Ουκρανία: «Να αποδοθεί άμεσα δικαιοσύνη στα θύματα εγκλημάτων πολέμου»

Της Μαρίας Βασιλείου

Μέχρι την περασμένη εβδομάδα η Ιρίνα Βενεντίκτοβα ήταν, ίσως, η πιο προβεβλημένη γυναίκα διεθνώς στον αγώνα της Ουκρανίας για απόδοση δικαιοσύνης, για κυριαρχία, για ασφάλεια. Από τη θέση της γενικής εισαγγελέως, από την οποία την έπαυσε προ ημερών ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, πρότασσε την ανάγκη δίωξης των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου στην Ουκρανία. Είχε, μάλιστα, ξεκινήσει αρκετές δικαστικές έρευνες. Δεν ήταν λίγες οι φορές, που έκαναν τον γύρο του κόσμου εικόνες της Βενεντίκτοβα, η οποία φορώντας αλεξίσφαιρο γιλέκο και περιτριγυρισμένη από σεκιούριτι και κάμερες, επισκεπτόταν ουκρανικές πόλεις και μέρη, που είχαν πληγεί από ρωσικούς πυραύλους, προκειμένου να εξετάσει ως γενική εισαγγελέας τα γεγονότα.

Υπό την ιδιότητά της αυτή, τη συναντήσαμε λίγα μόλις εικοσιτετράωρα πριν αποπεμφθεί, στη Χάγη, όπου βρέθηκε για να συμμετάσχει στην Υπουργική Διάσκεψη με θέμα τη λογοδοσία για τα εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία, όπου συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, υπουργοί Εξωτερικών και κυβερνητικοί εκπρόσωποι σαράντα πέντε χωρών, συμπεριλαμβανομένου του Νίκου Δένδια. Τίποτα δεν προμήνυε την επικείμενη αποπομπή. Η κ. Βενεντίκτοβα αντιπροσώπευσε τη χώρα της στην υψηλού επιπέδου συνάντηση, συμμετείχε σε συζητήσεις με υψηλά ιστάμενα μέλη ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, με τον εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ), είχε διμερείς συναντήσεις. Ηταν έκδηλο το πάθος της για το δύσκολο έργο της απόδοσης δικαιοσύνης στα θύματα του πολέμου στην Ουκρανία, για την τεκμηρίωση εγκλημάτων πολέμου, ακόμη και γενοκτονίας. Μιλώντας στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» έκανε λόγο για το ενδεχόμενο να έχει διαπραχθεί γενοκτονία στη Μαριούπολη, ζήτημα που ενδιαφέρει άμεσα τη χώρα μας, καθώς στην πολιορκημένη πλέον πόλη, ζούσε πριν από τη ρωσική εισβολή πολυπληθής ελληνικής καταγωγής κοινότητα.

Εχετε ενδείξεις ότι έχουν διαπραχθεί εγκλήματα πολέμου κατά της ελληνικής κοινότητας, τη ρωτήσαμε. «Λόγω της ιδιότητάς μου μπορώ να μιλήσω με σιγουριά μόνο όταν θα έχουν ελεγχθεί όλα τα στοιχεία με έρευνα. Αυτό που αφορά στη Μαριούπολη είναι ότι είχαμε χίλιες υποθέσεις για εγκλήματα πολέμου και ακόμη και με αυτό ικανοποιούνται οι προϋποθέσεις και μπορούμε να ερευνήσουμε για γενοκτονία, επειδή είχαμε στοιχεία που πληρούν τις προϋποθέσεις για απέλαση ανθρώπων. Φυσικά, μιλάμε για απολύτως διαφορετικά έθνη που ζούσαν στη Μαριούπολη, αλλά χωρίς πρόσβαση στο έδαφος, χωρίς πρόσβαση σε ανθρώπους είναι πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για τα αποτελέσματα των ερευνών. Αλλά να είστε σίγουρη ότι όλες οι έρευνες που ξεκινήσαμε θα ολοκληρωθούν. Είναι θέμα χρόνου το πότε, χωρίς να μπορούμε να αποκλείσουμε ότι ίσως χρειαστούν χρόνια» απάντησε η ουκρανή πρώην – πλέον – γενική εισαγγελέας.

Απέλαση

Το επόμενο ερώτημά μας αφορά στα παιδιά από την Ουκρανία, που όπως έχει δηλώσει ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχουν αναγκαστεί σε απέλαση. Κατά τα λεγόμενά του, μάλιστα, ανέρχονται σε 200.000 παιδιά. «Εχουμε έναν τεράστιο αριθμό παιδιών που μεταφέρθηκαν βίαια (στη Ρωσία). Δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό, εκτός από τους αριθμούς που έχει αναφέρει ο ουκρανός πρόεδρος, αλλά καταλαβαίνουμε ότι μετά την ανακατάληψη των εδαφών, θα μπορούμε να ελέγξουμε ξανά όλους τους ανθρώπους που χάθηκαν, απήχθησαν, σκοτώθηκαν ή έχουν υποστεί κάτι σχετικό. Και πάλι είναι θέμα χρόνου και πρόσβασης στα εν λόγω σημεία. Εχουμε αρκετές υποθέσεις σχετικά με την απέλαση ανθρώπων στη Ρωσική Ομοσπονδία και στη Λευκορωσία, και θα εξετάσουμε επίσης τις απελάσεις παιδιών ως υποθέσεις εγκλήματος πολέμου και ως υποθέσεις γενοκτονίας. Γιατί είναι στοιχείο που πληροί τις προϋποθέσεις για γενοκτονία» απάντησε η κ. Βενεντίκτοβα. Πράγματι, ενώ το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο κατατάσσει την αναγκαστική μαζική απέλαση ανθρώπων κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης ως έγκλημα πολέμου, η δια της βίας μεταφορά παιδιών χαρακτηρίζεται ειδικότερα ως γενοκτονία, και αποτελεί το σοβαρότερο έγκλημα πολέμου σύμφωνα με τη Σύμβαση Γενοκτονίας του 1948.

