Κλιματική αλλαγή: Οι πόλεις που αντέχουν στον καύσωνα

Ο καύσωνας των τελευταίων ημερών δεν απασχολεί μόνο την Ελλάδα. Σε όλη τη δυτική Ευρώπη, χώρες όπως η Γαλλία βιώνουν το τρίτο κύμα ανυπόφορης ζέστης φέτος το καλοκαίρι, με τις θερμοκρασίες να αναμένεται να αγγίξουν τους 37 βαθμούς Κελσίου, ενώ πάνω από το 80% του αμερικανικού πληθυσμού θα βιώσει θερμοκρασίες που θα ξεπεράσουν τους 32 βαθμούς Κελσίου την επόμενη εβδομάδα, ακόμη και στις βορειοανατολικές πολιτείες. Περίπου 100 εκατ. Αμερικανοί δέχτηκαν προειδοποιήσεις για τον καύσωνα οκτώ από τις τελευταίες 16 μέρες.

Αυτό σημαίνει ότι εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν σε αστικό περιβάλλον παλεύουν να βρουν τρόπους να δροσιστούν, σε χώρες οι υποδομές των οποίων δεν έχουν σχεδιαστεί για να είναι ανθεκτικές σε τέτοια φαινόμενα, αφού πριν την κλιματική αλλαγή ο καύσωνας ήταν εξαιρετικά σπάνιος, ενώ τα νοικοκυριά δεν διαθέτουν επαρκή εξοπλισμό για την αντιμετώπιση της ζέστης.

• Διαβάστε επίσης: Κλιματική αλλαγή: «Το τέλος της ανθρωπότητας είναι το χειρότερο σενάριο αλλά δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε»

Άλλωστε, όπως τονίζει σε άρθρο του το CNN, οι ατομικές λύσεις μπορεί να προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση, καταλήγουν όμως να εντείνουν το πρόβλημα. Για παράδειγμα, τόσο τα κλιματιστικά, όσο και η χρήση του αυτοκινήτου αντί των ΜΜΜ, επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή.

Λύσεις, όμως, υπάρχουν. Και το αμερικανικό μέσο παρουσιάζει οκτώ πόλεις – ανάμεσά τους και η Αθήνα – που έχουν λάβει μέτρα ή έχουν σχεδιάσει λύσεις για το πρόβλημα των αυξημένων θερμοκρασιών.

Μεντεγίν, Κολομβία: Δέντρα στους δρόμους και όχι μόνο στα πάρκα

Το βραβευμένο πρόγραμμα «Πράσινοι Διάδρομοι» της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Κολομβίας, κατάφερε να δημιουργήσει σκιά σε ολόκληρο τον αστικό ιστό.

Πρόκειται για ένα δίκτυο 18 δρόμων και 12 υδάτινων διαύλων που μετατράπηκε σε πράσινους ποδηλατόδρομους και πεζόδρομους, οι οποίοι συνδέουν τα πάρκα και τα αξιοθέατα της πόλης μεταξύ τους.

Στις περιοχές από τις οποίες περνά το δίκτυο, η θερμοκρασία έχει μειωθεί έως και κατά 3 βαθμούς Κελσίου, με τους αξιωματούχους να ελπίζουν ότι μέχρι το 2030 θα έχουν ρίξει το θερμόμετρο κατά 5 βαθμούς Κελσίου.

«Τα αστικά δάση είναι η καλύτερη λύση για τη ζέστη στις πόλεις», εξηγεί στο CNN η Κάθι Μπόμαν Μακλούντ, διευθύντρια του Κέντρου Ανθεκτικότητας του Ιδρύματος Adrienne Arsht-Rockefeller (Arscht-Rock) στο Ατλαντικό Συμβούλιο. «Η Μεντεγίν έχει ρίξει τη μέση θερμοκρασίας της πόλης το καλοκαίρι, γεγονός αξιοθαύμαστο».

Μέχρι το 2019, η πόλη είχε φυτέψει πάνω από 8.000 δέντρα και 350.000 θάμνους Επιπλέον, χρησιμοποιεί μια περιοχή κάτω από μια υπερυψωμένη γραμμή του μετρό για να συλλέγει το βρόχινο νερό που περνά κάτω από τη γέφυρα, κατευθύνοντάς το προς ένα σύστημα αγωγών που καταλήγει στις πράσινες ζώνες.

