Ευφυής γεωργία: Προϋπόθεση βιωσιμότητας, αγροτικής ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος

Γράφει ο Χρίστος Α. Καραβίτης*

Αντιμετωπίζουμε μια κρίσιμη καμπή για το μέλλον της ευρωπαϊκής και της εθνικής γεωργίας. Αυτό ακόμη και ένας μη ειδικός δεν το αμφισβητεί. Αφενός γιατί απέχουμε ελάχιστα από την έναρξη, τον Ιανουάριο του 2023, της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), και αφετέρου γιατί έχουμε εισέλθει σε μια εποχή ταχύτατων αλλαγών στον αγροτικό τομέα, τόσο ριζοσπαστικών ώστε μπορεί να μιλάμε για «αλλαγή προτύπου».

Αλλαγή Προτύπου – Ψηφιακός μετασχηματισμός: Για την ευρωπαϊκή και την ελληνική γεωργία, η αλλαγή προτύπου προς την κατεύθυνση της βιωσιμότητας σημαίνει επιγραμματικά ότι οφείλουμε:

Πρώτον, να διατηρήσουμε έναν τομέα παραγωγικό και ανταγωνιστικό, που να διασφαλίζει δίκαιο εισόδημα για τους αγρότες, αλλά και επαρκή, ποιοτικά, υγιεινά και ασφαλή τρόφιμα για τους καταναλωτές.

Δεύτερον, να διαφυλάξουμε και να προστατεύσουμε τους πολύτιμους φυσικούς πόρους, όπως νερό, έδαφος και βιοποικιλότητα.

Τρίτον, να προσαρμοστούμε αποτελεσματικά στη μελλοντική κλιματική αλλαγή.

Και τέταρτον, να οργανώσουμε ένα παραγωγικό μοντέλο ανθεκτικό σε μεταβολές, κρίσεις και κλυδωνισμούς, που θα προσελκύει νέους αγρότες, θα γεννά νέα συλλογικά σχήματα, και να συμβάλλει στη συνολικότερη ανάπτυξη της υπαίθρου ως βασικός πυρήνας και εμψυχωτής της, προσφέροντας ένα ολοκληρωμένο όραμα για το μέλλον.

Η καινοτομία αναγνωρίζεται ως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να πετύχουμε αυτή τη δύσκολη ισορροπία. Ανάμεσα σε αυτές, ο ψηφιακός μετασχηματισμός της γεωργίας αποτελεί την πιο δυναμική έκφραση συμφιλίωσης και εξισορρόπησης των οικονομικών, περιβαλλοντικών, τεχνικών και κοινωνικών πτυχών της γεωργικής δραστηριότητας. Για να μπορούν οι έλληνες αγρότες να λάβουν στήριξη από τη νέα ΚΑΠ, είναι απολύτως αναγκαίο να αξιοποιήσει τα εργαλεία στήριξης που θα της παρέχονται και κυρίως την αιχμή του δόρατος, την ευφυή γεωργία. Δυστυχώς, το σημείο εκκίνησης της Ελλάδας όσον αφορά τον οριζόντιο στόχο της γνώσης, της καινοτομίας και της ψηφιοποίησης δεν είναι καν στάσιμο, είναι αρνητικό.

Μια θετική εξέλιξη: Η ένταξη του έργου Ψηφιακός Μετασχηματισμός του Γεωργικού Τομέα στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στις 28/6/2022 είναι μια πολύ θετική εξέλιξη, που αν αξιοποιηθεί σωστά και υπάρξει ανάλογη συνέχεια, θα ωθήσει την ελληνική γεωργία σε υψηλότερο επίπεδο. Για τα μέχρι σήμερα δεδομένα αποτελεί ευχάριστη έκπληξη ότι το έργο αυτό συνδυάζει δεδομένα από αισθητήρες (ατμοσφαιρικών, υδάτινων σωμάτων, γαιών και γεω-χωρικών), από δορυφόρους και drones, αλλά και από τις παρατηρήσεις πεδίου των γεωργικών εφαρμογών στα πειραματικά αγροτεμάχια. Δηλαδή είναι μια ανατέλλουσα καινοτομία στον γεωργικό τομέα, που όλες οι προσεγγίσεις της βασίζονται στην επιστημονική γνώση και την ιδιαιτερότητα των χαρακτηριστικών κάθε περιοχής.

