Και με το μίσος περνά ο καιρός

Η φράση στον τίτλο είναι οι πρώτες λέξεις του βιβλίου του Μάνου Ελευθερίου «Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές». Ενα μυθιστόρημα εμπνευσμένο από την Ελένη Παπαδάκη και τη δολοφονία της τον Δεκέμβριο του 1944. Δολοφονία που υποκινήθηκε από το ΣΕΗ εκείνης της εποχής με «εκτελεστή» το ΚΚΕ (το οποίο ΚΚΕ, λίγες μέρες αργότερα, κατηγόρησε και εκτέλεσε τον δολοφόνο της κορυφαίας ηθοποιού «καπετάν Ορέστη», ως πράκτορα της Intelligence Service). Διότι αυτό που είχε σοκάρει πάνω απ’ όλα τον Ελευθερίου και τον έκανε να αφιερώσει ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του στην αποκατάσταση της μνήμης της Παπαδάκη ήταν το μίσος από την πλευρά των ηθικών και φυσικών αυτουργών της δολοφονίας της, το μίσος, γενικά, ως κινητήρια δύναμη εκείνων των ημερών και, ειδικά, ως προσάναμμα για την «επίλυση» ιδεολογικών και προσωπικών διαφορών. Ετσι όπως το έχει πει και ο Τσέχοφ: «Η αγάπη, η φιλία και ο θαυμασμός δεν ενώνουν τους ανθρώπους τόσο όσο το κοινό μίσος για κάτι».

Ο Ελευθερίου δεν ζει πια και τα τελευταία χρόνια της ζωής του, λόγω της μη συμμετοχής του στα σόσιαλ μίντια, δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι η «κουλτούρα του μίσους» που κυριάρχησε εκείνα τα χρόνια έχει επιστρέψει και ξερνάει φαρμάκι και χολή αρχικά στους διαδρόμους του Διαδικτύου για να διαχυθεί στη συνέχεια στον δημόσιο λόγο και στις ιδιωτικές κουβέντες μας.

Πότε κεφαλαιοποιήθηκε και εργαλειοποιήθηκε τόσο ξεδιάντροπα το μίσος; Πότε χάσαμε τη στοιχειώδη ευπρέπεια διαλόγου και οι «ψόφοι» άρχισαν να μοιράζονται δεξιά και αριστερά; Δεν χρειάζεται και πολλή σκέψη. Τότε που ο αντιμνημονιακός λόγος συνέπεσε με την άνθηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ο κατάλληλος σπόρος, στο κατάλληλο έδαφος. Εδώ που οι συνειδήσεις απεμπολούν τα προσχήματα και, με ελαφριά καρδιά, γράφονται πράγματα που εξακολουθώ να πιστεύω ότι δύσκολα εκστομίζονται face to face. Δεν ξέρω, μπορεί να είμαι ρομαντική ή αισιόδοξη, αλλά δεν πιστεύω πως όταν η Ειρήνη Αγαπιδάκη, υπεύθυνη για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, έλεγε ότι δεν έχει κολλήσει Covid, θα υπήρχε άνθρωπος που θα μπορούσε να της πει κατάμουτρα ότι… πίνει αίμα προσφύγων, γι’ αυτό και έχει ανοσία. Στο Twitter όμως το έγραψαν. Αυτό και άλλα χειρότερα.

Πριν από λίγες μέρες παντρεύτηκε η κόρη γνωστού και όχι εν ενεργεία πλέον πολιτικού. Κυκλοφόρησε σε κάποιο σάιτ μια φωτογραφία από τον γάμο της. Τα σχόλια που γράφτηκαν θα έκαναν τον θείο Ζίγκμουντ να το πιάσει από την αρχή. Ενας οχετός μίσους και ύβρεων για ένα τριαντάχρονο κορίτσι. Ετσι, χωρίς λόγο, για να δώσουν απλώς κάποιοι το «παρών». Το ίδιο με κάποια ινφλουένσερ που επικοινώνησε την εγκυμοσύνη της. Το ίδιο με τον Μάλαμα επειδή τον ενοχλούσε το πανό «Βιαστής είναι». Το ίδιο με όποιον έχει αντίθετη με την τρέχουσα άποψη. Το ίδιο και με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μαινάδες τους Διαδικτύου «τη φτύνουν στα μούτρα». Ε, και; Σε μεγάλη υπόληψη έχουν το σάλιο τους – που ούτως ή άλλως δεν φτάνει την κυρία Σακελλαροπούλου.

Γιατί αγαπάνε να μισούν

Το μίσος, όταν εκφράζεται, δίνει μία πρόσκαιρη ψευδαίσθηση δύναμης. Το να αποκαλέσεις, για παράδειγμα, μια νέα γυναίκα «σαύρα» σε κάνει να νομίζεις ότι τη μεταμόρφωσες στο συγκεκριμένο ερπετό.

Οταν λες σε κάποιον «άντε στη χωματερή σου», αυτόματα τον φαντάζεσαι να μπουσουλάει ανάμεσα σε σκουπίδια. Και με το «ψόφος» είναι σαν να τον βλέπεις ήδη κάτω να σφαδάζει.

Η ρητορική του μίσους, ακόμη και όταν κρύβεται πίσω από το χιούμορ, την «αποκαλυπτική έρευνα», την καταγγελία ή τη διεκδίκηση, είναι σαν νεροπίστολο που όποιος το κρατάει νομίζει ότι απειλεί με μπαζούκας. Πολύ κοντά στη γελοιοποίηση δηλαδή. Εξού και θα μένει πάντα μετέωρο το ερώτημα: η βλακεία σε κάνει κακό ή η κακία βλάκα;