«Μόλις τρεις καλλιέργειες -το σιτάρι, το καλαμπόκι και το ρύζι- αποτελούν σχεδόν το ήμισυ της παγκόσμιας προσφοράς τροφίμων. Όλα είναι ευάλωτα σε ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως η ξηρασία και η ζέστη», λέει ο Στέφαν Σμιτς, εκτελεστικός διευθυντής του Crop Trust, μιας διεθνούς ΜΚΟ με έδρα τη Βόννη που αποθηκεύει σπόρους για την επισιτιστική ασφάλεια. «Χωρίς κάποια βοήθεια πολλά από τα πιο αγαπημένα μας τρόφιμα δεν θα μπορέσουν να αντέξουν την κλιματική αλλαγή», επισημαίνει, κάνοντας λόγο για «αποτυχίες των καλλιεργειών, αύξηση των τιμών των τροφίμων και επιδείνωση του υποσιτισμού παγκοσμίως».

Με τους καύσωνες να σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο σε διάφορα σημεία του πλανήτη, ειδικοί χτυπούν πλέον «καμπανάκι» για τον κίνδυνο με τον οποίο βρίσκονται πλέον αντιμέτωπα τα συστήματα τροφίμων σε ολοένα και περισσότερες χώρες και περιοχές.

Ο εφιάλτης δεν αφορά πλέον μεμονωμένες περιπτώσεις, ούτε περιορίζεται σε μακρινά υπανάπτυκτα σημεία του πλανήτη.

Στην ανεπτυγμένη Ευρώπη για παράδειγμα η μείωση των υδάτινων πόρων και η θερμική καταπόνηση των καλλιεργειών αποτελούν πλέον πραγματικότητα, μειώνοντας την απόδοσή τους και εισάγοντας στην οικονομική ορολογία αυτό που πολλοί αποκαλούν «πληθωρισμό καύσωνα».

Η ανάλυση των παρατεταμένων ξηρασιών σε ολόκληρη την ΕΕ αποκαλύπτει ότι ένα μεγάλο τμήμα της Γηραιάς Ηπείρου είναι πλέον εκτεθειμένο σε υψηλά επίπεδα ξηρασίας. Το 44% των εδαφών της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου βρίσκεται σε επίπεδο «επιφυλακής». Το 9% σε επίπεδο «συναγερμού».

«Η ακραία ζέστη που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η Ευρώπη είναι σήμα συναγερμού», τονίζει ο Σμιτς. «Το σύστημα τροφίμων μας αντιμετωπίζει πρόβλημα».

Κάθε πέρσι και καλύτερα

Σύμφωνα με έκθεση ερευνητών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, οι ασυνήθιστες θερμοκρασίες μπορούν να οδηγήσουν σε περαιτέρω  αύξηση του πληθωρισμού.

Εξετάζοντας πέρυσι τις εποχιακές θερμοκρασίες και τους δείκτες τιμών σε 48 χώρες, διαπίστωσαν ότι τα ζεστά καλοκαίρια είχαν «μακράν τον μεγαλύτερο και μακροχρόνιο αντίκτυπο» στις τιμές των τροφίμων. Η επίδραση διήρκεσε σχεδόν ένα χρόνο και ήταν ιδιαίτερα αισθητή στις αναπτυσσόμενες χώρες.

«Διαπιστώνουμε», επεσήμαναν, «ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες τις τελευταίες δεκαετίες έχουν παίξει έναν μη αμελητέο ρόλο στην αύξηση των τιμών».

Φέτος τον Ιούνιο, εν μέσω πολέμου στην Ουκρανία, οι ήδη αρνητικές προβλέψεις για την απόδοση των χειμερινών καλλιεργειών της ΕΕ μειώθηκαν ελαφρώς για τρίτο συνεχόμενο μήνα. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Εκδόσεων της ΕΕ, η παραγωγή σε μαλακό σιτάρι, σκληρό σιτάρι και χειμερινό κριθάρι θα είναι λίγο κάτω από τον μέσο όρο πενταετίας.

Στην Ιταλία, οι υψηλές θερμοκρασίες αυτού του καλοκαιριού και η πρωτοφανής ξηρασία αναμένεται να καταστρέψουν το ένα τρίτο της εποχικής συγκομιδής ρυζιού, καλαμποκιού και ζωοτροφών. Ακρίδες κάνουν επιδρομές στο νησί της Σαρδηνίας, τις χειρότερες των τελευταίων 30 ετών, καταστρέφοντας την παραγωγή σανού και αλφάλφα, γνωστό ως μηδική ή πολυετές τριφύλλι.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη ο καύσωνας του Ιουλίου χτύπησε σε μια  κρίσιμη περίοδο για επικονίασης για τις καλλιέργειες καλαμποκιού,  απειλώντας να μειώσει τη συνολική συγκομιδή και να αυξήσει τις ανάγκες εισαγωγών.

Παράλληλα ειδικοί προβλέπουν μείωση και της παραγωγής του γάλακτος που θα μπορούσε να διαρκέσει για εβδομάδες, λόγω θερμικής καταπόνησης των ζώων.