Μια καινοτομία που θα αποτελέσει τον σύγχρονο και αποτελεσματικό τρόπο για να επιτευχθεί ο πρωταρχικός στόχος κάθε ΚΑΠ, δηλαδή η βιωσιμότητα των καλλιεργειών, ως ανταγωνιστικού τομέα, με υψηλής ποιότητας προϊόντα και αξιοπρεπές, συμβατό και με άλλους παραγωγικούς τομείς, εισόδημα για τους αγρότες, και που θα αναδείξει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του γεωργικού τομέα, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την αειφορία των φυσικών πόρων όπως το νερό, το γεω-περιβάλλον και η βιοποικιλότητα. Κι αυτό βέβαια, θα έχει και σημαντικό θετικό αντίκτυπο στην κλιματική κρίση και θα συμβάλει στην αντιμετώπισή της.

Το έργο αυτό, για τη δημιουργία μιας εθνικής εμβέλειας τεχνολογικής πλατφόρμας και υποδομής που προσανατολίζεται στον εκσυγχρονισμού του γεωργικού τομέα, φαίνεται αρχικά να συντάχθηκε με σοβαρότητα, επιστημονική γνώση και εμπειρία. Και οι όροι που καθορίζουν τις κλιματικές και μικροκλιματικές ζώνες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, αφού αναπτύχθηκαν σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις στον επιστημονικό τομέα των μικρο-παρατηρήσεων και ερμηνείας των μικροκλιματικών φαινομένων και μεταβλητών και των αντίστοιχων στον οικονομικό χώρο.

Στο έργο για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό καταγράφηκε ήδη μια αρχική προσέγγιση, σύμφωνα με τις ζώνες αυτές, για 50 αγρομετεωρολογικούς σταθμούς υψηλής ακρίβειας, εγκατεστημένους σύμφωνα με διεθνή πρωτόκολλα για την άρδευση. Αλλά και άλλους 3.000 σταθμούς που αντιστοιχούν σε μικροκλιματικές ζώνες και είναι υποστηρικτικοί στην άρδευση, λειτουργία πολύ σημαντική για τη φυτοπροστασία. Το δίκτυο αυτό βέβαια θα αποτελεί μία συνεχή on-inline platform για την παρακολούθηση, διάχυση και διαχείριση των δεδομένων σε σχεδόν πραγματικό χρόνο (near real time). Στις ζώνες αυτές θα υπάρχουν αντίστοιχα τα πειραματικά αγροτεμάχια, στα οποία θα αναπτυχθούν και θα αξιολογηθούν οι διάφοροι αλγόριθμοι, πριν διατεθούν προς όφελος των παραγωγών.

Οι λήπτες των αποφάσεων μπορούν να στραφούν περισσότερο στη γεωργία ακριβείας, για να αποκαταστήσουν και να αναπτύξουν πιο αειφόρα, ανθεκτικά και αποδοτικά συστήματα, προκειμένου να μειωθούν ή και να μετριαστούν οι επιπτώσεις πολλαπλών (διαφορετικών) φαινομένων, επιλογές που με τη βοήθεια της τεχνολογίας βασίζονται σε μια προσπάθεια ενίσχυσης των διεργασιών της Γεωργικής Παραγωγής.

Ο κ. Χρίστος Α. Καραβίτης, B.Sc., M.Sc., Ph.D., είναι κοσμήτορας Περιβάλλοντος και Γεωργικής Μηχανικής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.