Παντού και πάντα πρώτα η φτώχεια

Τα έχουμε στο αίμα μας και τον ολοκληρωτικό αφορισμό και την υπέρμετρη αισιοδοξία. Πέφτουμε πολύ εύκολα στα πατώματα ακριβώς όπως ξεστομίζουμε κορόνες για τα πράγματα που αλλάζουν επιτέλους προς το καλύτερο. Βιαζόμαστε πολύ. Σαν να μην έχουμε μάθει πια πως τα πράγματα αλλάζουν επίπονα, βασανιστικά αργά, κάθε λεπτό μεν, αλλά σε μεγάλο βάθος χρόνου.

Αρκεί ένα μεμονωμένο γεγονός για να μας βυθίσει σε σκοτάδι απελπισίας, και άλλο ένα παρήγορο αλλά επίσης μεμονωμένο για να μας ωθήσει σε άστοχες γενικεύσεις. Τελευταία το είδαμε πολλές φορές αυτό, με γεγονότα – κυρίως μουσικά – για τα οποία γράφτηκαν δεκάδες άρθρα απόγνωσης για τη νέα γενιά, αλλά και διθύραμβοι για την ίδια γενιά που δεν παραδίνεται.

Εχουμε ανάγκη να πιστέψουμε πως συμβαίνει αυτό που θέλουμε. Και κυρίως να συμβεί μαγικά. Αλλά δεν υπάρχουν μαγικά, η ρόδα γυρίζει σαν βαριά μυλόπετρα και όχι σαν ανεμιστήρας.

Το ανησυχητικό κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι η αξιολόγηση των προτεραιοτήτων. Φυσικά και είναι παρήγορο το γεγονός πως ακόμη αντιδρούμε μαζικά σε προσπάθειες περιορισμού ελευθερίας και δικαιωμάτων, πως δεν ανεχόμαστε να ορίζει κανένας σε κανέναν το πώς θέλει να αυτοπροσδιορίζεται, όμως αυτό από μόνο του σαν να πετάει την μπάλα στην εξέδρα αποκρύπτοντας το πλέον σημαντικό.

Μια φίλη τις προάλλες επάνω σε μία ανάλογη κουβέντα για το πώς αντιδρούν οι νέοι απέναντι σε σκοταδιστικές αντιλήψεις και μεσαιωνικές πρακτικές εξέφρασε τον εξής προβληματισμό: «Καλά και άγια όλα αυτά και τα χαίρομαι, αλλά αισθάνομαι πως σε μια εποχή που οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες βαθαίνουν, εμείς συζητάμε για το τι έχουμε μέσα στο βρακί μας!».

Εννοούσε, φαντάζομαι, κάτι που έχω γράψει ξανά σε αυτή τη στήλη, πως ο σημαντικότερος διαχωρισμός παντού και πάντα ήταν και είναι η φτώχεια. Τα υπόλοιπα είναι πολύ σημαντικά αλλά έπονται.

Η φτώχεια, οι ανισότητες, ο οικονομικός και κοινωνικός αποκλεισμός είναι οι μεγάλοι εχθροί, γι’ αυτό και χαίρονται κάποιοι – συγγνώμη αν ακούγομαι συνωμοσιολόγος – όταν βλέπουν πως οι οργισμένες νεανικές διεκδικήσεις στρέφονται γύρω από άλλα θέματα, όπως ο σεξουαλικός αυτοπροσδιορισμός. Δεν διαθέτω κάποιο «ταπεινόμετρο» αλλά νομίζω πως περισσότερο ταπεινωμένο ακόμη κι από το παιδί που πέρασε μια εφηβεία μέσα στο μπούλινγκ για τη σεξουαλικότητά του αισθάνεται το φτωχό παιδί.

Η φτώχεια βέβαια δεν είναι ένα απόλυτο μέγεθος και ορίζεται πάντα συγκριτικά. Ενα φτωχό παιδί που μένει στο Πέραμα ίσως να έχει παροχές «πλουσίου» σε σχέση με έναν συνομήλικό του από γειτονιά στη Σρι Λάνκα. Ομως όταν αναλογικά αισθάνεσαι πως ανήκεις στον πάτο της κλίμακας σε ένα κοινωνικό σύνολο, τότε αισθάνεσαι πως ανήκεις στον πάτο παντού. Δεν έχεις την πολυτέλεια να συγκρίνεις, και πολύ καλά κάνεις.

Τις σύγχρονες κοινωνίες τις απειλούν ο «αποδημοκρατισμός», η ανελευθερία, ο λαϊκισμός, ο ρατσισμός, ο περιορισμός αυτονόητων δικαιωμάτων, τα τύμπανα των πολέμων, επειδή αυξάνονται το ποσοστό και η βιαιότητα της φτώχειας. Δεν ξέρω αν χρήζει κάποιας ανάλυσης ή κάποιας επιχειρηματολογίας αυτό. Πάντα όταν άνοιγε η ψαλίδα χανόταν η ισορροπία. Δεν είναι φιλοσοφία, είναι φυσική.