Βιέννη: Πάρκα δροσιάς

Η πόλη προσφέρει πάρκα δροσιάς με «δέντρα»που ψεκάζουν νερό. Οι άνθρωποι μπορούν να σταθούν από κάτω τους και να βραχούν ή κοντά τους για να απολαύσουν τη μειωμένη θερμοκρασία που εξασφαλίζει η παρουσία τους.

Τα παιδιά, που είναι και πιο ευαίσθητα στη ζέστη, απολαμβάνουν το παιχνίδι με το νερό, ενώ η πόλη διαθέτει και τεράστιο αριθμό δημόσιων βρυσών για την ενυδάτωση των πολιτών της (πάνω από 1.100 βρύσες για 1,9 εκατ άτομα).

«Τα κλιματιστικά στο σπίτι ίσως ακούγονται σαν μια γρήγορη και εύκολη λύση. Όμως δεν είναι βιώσιμα μακροπρόθεσμα εξαιτίας της πηγής της ενέργειας, αλλά και της θερμότητας που αποβάλλεται από την εξωτερική μονάδα», παρατηρεί η Μακλόντ. «Επομένως, για να αυξηθεί η ροή του αέρα, το υδάτινο στοιχείο είναι κεντρικό, όπως και οι μετατροπές στα παράθυρα των παλιότερων κτιρίων ώστε να μπορούν να ανοίξουν. Οι καλύτερες λύσεις για τη ζέστη στηρίζονται στη φύση».

Άμπου Ντάμπι: Παλιές τεχνικές σε σύγχρονη μορφή

Οι θερμοκρασία στο Άμπου Ντάμπι μπορεί να σκαρφαλώσει πάνω από τους 50 βαθμούς Κελσίου. Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι προτιμούν να περνούν χρόνο σε εσωτερικούς χώρους, όπου υπάρχει κλιματισμός.

Όμως αυτό δεν ήταν πάντοτε αλήθεια, και μια αρχαία αραβική αρχιτεκτονική τεχνική για χαμηλότερες θερμοκρασίες έχει κάνει comeback, προσαρμοσμένη στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Πρόκειται για τα Mashrabiya, τα στολισμένα παντζούρια που απαντώνται συχνά στην ισλαμική αρχιτεκτονική, συχνά γύρω από ένα μικρό μπαλκόνι, μειώνοντας το φως που περνά στο χώρο και κρατώντας τη θερμοκρασία χαμηλότερα, χωρίς να ρίχνουν το εσωτερικό στο απόλυτο σκοτάδι. Έχουν σχεδιαστεί ώστε να επιτρέπουν σε ρεύματα αέρα να τα διαπερνούν και συχνά δροσίζουν τα κτίρια όπου είναι τοποθετημένα.

Αυτή ήταν η έμπνευση για τον σχεδιασμό των Πύργων Αλ Μπαχάρ, ενός κτιρίου 25 ορόφων, τυλιγμένου με 1.000 εξαγωνικά πατζούρια που αντιδρούν στις κινήσεις του ήλιου. Όταν η ηλιοφάνεια τα χτυπήσει, ξεδιπλώνονται αυτόματα, σαν ομπρέλα, για να καταπολεμήσουν τη ζέστη. Χωρίς αυτό το μέτρο, το εξωτερικό ενός τέτοιου κτιρίου στο Άμπου Ντάμπι μπορεί να αγγίξει ακόμη και τους 90 βαθμούς Κελσίου.

Χάρη στην τεχνική αυτή, οι ανάγκες κλιματισμού του κτιρίου μειώθηκαν κατά 50%.

Μαϊάμι: Οι «παγίδες ζέστης» στο στόχαστρο

Η αναμονή για το λεωφορείο και άλλες καθημερινές συνήθειες, τείνουν να μας εκθέτουν για πολλή ώρα στον καύσωνα. Για αυτό και το Μαϊάμι έστρεψε την προσοχή του στα σημεία της πόλης που χρειάζονται επειγόντως δροσιά.

