Την περασμένη Πέμπτη η ΕΚΤ προχώρησε σε αύξηση κατά 50 μονάδες βάσης (έναντι καθοδήγησης από την ίδια για 25 μονάδες βάσης) των επιτοκίων, για πρώτη φορά από το 2011, τερματίζοντας και μία οκταετή περίοδο αρνητικών επιτοκίων καταθέσεων, ενώ για να περιοριστούν οι συνέπειες από αύξηση του κόστους χρήματος παρουσίασε και ένα νέο εργαλείο, το μέσο για την προστασία της μετάδοσης (Transmission Protection Instrument – TPI), αποφάσεις πάντως που προκάλεσαν πολλά ερωτήματα για την επόμενη μέρα.

Η αγορά, λένε οι αναλυτές, θα δοκιμάσει την αποφασιστικότητα της ΕΚΤ, καθώς θα πρέπει να μάθει για το πώς και το πότε θα μπορούσε να παρέμβει η ΕΚΤ προκειμένου να περιορίσει τη διεύρυνση των spreads, την ώρα που οι πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία οδήγησαν το κόστος δανεισμού της χώρας για 10 χρόνια σε υψηλότερα επίπεδα από αυτό της Ελλάδας παρά το γεγονός ότι τα ομόλογά της έχουν το στάτους της «επενδυτικής βαθμίδας», ενώ τα ελληνικά, παρότι βρίσκονται μόλις ένα σκαλοπάτι μακριά από αυτήν, δεν παύουν να εντάσσονται στην κατηγορία των αποκαλουμένων και «σκουπιδιών».

Διαβάστε επίσης: Σε αύξηση των επιτοκίων προχώρησε η Fed

Αδύναμο στην υλοποίηση

Το TPI είναι ισχυρό ως ιδέα, αλλά θα μπορούσε να είναι αδύναμο στην υλοποίησή του, δεδομένων των ασαφών παραμέτρων για τη λειτουργία του, εκτίμησαν  αναλυτές της Allianz, σημειώνοντας πως αυτό καθιστά πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί αν μπορεί τελικά να είναι αποτελεσματικό, κάτι που δεν αναμένεται να αφήσει αδιάφορη την αγορά.

Διαβάστε επίσης: Η Κριστίν Λαγκάρντ αντιμέτωπη με την τέλεια οικονομική καταιγίδα

Το νέο εργαλείο εμφανίζεται πανίσχυρο στα χαρτιά, αλλά η ενεργοποίησή του και ο σκοπός ενεργοποίησής του παραμένουν πολύ ασαφή για να καθησυχάσουν τις αγορές, εκτίμησε και η Citigroup. Στην πράξη τα κριτήρια για την ενεργοποίησή του παραμένουν εντελώς αδιαφανή, όχι μόνο ως προς τα επίπεδα τιμών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν παρέμβαση αλλά και ως προς το τι ακριβώς στοχεύει το μέσο.

Απροθυμία

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ δεν δείχνει ιδιαίτερα πρόθυμο για να το χρησιμοποιήσει, ενώ αν και τα κριτήρια επιλεξιμότητας δεν εμφανίζονται ιδιαίτερα απαιτητικά, ασκούν ωστόσο πιέσεις, ιδιαίτερα σε χώρες στις οποίες υπάρχουν πολιτικές εξελίξεις.

Επίσης, η χωρίς σαφή αιτιολόγηση απόφαση της ΕΚΤ να προχωρήσει σε μεγαλύτερη αύξηση των επιτοκίων (0,50%) σε σχέση με την καθοδήγησή της μόλις τον Ιούνιο (για αύξηση 0,25%) είναι πιθανό να διαβρώσει την εμπιστοσύνη των αγορών στις μελλοντικές δεσμεύσεις της, την ώρα που το παράθυρο ευκαιρίας για μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, εξαιτίας των φόβων για ύφεση, κάτι που φάνηκε και από τη συρρίκνωση μεταποίησης, έχει περιοριστεί σημαντικά.

Ο πληθωρισμός θα παραμείνει υψηλός

Για την ING, η μεγαλύτερη αύξηση των επιτοκίων σε σχέση με την καθοδήγηση ήταν ένας συμβιβασμός που τα «περιστέρια» έπρεπε να «πληρώσουν» στα «γεράκια» για το νέο εργαλείο κατά του κατακερματισμού (TPI).

Κλείνει το παράθυρο

Συνολικά εξάλλου, ακόμα και αν η ΕΚΤ εξακολουθεί να διατηρεί ζωντανή την ιδέα μιας σειράς αυξήσεων επιτοκίων, το παράθυρο ευκαιρίας για κάτι τέτοιο κλείνει γρήγορα, καθώς οι υψηλές τιμές ενέργειας και εμπορευμάτων, τα προβλήματα στις αλυσίδες εφοδιασμού και ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι πολύ πιθανό να ωθήσουν την οικονομία της ευρωζώνης σε ύφεση προς το τέλος του έτους.

Ενώ μπορούμε να δούμε τελικά λιγότερες αυξήσεις επιτοκίων σε σχέση με αυτές που τιμολογεί η αγορά, με βάση και την προοπτική μιας ασθενέστερης ανάπτυξης, εν τούτοις ο πληθωρισμός κατά το υπόλοιπο του έτους θα παραμείνει υψηλός, πιέζοντας την ΕΚΤ, εκτίμησε από την πλευρά της η PIMCO.

