ο ίδιος και το Μετατραυματικό Στρες να τον «ακολουθεί» για μεγάλο χρονικό διάστημα.

«Τραύμα» για όλη την κοινωνία

Μια φυσική καταστροφή προκαλεί φυσικά «ζημιά» σε ολόκληρη την κοινωνία. Αποτελεί μια κρίσιμη απειλή για τη ζωή της ανθρωπότητας καθώς επηρεάζει την υγιή συμπεριφορά ενός λαού. Όλος ο κόσμος βρίσκεται σε σοκ ύστερα από τέτοια αναπάντεχα και απρόβλεπτα γεγονότα. Συνήθως τέτοια συμβάντα έχουν επίσης μεγάλες περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις.

Οι καταστροφές και η ψυχική υγεία συνδέονται απόλυτα και ενώ το μέγεθος της καταστροφής μετράται ανάλογα με το κόστος της κοινωνικής και οικονομικής ζημίας, το μέγεθος του συναισθηματικού πόνου που υφίσταται ο άνθρωπος μετά την καταστροφή, είναι αδύνατο να μετρηθεί.

Εν κατακλείδι, είναι πολύ σημαντικό μετά το τραύμα από φυσική καταστροφή το θύμα να δώσει χρόνο στον εαυτό του για να περάσει από μια διαδικασία «πένθους» και να θεραπευτεί. Απαιτείται χρόνος και υπομονή.