Ιράκ: Η πολιτική κρίση συνεχίζεται

Η έκκληση της Αποστολής Βοήθειας του ΟΗΕ στο Ιράκ να μπορέσει να υπάρξει ένα τέλος στην πολιτική κρίση που έχει οδηγήσει αυτή την πετρελαιοπαραγωγό χώρα στο να μην έχει μπορέσει να αποκτήσει κυβέρνηση και πρωθυπουργό δέκα μήνες μετά από τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, απλώς υπογράμμισε το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί.

Το πρόβλημα ήρθε ξανά στο προσκήνιο μετά από τις κινητοποιήσεις των οπαδών του Σιίτη κληρικού Μοκτάντα Σαντρ που έφτασαν μέχρι του σημείου να καταλάβουν το κοινοβούλιο της χώρας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις μεθοδεύσεις των υπόλοιπων κομμάτων για το σχηματισμό κυβέρνησης.

Οι εκλογές και η ενίσχυση του Σαντρ

Για να κατανοήσουμε την πολιτική κρίση του Ιράκ θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι ο τρόπος που έχει διαμορφωθεί το πολιτικό σύστημα του Ιράκ (και η εκλογική διαδικασία) προσπαθεί να απαντήσει και στην ισορροπία ανάμεσα στις διαφορετικές κοινότητες της χώρας αλλά και τα διαφορετικά. Ας μην ξεχνάμε ότι το Ιράκ είναι μια χώρα όπου η πιο μεγάλη ομάδα είναι οι Σιίτες Άραβες, η αμέσως επόμενη είναι οι Σουνίτες Άραβες και ακολουθούν οι Κούρδοι.

Και βεβαίως όλα αυτά έχουν να κάνουν και με γεωπολιτικές παραμέτρους. Το Ιράν παίζει έναν σημαντικό ρόλο και στα πολιτικά πράγματα του Ιράκ, κυρίως μέσα από τη βαρύτητα των Σιιτών και επειδή οι φιλοιρανικές πολιτοφυλακές, οι Μονάδες Λαϊκής Κινητοποιήσεις, που συνδέονται με τους Φρουρούς της Επανάστασης, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους και αυτό τους έδωσε σημαντικό κύρος.

Πέραν της περιπλοκότητας του εκλογικού νόμου, τα πράγματα έχει κάνει πιο περίπλοκα σε αυτό τον πολιτικό κύκλο και η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου στις 3 Φεβρουαρίου ότι για να είναι νόμιμη η συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης που θα εκλέξει τον πρόεδρο θα πρέπει να παρευρίσκονται και να ψηφίσουν τουλάχιστον τα δύο τρία των μελών της. Αυτό σημαίνει ότι μια μειοψηφία του ενός τρίτου μπορεί να μπλοκάρει την όλη διαδικασία.

Οι τελευταίες εκλογές στο Ιράκ έγιναν τον Οκτώβριο του 2021 και διαμόρφωσαν ένα κάπως διαφορετικό τοπίο. Το κίνημα που υποστηρίζει τον Μοκτάντα αλ-Σάντρ (που είναι Σιίτης, ιδιαίτερα δημοφιλής και με έμφαση στην ανεξαρτησία και απέναντι στο Ιράν) ήταν ο νικητής των εκλογών, ενώ είχαν μια υποχώρηση τα κόμματα που είχαν πιο φιλοϊρανικές θέσεις (και που στις προηγούμενες εκλογές είχαν ενισχυθεί).

Όμως, παρότι φάνηκε να διαμορφώνεται μια ευρύτερη συμμαχία που περιλάμβανε το Σαντριστικό Κίνημα, τον βασικό Σουνιτικό Συνασπισμό, και το κυβερνών στο Ιρακινό Κουρδιστάν Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα, εντούτοις δεν μπόρεσε να έχει τα δύο τρία της Εθνοσυνέλευσης. Αυτό επέτρεψε στον βασικό Σιιτικό συνασπισμό (που περιλαμβάνει και τον συνασπισμό του πρώην πρωθυπουργού Νουρί αλ-Μαλίκι), το «Πλαίσιο Συντονισμού, που αμφισβητεί τα αποτελέσματα των εκλογών, την Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν και ένα μικρό αριθμό Σουνιτών βουλευτών να μπορούν να μπλοκάρουν τη διαδικασία. Ουσιαστικά, το πλαίσιο συντονισμού πρότεινε τη διαμόρφωση μιας «κυβέρνησης συναίνεσης», ενώ ο Σαντρ τη λογική μιας κυβέρνησης πλειοψηφίας.

Στην πραγματικότητα αυτό που αποτυπώνεται σε αυτή την αντιπαράθεση είναι και η διαίρεση στο εσωτερικό κυρίως της Σιιτικής κοινότητας και οι διαφορετικές τοποθετήσεις που υπάρχουν ως προς το ζήτημα της ιρανικής επιρροής στο Ιράκ. Όλα αυτά έχουν το τελευταίο διάστημα επικαθοριστεί και από τις εντάσεις που υπάρχουν ανάμεσα στην τοπική κυβέρνηση στο Κουρδιστάν και τις Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίησης, ως αποτέλεσμα των επιθέσεων των τελευταίων σε στόχους στο Κουρδιστάν και στο έδαφος της αντίθεσης στη συνεργασία της τοπικής κυβέρνησης με την Τουρκία.