Οι αναλυτές χαιρέτισαν πάντως την ανακοίνωση της ΕΚΤ ότι οι αγορές ομολόγων υπό TPI θα ήταν απεριόριστες, αλλά υπάρχουν ερωτήματα όσον αφορά, π.χ., το αν θα ισχύει η «κλείδα» στα επιμέρους κράτη ανάλογα με το μέγεθος των οικονομιών ή για πόσο χρονικό ορίζοντα θα πραγματοποιούνται οι αγορές. Ποιο είναι το επίπεδο των spreads που θα έκανε την ΕΚΤ να αναλάβει δράση; Η διεύρυνση των spreads εξαιτίας πολιτικών παραγόντων είναι ένας επαρκής λόγος για να ενεργοποιηθεί το εργαλείο, κ.ά.

Ασαφή τα τέσσερα κριτήρια

Για τους οικονομολόγους της Societe Generale, τα τέσσερα κριτήρια για την αξιολόγηση της επιλεξιμότητας – συμμόρφωση με το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, απουσία σοβαρών μακροοικονομικών ανισορροπιών, δημοσιονομική βιωσιμότητα και υγιείς και βιώσιμες μακροοικονομικές πολιτικές – φαίνονται αρκετά ασαφή ώστε να επιτρέπουν παρεμβάσεις προς υποστήριξη των περισσότερων χωρών, αλλά δεν είναι σαφές σε ποιον βαθμό η απουσία κυβέρνησης ή η εκλογή κομμάτων με θεμελιωδώς διαφορετικές απόψεις για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα θα επηρέαζε τις ενέργειες της ΕΚΤ.

Θολό μήνυμα

Το μήνυμα της Κριστίν Λαγκάρντ είναι «θολό», κάτι που μαρτυρά και τους περιορισμούς τους οποίους αντιμετωπίζει η ΕΚΤ, με το Διοικητικό Συμβούλιο της τράπεζας να προτιμούσε μάλλον να μην ενεργοποιήσει καθόλου το νέο εργαλείο, εκτίμησε η Capital Economics, σημειώνοντας πως (η Λαγκάρντ) απέφυγε, π.χ., συνειδητά να απαντήσει για το εάν η διεύρυνση των spreads εξαιτίας της πολιτικής αβεβαιότητας θεωρείται «αδικαιολόγητη» για την ενεργοποίησή του, καθώς όλοι σκέπτονται το ιταλικό πολιτικό σκηνικό.

Η Unicredit ωστόσο χαρακτηρίζει καλό νέο ότι οι όροι για να βοηθηθεί μια χώρα από το νέο εργαλείο στηρίζονται σε ήδη υπάρχουσες δεσμεύσεις, καθώς και ότι το ΔΣ έχει την ευελιξία για την ενεργοποίησή του, βλέποντας καλές πιθανότητες να αποδειχθεί τελικά αποτελεσματικό.

Η νομισματική πολιτική και τα κριτήρια εισαγωγής

Οι αποφάσεις νομισματικής πολιτικής έχουν ως εξής:

1. Τα τρία βασικά επιτόκια αυξάνονται κατά 50 μονάδες βάσης. Το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης καθώς και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα αυξηθούν σε 0,50%, 0,75% και 0,00% αντιστοίχως, ενώ οι αποφάσεις για τα επιτόκια θα λαμβάνονται πλέον από συνεδρίαση σε συνεδρίαση.
2. Το νέο μέσο για την προστασία της μετάδοσης (Transmission Protection Instrument – TPI) θα αποτελέσει μια προσθήκη στην εργαλειοθήκη της ΕΚΤ και μπορεί να ενεργοποιηθεί για να αντισταθμίσει ανεπιθύμητες εξελίξεις που θέτουν σοβαρή απειλή για τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής. Η κλίμακα των αγορών εξαρτάται από τη σοβαρότητα των κινδύνων, ενώ οι αγορές δεν περιορίζονται εκ των προτέρων.
3. Οι επανεπενδύσεις στο πλαίσιο των προγραμμάτων APP και PEPP θα συνεχιστούν, ενώ η σταδιακή μείωση (roll-off) του χαρτοφυλακίου θα ρυθμιστεί κατά τρόπο ώστε να αποφευχθούν παρεμβολές.
4. Θα εξακολουθήσει η παρακολούθηση των συνθηκών χρηματοδότησης των τραπεζών στο πλαίσιο της τρίτης σειράς στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ).

Ολα τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης είναι επιλέξιμα για ένταξη στο TPI, ενώ τα κριτήρια ένταξης είναι τέσσερα: η συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες, η έλλειψη σοβαρών μακροοικονομικών ανισορροπιών, η δημοσιονομική βιωσιμότητα, όπου λαμβάνονται υπόψη οι εκτιμήσεις της ΕΚΤ, του ESM και του ΔΝΤ, αλλά και εσωτερική έκθεση της ΕΚΤ, και οι βιώσιμες μακροοικονομικές πολιτικές που θα ευθυγραμμίζονται με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

ΤΡΙ

Για τις αγορές τίτλων στο πλαίσιο του TPI δεν υπάρχει όριο, ενώ αφορά κυρίως τίτλους του Δημοσίου (εμπορεύσιμα χρεόγραφα που εκδίδονται από την κεντρική ή τις τοπικές κυβερνήσεις, καθώς και από φορείς του Δημοσίου) που έχουν εναπομείνασα διάρκεια ωρίμασης μεταξύ ενός και 10 ετών, αν και αφήνεται ανοιχτό το ενδεχόμενο να αγοραστούν και τίτλοι του ιδιωτικού τομέα, εάν κριθεί κατάλληλο.