Σύμπαν και αξίες

Οποια και αν είναι η σχέση μας με το σύμπαν (θαυμασμός, δέος, έκσταση, προβληματισμός ή ακόμη και αδιαφορία), δεν θα υπάρχει ούτε ένας άνθρωπος που να μην έχει αναρωτηθεί, για μια έστω φορά, για το κατά πόσο η μεταθανάτια «μοίρα» μας ενδέχεται να συνδέεται μαζί του. Οχι μονάχα η μεταθανάτια αλλά και η εγκόσμια, αν αναλογιστούμε στίχους όπως του κύπριου ποιητή Τεύκρου Ανθία που έγραψε «τώρα που ο άνθρωπος έκανε τη γη / κι όλο το σύμπαν σπίτι», ή του Ναζίμ Κιχμέτ με τη σαρκαστική του διάθεση «ό,τι κι αν είναι τ’ άστρα/ εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω». Βέβαια υπάρχει και η ρήση του πρώτου κοσμοναύτη – του Ρώσου Γιούρι Γκαγκάριν – που όταν επέστρεψε από το διαστημικό του ταξίδι αποφάνθηκε πως σε όλη τη διάρκειά του «δεν συνάντησε πουθενά τον Θεό». Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια απλή έκφραση αθεΐας, αισθάνεται όμως κανείς πως η μνεία της ανυπαρξίας του Θεού, όταν το ζητούμενο του εγχειρήματος που σε αυτό συμμετείχε ήταν τελείως διαφορετικό και ενδεχομένως πολύ πιο σημαντικό ώστε την κρίσιμη ώρα της επιστροφής του να θέσει ένα θεολογικό και όχι μόνο πρόβλημα, που ταλανίζει την ανθρωπότητα από καταβολής της, έκανε τον ίδιο να φαντάξει στα μάτια μας κομμάτι επαρχιώτης.

Ενώ δεν θα μπορούσε να πει κανείς το ίδιο για τον γελοιογράφο μας τον Κώστα Μητρόπουλο, με μια γελοιογραφία του δημοσιευμένη πριν από τέσσερις το λιγότερο δεκαετίες στο «Βήμα», με θέμα της το σμιλεμένο πάνω σε έναν βράχο πρόσωπο του Θεού κι έναν άνθρωπο να κραυγάζει με υψωμένα τα χέρια «Θεέ πού είσαι». Είτε υιοθετεί κανείς τη στάση του Γκαγκάριν είτε του Μητρόπουλου, δεν γίνεται να μην αναρωτηθεί για μια δεύτερη φορά – σύμφωνα μάλιστα και με τις τελευταίες ανακαλύψεις – κατά πόσο, αφού αποτελούμε κομμάτι του σύμπαντος, δεν μας υπαγορεύεται και ένας αντίστοιχος τρόπος ζωής και σκέψης. Πιο ανοιχτός, πιο ανήσυχος και όχι ο περίκλειστος και συνοικιακού πνεύματος τρόπος που θέλει τη «γειτονιά» μας να θεσμοθετεί και να καθιερώνει τις αξίες μας, πολιτικές, πνευματικές, ηθικές και κοινωνικές.

Οταν ο μικρόκοσμός μας που συνιστά στην ουσία ο πλανήτης μας συμπεριφέρεται σάμπως και ο μακρόκοσμος, αν και αποτελούμε αναπόσπαστο μέρος του, δεν υφίσταται, επόμενο είναι, να οργανώνεται με έναν λάθος τρόπο. Οταν το σύμπαν μας «ειδοποιεί» με τις τόσο συγκλονιστικές αποκαλύψεις για την ύπαρξή του, αλλά εμείς επιμένουμε να συνεννοούμαστε με ένα λεξιλόγιο που το αποκλείει και ταυτόχρονα αποθεώνει τις συμβάσεις, όπως είναι μια εκ των υστέρων ονοματοδοσία των πραγμάτων να εκλαμβάνεται σαν αν είναι η ίδια η φύση που την υπαγόρευσε, δεν κάνουμε τίποτε άλλο παρά να πολλαπλασιάζουμε τις αιτίες ώστε όλοι οι άνθρωποι με στερήσεις, δράματα προσωπικά και πολέμους να δυστυχούν εις το διηνεκές.

Οσο και αν ο Αγγελος Τερζάκης πριν από πενήντα και πλέον χρόνια με την έξοδο του ανθρώπου στο Διάστημα, είχε γράψει πως η ανθρωπότητα, όσο εντυπωσιακές και αν θα είναι οι επιστημονικές της κατακτήσεις, θα έχει χρεοκοπήσει σε περίπτωση που θα χρειαστεί να μετακομίσει σε άλλους πλανήτες προκειμένου να λύσει τα προβλήματά της, κάτι έχει συμβεί στο μεταξύ που μας επιτρέπει να υποψιαζόμαστε το σύμπαν, αν συνειδητοποιήσουμε πραγματικά το τι μας αποκαλύπτει, ως καίριο ρυθμιστή του γήινου πεπρωμένου μας.