Η παραίτηση των βουλευτών του Σαντρ

Τα πράγματα έγιναν ακόμη περίπλοκα τον Ιούνιο, όταν ο Μοκτάντα αλ-Σαντρ έδωσε εντολή στους βουλευτές που τον υποστηρίζουν να υποβάλουν την παραίτησή τους, πράγμα που έκαναν.

Η ομαδική παραίτηση σήμαινε ότι οι 73 βουλευτές του κινήματος θα μοιράζονταν στα κόμματα με βάση την αρχή ότι τον αντικαθιστά ο υποψήφιος που ήταν στη δεύτερη θέση. Αυτό σήμαινε και ενίσχυση πέραν όλων των άλλων και των φιλοϊρανικών σιιτικών κομμάτων.

Αυτό διαμόρφωσε την «τεχνική» δυνατότητα να διαμορφωθεί μια κυβέρνηση χωρίς τους το κίνημα του Σαντρ, αλλά ταυτόχρονα έκανε σαφές ότι μια τέτοια κυβέρνηση θα είχε έντονη αντίδραση από «το δρόμο». Άλλωστε, ο Σαντρ κατεξοχήν στηρίζεται στον κόσμο που αισθάνεται δυσαρεστημένος από τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα. Ούτως ή άλλως, ακόμη και ο σχηματισμός μιας τέτοιας κυβέρνησης ευρύτερης συναίνεσης κάθε άλλο παρά εύκολος ήταν, κυρίως λόγω των επιφυλάξεων και των Κούρδων και βασικών σουνιτικών κομμάτων.

Τα πράγματα έκανε ακόμη περίπλοκα η διαρροή μιας ηχογράφησης στην οποία ο Νουρί αλ-Μαλίκι ακούγεται να μιλάει πολύ επιθετικά για τον Σαντρ και περίπου να λέει ότι η φυλή του, η Μπάνι Μαλίκ, θα τον πολεμήσει,  όπως και πολύ επιθετικά για τους Σουνίτες κα τους Κούρδους.

Παρ’ όλα αυτά το Πλαίσιο Συντονισμού συνέχισε να προσπαθεί για τον σχηματισμό κυβέρνησης που να στηρίζεται σε ευρύτερη συναίνεση, αναζητώντας υποψηφιότητες για τη θέση του πρωθυπουργού και του προέδρου. Σε αυτό το πλαίσιο κατέληξαν στην υποψηφιότητα του Μοχάμαντ Σία Σουντάνι, την οποία ο Σαντρ απέρριψε, καθώς θεωρεί ότι ουσιαστικά εκπροσωπεί τον αλ-Μαλίκι.

Οι εξελίξεις έχουν ανησυχήσει και τις άλλες χώρες της περιοχής. Τα κράτη του Κόλπου έχουν εκφράσει την ανησυχία τους, την ώρα που το Ιράν θα ήθελε να δει μεγαλύτερη συνεννόηση ανάμεσα στα κόμματα που εκπροσωπούν τους Σιίτες, αντί για την αντιπαλότητα ανάμεσα στους οπαδούς του Σαντρ και το Πλαίσιο Συντονισμού. Ενδεικτικές σε αυτό το πλαίσιο και οι επισκέψεις στο Ιράκ του επικεφαλής της Δύναμης Κουντς των Φρουρών της Επανάστασης Εσμαΐλ Καάνι.

Η εισβολή των οπαδών του Σαντρ στο κοινοβούλιο

Όμως, η ανακοίνωση ότι υπήρχε υποψήφιος πρωθυπουργός θεωρήθηκε από τους οπάδούς του κινήματος του Σαντρ ως ένδειξη ότι τα πράγματα πήγαιναν προς τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης «αντι-Σαντρ». Αυτό πυροδότησε τη διαμαρτυρία που οδήγησε στην εισβολή των διαδηλωτών στο κτίριο του κοινοβουλίου και την κατάληψή του.

Οι οπαδοί του Πλαισίου Συντονισμού επίσης θα διαμαρτυρηθούν αλλά απέφυγαν να μπουν στην πράσινη ζώνη της Βαγδάτης και να συγκρουστούν με τους οπαδούς του Σαντρ. Ο ίδιος ο Σαντρ ζήτησε όλους τους Ιρακινούς, συμπεριλαμβανομένων των φυλών και των Μονάδων Λαϊκής Κινητοποίησης να ενωθούν με το δικό του κίνημα σε μια «συνολική επανάσταση» για μια «βαθιά αλλαγή στο πολιτικό σύστημα».

Την ίδια ώρα οι διαδηλωτές στο κοινοβούλιο δείχνουν να εκφράζουν μια συνολικότερη και βαθύτερη οργή και αγανάκτηση για την κακή κατάσταση στη χώρα και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα λαϊκή στρώματα, ξαναπιάνοντας το νήμα των μεγάλων κινητοποιήσεων του 2019.

Ο ίδιος ο Σαντρ κάλεσε στις 3 Αυγούστου τους οπαδούς του να συνεχίσουν τη διαμαρτυρία στο κοινοβούλιο υποστηρίζοντας ότι η μόνη λύση είναι να διαλυθεί η Βουλή και να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές.