Ιταλία: Η Τζόρτζια Μελόνι και η αντεπίθεση της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη

Η Ιταλία βρίσκεται στη δίνη της πολιτικής κρίσης, μετά την παραίτηση του Μάριο Ντράγκι, τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη εκλογών για τις 25 Σεπτεμβρίου. Και εάν λάβουμε υπόψη μας τα όσα λένε οι δημοσκοπήσεις είναι πιθανό το πρώτο κόμμα στις εκλογές (οι δημοσκοπήσεις δίνουν ποσοστά γύρω στο 22%) να είναι οι ακροδεξιοί «Αδελφοί της Ιταλίας», με επικεφαλής την Τζόρτζια Μελόνι που είναι πιθανό να γίνει και πρωθυπουργός εάν η ευρύτερη δεξιά και κεντροδεξιά έχει την πλειοψηφία. Αρκετοί άλλωστε υποστηρίζουν ότι μπορεί να ήταν το Κίνημα των 5 Αστεριών, η εκλογική βάση του οποίου δεν ένιωθε ιδιαίτερα καλά με τον Ντράγκι στην πρωθυπουργία, που ξεκίνησε την ακολουθία που οδήγησε στην παραίτηση του πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ από την πρωθυπουργία, όμως ο χειρισμός που έκανε αναπόφευκτη την παραίτηση ήρθε τελικά από τους χειρισμούς που κυρίως ενορχήστρωσε ο Μπερλουσκόνι, με αποκορύφωμα την έξοδο από την αίθουσα για να μη χρειαστεί να ψηφίσουν υπέρ της πρότασης εμπιστοσύνης που είχε τεθεί.

Όμως, μέσα σε όλα αυτά φαίνεται ότι ο μεγάλος κερδισμένος είναι εκείνος ο πολιτικός σχηματισμός της ακροδεξιάς που είχε μείνει έξω από την κυβέρνηση Ντράγκι: Οι «Αδελφοί της Ιταλίας», που στις δημοσκοπήσεις φαίνεται να είναι το πρώτο κόμμα, με δεύτερο κόμμα το κεντριαριστερό Δημοκρατικό κόμμα. Εάν συνυπολογίσουμε συνολικά οι δημοσκοπήσεις δίνουν την ευρύτερη δεξιά πάνω από την κεντροαριστερά, αυτό κάνει πιθανό το ενδεχόμενο ενός κυβερνητικού συνασπισμού που θα περιλαμβάνει τους
Αδελφούς της Ιταλίας και τη Μελόνι.

Το νεοφασιστικό παρελθόν της Μελόνι

Όπως και οι υπόλοιπες ηγετικές φυσιογνωμίες της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, η Μελόνι προσπαθεί επιμελώς να δείξει ότι δεν είναι μια κλασική φιγούρα της Ακροδεξιάς, αλλά μια σύγχρονη συντηρητική πολιτικός που αποδέχεται τους κανόνες του κοινοβουλευτικού παιχνιδιού, τον ευρωπαϊσμό και τον ατλαντισμό.

Μόνο που αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι όπως η ίδια περιγράφει στο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2021, με τίτλο Io sono Giorgia και αντικείμενο τις απόψεις και την πολιτική διαδρομή της, πρωτομπήκε στην πολιτική στα 15 της, το 1992 πηγαίνοντας να γραφτεί στο «Μέτωπο της Νεολαίας» (Fronte della Gioventú), δηλαδή την νεολαία του Ιταλικού Κοινωνικού Κινήματος (MSI) που ήταν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η νεοφασιστική πολιτική έκφραση των νοσταλγών του Μουσολίνι.

Σταδιακά ανελίχθηκε μέσα στις πολιτικές μορφές που διαδέχθηκαν το MSI, όπως ήταν η Εθνική Συμμαχία , του Τζιανφράνκο Φίνι, εκλέχτηκε επικεφαλής της νεολαίας της Εθνικής Συμμαχίας και στα 29 της το 2006 εκλέχτηκε για πρώτη φορά βουλευτής.

Όταν το 2008 ο Forza Italia του Μπερλουσκόνι και η Εθνική Συμμαχία του Φίνι συνενώθηκαν στον «Λαό της Ελευθερίας» (Popolo della Libertá], και κέρδισαν τις εκλογές, η Μελόνι έγινε στα 31 της η νεώτερη υπουργός ιταλικής κυβέρνησης αναλαμβάνοντας το υπουργείο για τη Νεολαία, ενώ το 2009 έγινε και πρόεδρος της νεολαίας του κόμματος.

Το 2012 ύστερα από τη σύγκρουση με τον Μπερλουσκόνι για τις προκριματικές εκλογές, η Μελόνι εγκατέλειψε τον «Λαό της Ελευθερίας» και μαζί με άλλα στελέχη ίδρυσε τους «Αδελφούς της Ιταλίας» (το όνομα προέρχεται από τον πρώτο στίχο του ιταλικού εθνικού ύμνου), αλλά παρέμεινε στο δεξιό συνασπισμό και επενεξελέγη βουλευτής το 2013. Επανεξελέγη και το 2018, με το κόμμα της να παίρνει περίπου 4%. Κράτησε στάση ανοχής απέναντι στην πρώτη κυβέρνηση Κόντε, που στηρίχτηκε από το Κίνημα των 5 Αστεριών και τη Λεγκα του Σαλβίνι, ήταν απέναντι στη δεύτερη κυβέρνηση Κόντε όπως και απέναντι στην κυβέρνηση Ντράγκι, με τους «Αδελφούς της Ιταλίας» να φαντάζουν ως η βασική δεξιά αντιπολιτευόμενη δύναμη.

Κανονικοποίηση της ακροδεξάς αλά ιταλικά

Η διαδρομή της Μελόνι αποτυπώνει ένα στοιχείο που έχουμε δει και αλλού στην Ευρώπη, αλλά στην Ιταλία ίσως ξεκίνησε νωρίτερα, μέσα στις τεκτονικές αλλαγές στα πολιτικά κόμματα στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και την ανάδειξη του Μπερλουσκόνι στη βασική ηγετική προσωπικότητα της δεξιάς: την άρση των σαφών διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα στην ακροδεξιά και την κεντροδεξιά και την προσπάθεια της ακροδεξιάς να γίνει τμήμα του πολιτικού mainstream.

Το ενδιαφέρον με τη Μελόνι είναι ότι αφού πρώτα ακολούθησε αυτή τη διαδρομή, στη συνέχεια επέλεξε πρώτα να κάνει διάσπαση προς τα δεξιά και από αυτή την αφετηρία να δοκιμάσει – και ως ένα βαθμό να πετύχει – να κερδίσει την ηγεμονία στην ευρύτερη δεξιά. Άλλωστε, η ηγεμονία ακροδεξιών λογικών είχε καταδειχτεί και με τον τρόπο που ήδη στις εκλογές του 2018 ήταν η Λέγκα του Σαλβίνι που αναδείχτηκε στον βασικό δεξιό σχηματισμό.

Η ίδια η Μελόνι φροντίζει πάντα να υπογραμμίζει ότι οι τοποθετήσεις της είναι φιλοευρωπαϊκές, ατλαντικές και φιλοαμερικανικές, με σαφή θέση υπέρ ΕΕ και ΝΑΤΟ αλλά και κατά της Ρωσίας και της Κίνα, αλλά και φιλικές για τις επιχειρήσεις, ενώ αποφεύγει να εξιδανικεύει τον φασισμό υπογραμμίζοντας ότι είναι από μια γενιά μεταγενέστερη των συγκρούσεων ανάμεσα σε φασίστες και αντιφασίστες, αν και θα υπάρξουν αποκαλύψεις για τη συνεργασία των Αδελφών της Ιταλίας με κύκλους ανοιχτά νεοφασιστικούς και ζητήματα παράνομων μορφών χρηματοδότησης.

Βεβαίως την ίδια στιγμή έχει ιδιαίτερα σκληρές θέσεις στα ζητήματα που αφορούν τη μετανάστευση υποστηρίζοντας ότι η μαζική μετανάστευση καταστρέφει τον πολιτισμό, ενώ έχει τοποθετηθεί κατά του γάμου ζευγαριών του ίδιου φύλου και της τεκνοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια. Αποδοκιμάζει τις βίαιες πρακτικές άλλων μικρότερων ανοιχτά νεοφασιστικών ομάδων, αλλά την ίδια στιγμή δεν έχει πρόβλημα να συμπορεύεται με το σκληρά ακροδεξιό VOX στην Ισπανία. Ούτε είναι τυχαίο ότι η Μελόνι έχει δηλώσει ότι θεωρεί πρότυπο τον Βίκτωρ Ορμπάν.

Η ίδια η Μελόνι έχει επενδύσει ιδιαίτερα στην εικόνα της προσπαθώντας να δείξει ότι μπορεί να είναι μια υποψήφια «κοντά στους ανθρώπους» και μακριά από τις ελίτ, με συχνές αναφορές στην ποπ κουλτούρα  και μια υπενθύμιση ότι ξεκίνησε να δουλεύει ως μπέιμπι σίτερ και σε μπαρ στη Ρώμη. Βεβαίως την ίδια στιγμή δεν παύει να είναι μια πολιτικός που έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής της σε πολιτικές θέσεις και στους διαδρόμους της εξουσίας.

Η κρίση του «ιταλικού μοντέλου»

Όλα αυτά αναδύονται σε μια περίοδο συνολικής κρίση όχι μόνο της διακυβέρνησης αλλά και συνολικότερα ενός οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου. Η ιταλική οικονομία δοκιμάζεται αυτή την περίοδο με το ζήτημα του χρέους και όλα τα προβλήματα που συνεπάγεται η εκτίναξη των spread με τα γερμανικά ομόλογα να δημιουργεί ανησυχία όχι μόνο για την ιταλική οικονομία αλλά και για τη σταθερότητα του ευρώ. Την ίδια στιγμή το ιταλικό πολιτικό σύστημα, που συνδυάζει τον κατακερματισμό με την «ευελιξία» αλλά και την ιταλική παράδοση του «μεταμορφισμού» (που θέλει τα κόμματα να καταλήγουν να παίζουν διαφορετικό ρόλο από αυτόν που υποτίθεται ότι αναλογούσε στο πρόγραμμα και την εκπροσώπησή τους) έδειξε τα προηγούμενα χρόνια μια δυσκολία να παράγει συνεκτικές λύσεις διακυβέρνησης, με τελευταίο παράδειγμα την αποτυχία της κυβέρνησης γύρω από τον Μάριο Ντράγκι. Μπροστά στις εκλογές του Σεπτεμβρίου μένει να δούμε ένα θα επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για μια δεξιά στροφή, που αναμφίβολα θα έχει αντίκτυπο σε όλη την Ευρώπη.