Το συμβούλιο Neat Streets Miami, που προέρχεται από το κομητειακό συμβούλιο, διαπίστωσε ότι οι στάσεις του λεωφορείου γίνονταν ζώνες κινδύνου εν μέσω καύσωνα, οπότε φύτεψαν δέντρα γύρω από 10 στάσεις. Συνέταξαν έναν οδηγό με τα κατάλληλα δέντρα για αυτό τον σκοπό και τα καλύτερα σημεία φύτευσης, ώστε άλλες πόλεις να ακολουθήσουν το ίδιο παράδειγμα.

Και έτσι έγινε. Σε ολόκληρη τη χώρα υπάρχουν πλέον 71 πράσινες στάσεις, κυρίως από κοινότητες που υπέβαλαν αίτηση για κυβερνητική χρηματοδότηση για αυτό το σκοπό.

Αθήνα: Δούλεψε με ό,τι έχεις

Η Αθήνα βρήκε μια θέση στη λίστα του CNN όχι για τις συνθήκες που επικρατούν τώρα, αλλά για ένα φιλόδοξο σχέδιο για το μέλλον: την επαναλειτουργία του Αδριάνειου Υδραγωγείου.

Το υπόγειο δίκτυο αγωγών μεταφέρει νερό που δεν είναι μεν πόσιμο, όμως σχεδιάζεται να χρησιμοποιηθεί για την άρδευση νέων, πράσινων ζωνών που θα διατρέχουν τα 20 χιλιόμετρα της δομής του, βελτιώνοντας τη θερμοκρασία γύρω τους, ενώ υπάρχει σενάριο χρήσης του νερού και για ψεκασμό, όπως στην περίπτωση της Βιέννης.

Αυτή τη στιγμή, κάθε χρόνο 800.000 κυβικά μέτρα νερού περνούν από το αρχαίο υδραγωγείο και καταλήγουν αναξιοποίητα στη θάλασσα.

Λος Άντζελες: Βάψ’ τα λευκά

Τα κυκλαδονήσια μπορεί να είναι διάσημα σε όλο τον κόσμο για τα λευκά τους σπιτάκια, όμως το Λος Άντζελες αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το άσπρο χρώμα στους… δρόμους.

Η άσφαλτος μπορεί να αγγίξει απίθανες θερμοκρασίες στη διάρκεια ενός καύσωνα. Θεωρητικά, αν ήταν λευκή δεν θα απορροφούσε τη θερμότητα του περιβάλλοντος και θα συνέβαλε σε πιο δροσερές μέρες στην πόλη.

Η ιδέα δεν είναι εντελώς εκτός πραγματικότητας, αφού έχει φανεί ερευνητικά ότι η τεχνική μπορεί όντως να μειώσει τη θερμοκρασία της ασφάλτου. Όμως υπάρχει ένα πρόβλημα: οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η ζέστη που αντανακλάται στους δρόμους ίσως καταλήγει να απορροφάται… από τους περαστικούς.

Το Λος Άντζελες συνεχίζει τα πειράματα, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων και διαφορετικά είδη μπογιάς, προκειμένου να βρει κάποια λύση.

Αντιθέτως, η χρήση λευκού χρώματος στις σκεπές των κτιρίων είναι αποδεδειγμένο ότι λειτουργεί θετικά. Μπράβο στις Κυκλάδες!

Παρίσι: Η οργάνωση είναι το παν

Όχι μόνο ζεστάθηκε πολύ, με τη θερμοκρασία φέτος το καλοκαίρι να έχει ξεπεράσει τους 40 βαθμούς, αλλά έχει και όσα χρειάζονται ώστε η ζέστη να γίνεται ανυπόφορη: ψηλά κτίρια, μνημεία από ασβεστόλιθο και κυκλοφοριακή κίνηση.

Η δήμαρχος του Παρισιού, Αν Ινταλγκό, έχει λάβει τα εύσημα για τη δημιουργία ορισμένων από τα πιο καινοτόμα μέτρα κατά της ζέστης, σε ένα συνεκτικό σχέδιο για την ανθεκτικότητα της πόλης στον καύσωνα.

