Θα μπορούσε να είναι η πλοκή μιας ρομαντικής κωμωδίας με πρωταγωνίστρια την ίδια την Τζένιφερ Λόπεζ: το αγόρι συναντά το κορίτσι. Το αγόρι και το κορίτσι βγαίνουν ραντεβού, ερωτεύονται, αρραβωνιάζονται αλλά, δυστυχώς, ο γάμος ναυαγεί. Το αγόρι και το κορίτσι παίρνουν χωριστούς δρόμους, ο καθένας παντρεύεται, κάνει παιδιά, παίρνει διαζύγιο. Παραμένουν ο ένας στον άλλον «η χαμένη ευκαιρία». Και τότε, μεγαλύτεροι και σοφότεροι, ερωτεύονται ξανά.

Το ειδύλλιο δεύτερης ευκαιρίας που οδήγησε στον γάμο της περασμένης εβδομάδας μεταξύ της υπερδιάσημης σταρ και του ηθοποιού και σκηνοθέτη Μπεν Άφλεκ ήταν ένα πανδημικό δώρο που συνεχίζει να «δίνει», τόσο για τους ρομαντικούς όσο και για τους εθισμένους στα κουτσομπολιά των σταρ. Κάθε κεφάλαιο της ερωτικής ιστορίας του Bennifer 2.0 μας χαρίζει και μια καινούργια τσίχλα χωρίς ζάχαρη να μασήσουμε.

Το πιο πρόσφατο: Η απόφαση της J. Lo να αλλάξει το επώνυμό της. «Η αγάπη είναι ένα σπουδαίο πράγμα, ίσως το καλύτερο πράγμα – και αξίζει να περιμένεις», έγραψε, υπογράφοντας: «Με αγάπη, Jennifer Lynn Affleck».

Η κ. Affleck μπορεί να παραδίδεται όσο θέλει και όσο αντέχει στη δύναμη της αγάπης με αυτόν, τον τέταρτο γάμο της. Όμως, δεδομένης της δυσάρεστης ιστορίας που κρύβεται πίσω από αυτή την πρακτική, μια γυναίκα που παίρνει το επώνυμο του συζύγου της μοιάζει με υποταγή – μια χειρονομία που δεν λέει τόσο «η καρδιά μου ανήκει σε αυτόν» όσο «του ανήκω». Και σε αυτή τη δύσκολη στιγμή για τον φεμινισμό στην Αμερική, μια γυναίκα όπως η πρώην Τζένιφερ Λόπεζ που αποφασίζει να αλλάξει το όνομά της είναι ιδιαίτερα αποκαρδιωτική.

Σίγουρα, το να πάρεις το όνομα του συζύγου σου μπορεί να είναι ένας τρόπος να πεις «αυτό θα διαρκέσει για πάντα». Αλλά είναι επίσης μια χειρονομία άρρηκτα ριζωμένη στην κορυφή της πατριαρχίας: συγκεκριμένα, στους νόμους του 11ου αιώνα για το coverture, οι οποίοι θεωρούσαν ότι μια παντρεμένη γυναίκα ήταν, για νομικούς σκοπούς, συγχωνευμένη με τον σύζυγό της, χωρίς δική της θέση ή ταυτότητα. Αυτή η αντίληψη διατηρήθηκε για αιώνες και εξακολουθεί να υφίσταται σε διάφορες μορφές σε όλο τον κόσμο.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι και τη δεκαετία του 1970, ορισμένοι πολιτειακοί νόμοι απαιτούσαν από τις παντρεμένες γυναίκες να χρησιμοποιούν τα ονόματα των συζύγων τους για να ψηφίσουν ή να αποκτήσουν διαβατήρια ή πιστωτικές κάρτες. Τότε ήταν που η τάση των γυναικών να διατηρούν το επώνυμό τους άρχισε να επικρατεί – τουλάχιστον σε ένα υποσύνολο ηλικιωμένων, πιο μορφωμένων, νυφών της μεγαλούπολης που είχαν δημιουργήσει επαγγελματική ταυτότητα πριν πουν «δέχομαι».

«Είμαι εμφατικά μέρος αυτού του υποσυνόλου» γράφει η συγγραφέας Jennifer Weiner στους New York Times. «Όταν παντρεύτηκα για πρώτη φορά το 2001, εργαζόμουν ως δημοσιογράφος για 10 χρόνια και είχα δημοσιεύσει το πρώτο μου μυθιστόρημα. Είχα επαγγελματική ταυτότητα και είχα επιβιώσει επί 31 χρόνια με το απαίσιο, συχνά λανθασμένα προφερόμενο, αστείο επώνυμό μου» συνεχίζει.

«Οι περισσότερες φίλες μου – γιατροί, δικηγόροι, στελέχη μη κερδοσκοπικών οργανισμών, κεφαλαιούχοι επιχειρηματικών συμμετοχών – διατήρησαν τα ονόματά τους και μετά το γάμο, οπότε δεν ένιωσα καμία πίεση να αλλάξω το δικό μου: ούτε όταν παντρεύτηκα για πρώτη φορά, ούτε όταν παντρεύτηκα τον σημερινό και τελευταίο σύζυγό μου το 2016. Περιστασιακά θα χρησιμοποιώ το επώνυμό του ως οιονεί μυστική ταυτότητα για όταν καταγράφω τις ποδηλατοδρομήσεις μου σε μια εφαρμογή γυμναστικής ή όταν εγγράφομαι για να χαζέψω σπίτια ή να κάνω test drive σε αυτοκίνητα αλλά δεν έχω πρόθεση να αγοράσω. Αλλά ποτέ δεν ένιωσα την ανάγκη να το κάνω επίσημα».