Σχετικά με την προοπτική δημιουργίας διεθνούς δικαστηρίου για την εκδίκαση των εγκλημάτων του ουκρανικού πολέμου όπως έχει ζητήσει ο ουκρανός πρόεδρος η 43χρονη πρώην γενική εισαγγελέας εμφανίστηκε επιφυλακτική. «Ο πρόεδρος Ζελένσκι είναι μεγάλος ηγέτης του ουκρανικού έθνους και καταλαβαίνει τι μπορεί να δει πραγματικά στο μέλλον. Θέλει λογοδοσία και δικαιοσύνη. Ως γενικός εισαγγελέας δεν μπορώ να απαντήσω στην ερώτησή σας» απάντησε. Τόνισε, όμως, μη γνωρίζοντας προφανώς την επικείμενη απόλυσή της από τη θέση της γενικού εισαγγελέως ότι «θα συνεργαστώ με το γραφείο του εισαγγελέα του διεθνούς δικαστηρίου, όταν θα συσταθεί. Εχουμε διαδικαστικά μέτρα και πρέπει να εργαστώ προς αυτή την κατεύθυνση. Θα συνεργαστούμε με όλα τα δικαστήρια γιατί για την Ουκρανία είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει λογοδοσία και δικαιοσύνη.

Και είναι πολύ σημαντικό να γίνει αυτό σε συνεργασία με τη διεθνή κοινότητα». Κατά τη Βενεντίκτοβα κάθε μέρα η Ουκρανία έχει 200 με 300 πρόσθετες υποθέσεις για εγκλήματα πολέμου. «Πρέπει να λάβουμε μέτρα πολύ γρήγορα γιατί η ατιμωρησία δεν αποτελεί επιλογή» τόνισε. Αναφερόμενη στην πρόσφατη επίθεση από ρωσικούς πυραύλους στην ουκρανική πόλη Βίνιτσια, όπου άμαχοι σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν, μεταξύ των οποίων και παιδιά, είπε ότι «τέτοιες πληροφορίες λαμβάνουμε καθημερινά. Βλέπουμε όλο και περισσότερα γεγονότα που συνιστούν εγκλήματα πολέμου. Δεν ξέρουμε πότε ένας άλλος πύραυλος θα χτυπήσει μια πόλη, ένα νοσοκομείο, ένα νηπιαγωγείο». Εξήγησε ότι υπάρχουν περισσότερες από 23.000 τέτοιες περιπτώσεις μόνο για εγκλήματα πολέμου και έκανε λόγο για δολοφονίες αμάχων, βιασμούς, λεηλασίες, βασανιστήρια, καταστροφή αστικών υποδομών. «Στην πραγματικότητα έχουμε έναν τεράστιο αριθμό υποθέσεων» εκτίμησε, σημειώνοντας ότι ανάμεσα στους υπόπτους, που η Ουκρανία άρχισε να εκδιώκει, περιλαμβάνονται και «άτομα στο ανώτατο επίπεδο, στρατιωτικοί, πολιτικοί, πράκτορες προπαγάνδας, πράκτορες της Ρωσίας».

Κατά την πρώην γενική εισαγγελέα «θα πρέπει να αποδοθεί δικαιοσύνη και να υπάρξουν αποφάσεις όσο τα θύματα βρίσκονται εν ζωή», τονίζοντας συγκεκριμένα: «Η δικαιοσύνη δεν πρέπει να έρθει σε 20 χρόνια ούτε σε 30 χρόνια. Η καθυστερημένη δικαιοσύνη είναι άρνηση δικαιοσύνης». Επεσήμανε επίσης ότι είναι σημαντική η διεθνής συνεργασία. «Θα πρέπει να προχωρήσουμε βήμα-βήμα προς τον κοινό στόχο της λογοδοσίας και της δικαιοσύνης», εξηγώντας ότι η χώρα της συνεργάζεται με το ΔΠΔ για να προετοιμαστεί για τέτοιες έρευνες για να δει πού μπορούν να συνεργαστούν, παρότι η Ουκρανία (και η Ρωσία) δεν είναι μέλος του ΔΠΔ, κάτι που σημαίνει ότι δεν είναι αυστηρά υπό τη δικαιοδοσία του η δίωξη σοβαρών εγκλημάτων πολέμου.