Ροβεσπιέρος: Ο αμφιλεγόμενος ηγέτης της Γαλλικής Επανάστασης και όσα πιστεύουν για αυτόν φίλοι και εχθροί

Σαν σήμερα, στις 28 Ιουλίου 1794, οδηγείται στη λαιμητόμο και πεθαίνει ο Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος, μια από τις εξέχουσες αλλά και πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της Γαλλικής Επανάστασης του 1789.

Τέσσερα χρόνια μετά την έναρξή της, το 1793, o Ροβεσπιέρος αναλαμβάνει τα ηνία της επαναστατικής κυβέρνησης εδραιώνοντας ένας αυταρχικό καθεστώς το οποίο οδήγησε στη λαιμητόμο εκατοντάδες αντιφρονούντες, εντός και εκτός των κόλπων των επαναστατών. Η περίοδος εκείνη ονομάστηκε «Η Βασιλεία του Τρόμου» ή «Τρομοκρατία»

• Διαβάστε επίσης: 14 Ιουλίου 1789 : Η Πτώση της Βαστίλης

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 7.6.1958, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Γράφει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Σωτήρης Πατατζής στο περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» της 7ης Ιουνίου 1958.

«Αν δεν υπήρχε ο Ροβεσπιέρος, είναι αμφίβολο αν θα κατόρθωνε ο επαναστατικός στρατός – ασύντακτο μπουλούκι πριν από λίγο ακόμα – να τα βγάλη πέρα με τις δυνάμεις που του ρίχτηκαν.

»Κι αν δεν έπεφτε αυτός, ίσως να μην παλινδρομούσε η Επανάσταση κοντά έναν αιώνα, με τον Βοναπαρτισμό και την παλινόρθωση της βασιλείας που την διαδέχτηκαν. Αλλά δεν μπόρεσε ν’ ανταποκριθή ολότελα στις επιταγές της ιστορικής αυτής στιγμής, δεν στάθηκε ο ιδανικός ηγέτης που χρειαζότανε.

»Στο έργο του, κυριαρχούν ο φανατισμός και ο δογματισμός, ενώ απουσιάζουν απελπιστικά η πολιτική ευλυγισία και η αγάπη. Το ότι δεν πέρασε καμμία γυναίκα από τη ζωή του, είναι ένα γεγονός πολύ σημαντικό.

»Αλλά ακόμα σημαντικώτερο είναι η ηλικία του. Ο Ροβεσπιέρος, ήταν μόλις τριάντα έξη χρονών, όταν κρατούσε στα χέρια του τις τύχες της Γαλλίας. Αυτό, άλλωστε, ήταν και η τραγωδία ολόκληρης της Γαλλικής Επανάστασης:

»Οι περισσότεροι ηγέτες της ήσαν νέοι, από είκοσι μέχρι τριάντα χρόνων το πολύ. Αυτό εξηγεί τον δυναμισμό, τον ενθουσιασμό, την έξαλλη και δημιουργική ορμή που είχε η Επανάσταση εκείνη, αλλά ταυτόχρονα μας δίνει και το μέτρο της πολιτικής της ανωριμότητας».

Οπαδοί και μισητοί εχθροί

O Τσάρλς Μπρέμνερ των «Τimes», εδώ και δεκαετίες ειδήμων στα θέματα γαλλικής πολιτικής και επικαιρότητας, σημείωνε σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στο «ΒΗΜΑ» στις 14 Αυγούστου του 1994.

«TO BHMA», 14.8.1994, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Οι ιστορικοί που τάσσονται υπέρ του Ροβεσπιέρου υποστηρίζουν ότι ο αρχηγός της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας ήταν στην πραγματικότητα ένας δημοκράτης που αντετίθετο στη θανατική ποινή αλλά που παρασύρθηκε λιγάκι.

» “Σήμερα θα τον αποκαλούσαμε ‘σερίφη’ και είναι βέβαιον ότι θα έπαιρνε στο κυνήγι τους φαύλους πολιτικούς”, λέει ο Μαξιμιλιανός Κιτολί, ο ιστορικός που εκπροσωπεί τους θαυμαστές του Ροβεσπιέρου.

»Στην αντίθετη όχθη στέκουν οι επικριτές του Ροβεσπιέρου, που ανήκουν στη συντηρητική παράταξη. Αυτοί κατηγορούν τον βραχύσωμο δικηγόρο από το Αράς ότι ευθύνεται για τον θάνατο χιλιάδων “εχθρών του έθνους”, από τον Νταντόν ως άλλους άσημους.

Ημέρα της 20ής Ιουνίου 1792. Αντιπαράθεση μεταξύ των ανταρτών και του Λουδοβίκου ΙΣΤ’. Bouillon et Vérité, 1796.