«Ναι, μερικές φορές είναι περίπλοκο» εξηγεί. «Οι κόρες μου έχουν το επώνυμο του πρώτου μου συζύγου. Η αντίθεσή μου στην πατριαρχία υπέκυψε στην απροθυμία μου να φορτώσω άλλη μια γενιά γυναικών με το απαίσιο επώνυμό μου). Εγώ έχω το επώνυμό μου. Ο σύζυγός μου έχει το δικό του. Η αγορά αεροπορικών εισιτηρίων ή η προσέλευση σε συσκέψεις γονέων και δασκάλων μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Και υποψιάζομαι ότι αν δεν ζούσα σε μια καταγάλανη παραθαλάσσια πόλη, θα υπήρχαν περισσότερα σηκωμένα φρύδια.

»Η ιδέα του να παίρνω το επώνυμο του συζύγου μου με έκανε πάντα να νιώθω άβολα, θυμίζοντάς μου το «The Handmaid’s Tale». Στο Gilead της Μάργκαρετ Άτγουντ, οι υπηρέτριες, που υπάρχουν για να κυοφορούν τα μωρά των ελίτ, απογυμνώνονται από οτιδήποτε τις προσδιορίζει ως άτομα, συμπεριλαμβανομένου του ονόματός τους. Γίνονται απλώς «της» το μικρό όνομα των διοικητών τους: Offred, Ofglen, Ofwarren γράφει η Jennifer Weiner στους NYT.

«Αλλάζοντας το όνομά της – σε Jennifer Muniz σε προηγούμενο γάμο και τώρα σε Jennifer Affleck – η J. Lo ευθυγραμμίζεται με την πλειοψηφία των γυναικών στην Αμερική. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μόνο περίπου το 20 τοις εκατό των γυναικών έχουν διατηρήσει το πατρικό τους όνομα τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με ανάλυση του 2015 από το The Upshot.

»Αν πιστέψουμε μια συνέντευξη του 2003 στο «Access Hollywood», η αλλαγή του ονόματός της με αυτό του Μπεν ήταν από καιρό το σχέδιο της J. Lo. Αλλά οι αρχές της δεκαετίας του ’80 ήταν μια διαφορετική εποχή. Το 2003, ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν ένας αποτυχημένος ιδιοκτήτης καζίνο και βασικό θέμα στον σκανδαλοθηρικό τύπο. Η Covid δεν είχε φτάσει ακόμα για να αποκαλύψει τον σεξισμό του οικιακού καταμερισμού της εργασίας και να διώξει εκατομμύρια γυναίκες από το εργατικό δυναμικό. Η υπόθεση Roe v. Wade ήταν ο σταθερός νόμος της χώρας.

»Ίσως το ερώτημα για το αν μια ποπ σταρ-κάθετος-παγκόσμιο σύμβολο αλλάζει ή όχι το επώνυμό της να μοιάζει ασήμαντο – ή, σε μια εποχή όπου η Χίλαρι Ρόνταμ Κλίντον χαντακώνει το πατρικό της όνομα και η βαθιά θρησκευόμενη δικαστής, Έιμι Κόνι Μπάρετ, επίσης, πολιτικά σημαντικό –είναι θέμα οπτικής γωνίας. Μεταξύ της πρόσφατης απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου, και του #MeToo, και της προοπτικής επιθέσεων στην αντισύλληψη και στον γάμο μεταξύ ομοφύλων, οι φεμινίστριες έχουν μεγαλύτερα ψάρια να ψαρέψουν.

Αλλά αυτές οι χειρονομίες έχουν, τελικά, σημασία. Τα ονόματα προσδίδουν ταυτότητα. Και οι παντρεμένες γυναίκες συνεχίζουν να δίνουν τα δικά τους, ενώ οι παντρεμένοι άνδρες σπάνια ανταποδίδουν. Ό,τι κι αν αλλάξει, αυτή η ανισορροπία δύναμης παραμένει» συνεχίζει η Jennifer Weiner και καταλήγει:

«Η Δρ Ρέιτσελ Ρόμπνετ, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο τμήμα ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Νεβάδα Λας Βέγκας, μου είπε σε τηλεφωνική συνέντευξη ότι αυτό αντανακλά «τη μεγαλύτερη θέση και δύναμη των ανδρών στις σχέσεις, αλλά και στην κοινωνία»».

Για την ιστορία να πούμε ότι ένα άρθρο της βρετανικής εφημερίδας Guardian του 2013 αποφάσισε να εξυμνήσει την Ελλάδα πάνω στο συγκεκριμένο θέμα: «Από το 1983 η Ελλάδα έχει ζητήσει από τις γυναίκες να διατηρούν το επώνυμό τους κατά την διάρκεια της ζωής τους. Είναι ένα μοντέλο που αξίζει κανείς να σκεφτεί».

*Με στοιχεία από nytimes.com

Headlines