Η πόλη έχει γεμίσει από «νησίδες δροσιάς». Μέσα από την εφαρμογή EXTREMA, οι Παριζιάνοι κατευθύνονται σε περισσότερα από 800 δροσερά σημεία (πάρκα, συντριβάνια, χώρους με κλιματισμό), προς τα οποία μπορούν να κινηθούν μέσα από έναν διάδρομο που δροσίζεται με φυσικούς τρόπους. Στόχος είναι οι νησίδες αυτές να απέχουν λιγότερα από επτά λεπτά περπατήματος από όπου και να βρίσκονται οι χρήστες.

Επιπλέον, το Παρίσι χρησιμοποιεί μηχανήματα ψεκασμού τις πολύ ζεστές μέρες και έχει δημιουργήσει συντριβάνια πλατσουρίσματος», δηλαδή πολύ ρηχές πισίνες με πίδακες νερού.

Επιπλέον, το Παρίσι έχει δημιουργήσει ένα αρχείο με τους πλέον ευάλωτους, προκειμένου οι αξιωματούχοι να ελέγχουν την κατάστασή τους μέσω τηλεφώνου και να τους δίνουν συμβουλές για να κρατηθούν δροσεροί. Παιδικοί σταθμοί εξοπλίζονται με προσωρινά κλιματιστικά, ενώ τα δημόσια πάρκα και οι πισίνες μένουν ανοιχτά μέχρι το βράδυ. Και όπως και στην περίπτωση του Λος Άντζελες, το Παρίσι προσπαθεί να δροσίσει τους δρόμους του, με τη χρήση πιο πορωδών υλικών.

Σεβίλλη: Πες τους με το όνομά τους

Όπως ακριβώς και οι ακραίες καταιγίδες, έτσι και οι καύσωνες θα πρέπει να έχουν το όνομά τους, ώστε να γίνεται σαφής η επικινδυνότητά τους. Τουλάχιστον, έτσι σκέφτεται τα πράγματα η Σεβίλλη.

Ο καύσωνας του Ιουλίου ονομάστηκε «Ζωή» στην περιοχή.

«Η απόδοση ονομάτων στους καύσωνες είναι θετική κίνηση γιατί δείχνει ότι αναγνωρίζουμε πόσο φονικοί είναι, αλλά και ότι ήρθαν για να μείνουν», εξηγεί η Μακλούντ στο CNN. «Είναι κάτι με το οποίο θα μάθουμε να ζούμε για πολύ καιρό, ό,τι και να κάνουμε από εδώ και πέρα με τις εκπομπές άνθρακα».

Όμως η Σεβίλλη δεν μένει εκεί. Σε συνεργασία με το Arscht-Rock εκπονεί ένα νέο σύστημα κατηγοριοποίησης των καυσώνων με βάση τις εκτιμήσεις για τις αρνητικές επιπτώσεις τους στην υγεία. Στόχος είναι να αποφευχθεί το εξειδικευμένο λεξιλόγιο, ώστε οι περισσότεροι άνθρωποι να μπορούν να αντιληφθούν τι συμβαίνει και η ετοιμότητα να αντιστοιχεί στο τι μπορεί να κάνει ένας καύσωνας στους ανθρώπους.
Μελέτη του Πανεπιστημίου Brown του 2018 που εξέτασε 20 συστήματα προειδοποίησης για τη ζέστη που χρησιμοποιούνται στις ΗΠΑ, διαπίστωσε ότι μόνο το σύστημα της Φιλαδέλφεια κατάφερνε να σώζει ζωές, κυρίως γιατί χρησιμοποιεί μετρήσεις που στηρίζονται στην ανθρώπινη υγεία.

«Πέρα από τις πρακτικές παρεμβάσεις για τη ζέστη, η απόδοση ονόματος και η κατηγοριοποίηση είναι το καλύτερο, το πιο άμεσο πράγμα που μπορείς να κάνεις», υποστηρίζει η Μακλούντ. «Επειδή αυτό είναι το κλειδί: η ζέστη σκοτώνει ανρθώπους και αυτό συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν το μέγεθος του προβλήματος.

Πηγή: CNN