»Η εφημερίδα Le Figaro υποστήριξε λόγου χάριν ότι το σύγχρονο ολοκληρωτικό κράτος γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Ροβεσπιέρου. Ο Μπρινό Μεγκρέ, ο διανοητής του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, απεκάλεσε τον Ροβεσπιέρο συνδυασμό “Λένιν και Στάλιν”.

»Η διαμάχη μεταξύ ροβεσπιερικών και αντιροβεσπιερικών χρονολογείται από τις αρχές του αιώνα μας, όταν ο Ζαν Ζορές και οι ιδρυτές της σύγχρονης γαλλικής Αριστεράς προσπάθησαν να αποκαταστήσουν τον άνδρα που εμπνεύστηκε το σύνθημα “Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα”.

»Ωστόσο, η επίσημη θέση της Γαλλίας έκλινε πάντοτε περισσότερο προς το γενικό λαϊκό αίσθημα που υπήρχε κατά τον μήνα Θερμιδόρ του 1794, δηλαδή όταν ο λαός υποδέχτηκε με ανακούφιση την είδηση της καρατόμησης του αρχιτέκτονα της Μεγάλης Τρομοκρατίας».

Η τελική πτώση

Ο Παταζτής αφηγείται στον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ», το 1954 τις τελευταίες στιγμές του Ροβεσπιέρου.

«Πριν από μερικές ημέρες μόλις, είχε αναγκάσει την Εθνοσυνέλευση να ψηφίσει τον περίφημο νόμο “περί υπόπτων” που έδινε το δικαίωμα στα επαναστατικά δικαστήρια να δικάζουν κατά μάζες και στις Επιτροπές την εξουσία να συλλαμβάνουν ακόμα και τους βουλευτές, χωρίς την προηγούμενη έγκριση της Εθνοσυνέλευσης.

»Όλοι οι αντιπρόσωποι είχαν παγώσει. Ένοιωθαν τη γκιλοτίνα να αιωρήται πάνω από το σβέρκο τους, κι όταν πήγαιναν στη βουλή, δεν ήξεραν αν θα γύριζαν στα σπίτια τους ή θα κλείνονταν στη φυλακή.

»Ο κοινός τρόμος, απάλυνε τις μεταξύ τους αντιθέσεις και τους ένωσε. Κι όταν ο Ροβεσπιέρος, ατάραχος και ανυποψίαστος, σηκώθηκε και μίλησε αόριστα για “μερικούς” βουλευτές που δεν κάνουν το καθήκον τους στις Επιτροπές και ζήτησε την εκκαθάρισή του, πανικός θανάτου απλώθηκε σε όλη τη Βουλή.

(…)

»Σύσσωμη πια η Εθνοσυνέλευση ξεσηκώθηκε εναντίον του, ψηφίστηκε επί τόπου το διάταγμα της συλλήψεώς του και κλείστηκε αμέσως στη φυλακή μαζί με τον Σαιν Ζυστ. Δεν είχε χάσει όμως ακόμα το παιγνίδι.  Είχε με το μέρος του τις λαϊκές συνοικίες, το στρατό, το Δήμαρχο».

Η μοιραία βροχή

Πιστοί σε αυτόν άνδρες τον οδήγησαν τελικά στο Δημαρχείο όπου είχε συγκεντρωθεί πολυάριθμο πλήθος υποστηρικτών του από πολίτες αλλά και πιστές σε αυτόν στρατιωτικές δυνάμεις.

«Οι επιτελείς και φίλοι του τον ικέτευαν να υπογράψη το διάταγμα της επιστράτευσης, θέτοντας εκτός νόμου του αντάρτες. (…) Ξαφνικά, ξέσπασε η μοιραία βροχή κι ο κόσμος σκόρπισε. Τότε οι αντίπαλοί του, με ελάχιστες δυνάμεις, ώρμησαν στο Δημαρχείο.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 7.6.1958, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

»Ο Ροβεσπιέρος είχε αποφασίσει πια να υπογράψη τη διαταγή. Στο χειρόγραφο, που σώζεται ακόμα, υπάρχει η αρχή του ονόματός του. Ένα “Ρ…”, και δίπλα μια τεράστια κηλίδα αίμα.

»Τη στιγμή εκείνη έμπαιναν μέσα οι εχθροί του και κάποιος τον πυροβόλησε στο πρόσωπο. Άλλοι λένε πως αποπειράθηκε ν’ αυτοκτονήση ο ίδιος, αλλά δεν τα κατάφερε. (…) Τον πήραν μισοπεθαμένο να τον εκτελέσουν.

»Όταν ο δήμιος τον έσπρωξε προς την γκιλοτίνα, έβγαλε μια κραυγή που δεν είχε τίποτα το ανθρώπινο. Ήταν απλώς η απελπισμένη φωνή του ανθρώπου που πεθαίνει ή η απόγνωση ενός ηγέτη που βλέπει να στρέφεται εναντίον του το όπλο που εκείνος επινόησε για τους εχθρούς της Αρετής;»