«Καυτό» χοιρινό

Ο καύσωνας που έπληξε τις τελευταίες ημέρες την Κίνα οδήγησε αντίστοιχα σε φόβους για μειωμένη απόδοση των καλλιεργικών και σε αύξηση της τιμής του χοιρινού.

Στο ίδιο μήκος κύματος, το Μετεωρολογικό Παρατηρητήριο στο Τόκιο προειδοποίησε ότι ο καύσωνας που επίσης έπληξε την Ιαπωνία μπορεί να βλάψει περαιτέρω την παραγωγή καλαμποκιού και σόγιας, που χρησιμοποιούνται για τη διατροφή των χοίρων.

Οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες εν τω μεταξύ που επικράτησαν προ ημερών στις ΗΠΑ γύρω από τον Κόλπο του Μεξικού και την περιοχή των Μεγάλων Λιμνών στα μεσοδυτικά προκάλεσαν τον θάνατο περισσότερων από 2.000 βοοειδών στο Κάνσας.

Ήταν μια υπενθύμιση ότι η περσινή καταστροφή της σοδειάς σιταριού από την έντονη ζέστη και την  ξηρασία στις Μεγάλες Πεδιάδες -μια τεράστια λωρίδα γης που τέμνει σχεδόν κάθετα τις ΗΠΑ- δεν ήταν η εξαίρεση, αλλά ένας εφεξής κανόνας.

Όχι μόνο για τις ΗΠΑ βέβαια, αλλά και σε άλλα σημεία του πλανήτη.

Η ξηρασία επηρέασε τις καλλιέργειες καλαμποκιού και σόγιας στην Αργεντινή. Η καταστροφή μεγάλου μέρους των καλλιεργειών σιταριού από το κύμα καύσωνα αυτή την άνοιξη στην Ινδία ήταν ένας από τους λόγους, σε συνδυασμό με την επισιτιστική επισφάλεια, που οδήγησαν το Νέο Δελχί στην απόφαση για απαγόρευση των εξαγωγών.

Το σίγουρο είναι ότι όλη αυτή η διαταραχή από το πρώτο κιόλας εξάμηνο του έτους αποτελεί προάγγελος κακών για το τι θα ακολουθήσει.

«Πληθωρισμός καύσωνα»

«Βιώνουμε μια κρίση τροφίμων, ενέργειας και κόστους ζωής, που δημιουργήθηκε από την COVID-19 και επιδεινώθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία», τονίζει ο καθηγητής Τιμ Μπέντον, διευθυντής του Προγράμματος Περιβάλλοντος και Κοινωνίας στη δεξαμενή σκέψης Chatham House. «Σε μια διαταραγμένη αγορά -όπου η ζήτηση παγκοσμίως υπερβαίνει την προσφορά -οποιαδήποτε απώλεια συγκομιδής σίγουρα δεν βοηθά τις τιμές», επισημαίνει.

Μπροστά στην επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, με απτό δείγμα τους ακραίους καύσωνες και τις καταστροφικές πλημμύρες, ειδικοί τονίζουν ότι είναι επιτακτική πλέον η ανάγκη για επενδύσεις σε ένα νέο βιώσιμο σύστημα τροφίμων.

Κι αυτό με διττή έννοια, υπογραμμίζουν: και να έχει μικρότερο αντίκτυπο στην υπερθέρμανση του πλανήτη, και να είναι περισσότερο ανθεκτικό σε αυτή.

«Δεν μιλάμε μόνο για το σιτάρι, το καλαμπόκι και το ρύζι», τονίζει ο Στέφαν Σμιτ. «Η ίδια η γεωργία πρέπει να διαφοροποιηθεί. Πράγμα που σημαίνει περισσότερες επενδύσεις σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια και λιγότερο γνωστές καλλιέργειες. Επίσης, μεγαλύτερη προστασία της ποικιλομορφίας όλων των καλλιεργειών, τόσο στα χωράφια όσο και στις τράπεζες σπόρων. Είναι ο μόνος τρόπος για μια κλιματικά έξυπνη γεωργία».

Για ορισμένες περιοχές, τα περιθώρια είναι ήδη πολύ στενά, καθώς οι ακραίοι καύσωνες μπορεί να κάνουν συν τω χρόνω τη γη ακατάλληλη για γεωργική χρήση.

«Αν θέλουμε να ελέγξουμε τον πληθωρισμό, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή τώρα», έγραψε πρόσφατα στον αμερικανικό ιστότοπο The Hill ο Ντέιβιντ Α. Σούπερ, καθηγητής Νομικής και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν.

«Δεν αφορά μόνο στα τρόφιμα», παρατηρεί. Πέρα από τις καλλιέργειες, το μεταβαλλόμενο κλίμα έχει αυξήσει την τιμή στα πάντα: από την ξυλεία για κατασκευές, έως τα ασφάλιστρα.

Ειδικά πάντως όσον αφορά τη θρέψη του πληθυσμού της Γης, που όλο και αυξάνεται, ο καθηγητής Μπέντον δεν κρύβει την απαισιοδοξία του. «Πιθανόν», λέει, «η εποχή του φθηνού φαγητού να φτάνει προς το τέλος της»…

Headlines