Σλιμ Γκέιλαρντ: Οταν ο αμερικανός τζαζίστας ηχογράφησε το «τι σε μέλλει εσένανε» σε… ριδμ εν μπλουζ

Δεν το είχα ακούσει βέβαια κι έσπευσε αμέσως. Ηχογράφηση του 1945, με τζαζ κουαρτέτο, κιθάρα, μπάσο, πιάνο, ντραμς, όπου, γεμάτη μπρίο και ενθουσιασμό, η ολοφάνερα νέγρικη φωνή προφέρει με αμερικανική προφορά το «Τι σε μέλει εσένανε/ από πού είμαι εγώ/ απ’ το Καραντάσι φως μου ή απ’ το Κορδελιό/ Τι σε μέλει εσένανε/ κι όλο με ρωτάς/ από ποιο χωριό είμαι εγώ/ αφού δε μ’ αγαπάς» κ.ο.κ., διανθισμένο όμως με ασυναρτησίες όπως «οβάουτε, ορούνι, ορίνι» και βέβαια σε ατόφιο, ξεσηκωτικό, λίντι χοπ τέμπο.

Στον «Δρόμο» του Κέρουακ

Ο αγαπημένος μουσικός του κυρίου Γκρι, ο Σλιμ Γκέιλαρντ (φωτογραφία, επάνω, από allaboutjazz.com) – «ναι, διότι ποτέ του δεν είπε ούτε ένα λυπητερό τραγούδι. Απέραντα καλοκαιρινός και ανάλαφρος, αυτοσαρκαζόμενος και αφοσιωμένος σε έναν βαθιά προσωπικό σουρεαλισμό, πάπας των πρώτων – και αυθεντικών – χίπστερ, μελωδικός και ρομαντικός, ήρωας του Κέρουακ στον “Δρόμο”, όπου η περίφημη σκηνή με τον Ντιν Μοριάρτι και τον Σαλ Πάρανταϊς να πίνουν ένα ποτό με τον Σλιμ, και τον Κέρουακ να γράφει ότι “για τον Σλιμ Γκέιλαρντ όλος ο κόσμος ήταν ένα τεράστιο ορούνι”» γράφει τον Ιούνιο του 2015 στην Καθημερινή ο Ηλίας Μαγκλίνης.

Δείτε ακόμα – Η διάσημη Jazz ορχήστρα «Jazz at Lincoln Center» έρχεται στην Αθήνα

Πώς στο καλό έμαθε το «Τι σε μέλει»; Εχοντας εντρυφήσει στη βιογραφία του Σλιμ, ο κύριος Γκρι μού είπε πως κυκλοφορούν αντικρουόμενες απόψεις για το πότε και πού γεννήθηκε.

Μάλλον ήταν το 1916, στην Κούβα, από έλληνα πατέρα και αφροκουβανή μητέρα, πέρασε τα παιδικά του χρόνια κόβοντας ζαχαροκάλαμα και μαζεύοντας μπανάνες, κάθε τόσο όμως ταξίδευε σε όλο τον κόσμο με τον πατέρα του, ο οποίος δούλευε καμαρότος σε κρουαζιερόπλοια.

Δώδεκα χρόνων ήταν όταν, σε ένα τέτοιο υπερπόντιο ταξίδι, έφτασαν στην Κρήτη (το 1928 – τρία χρόνια αφότου έγινε γνωστό στην Ελλάδα το «Τι σε μέλει»), όταν όμως σάλπαρε το πλοίο, ο μικρός έμεινε πίσω στο νησί.

«Tee Say Malee»

Ο πατέρας του συνειδητοποίησε μεσοπέλαγα τι είχε συμβεί, ο Σλιμ πέρασε κάπου έξι μήνες στην Κρήτη κάνοντας δουλειές του ποδαριού, εκεί πρέπει να έμαθε το τραγούδι καθώς και ελληνικά προτού επιστρέψει μόνος στην Αμερική (!).

Μεγάλωσε στο Ντιτρόιτ, εργάστηκε ως μποξέρ, υπάλληλος σε γραφείο τελετών, μάγειρας, φορτηγατζής και τσιράκι των γκάνγκστερ (μετέφερε παράνομο οινόπνευμα στον Καναδά).

Γρήγορα όμως μετέβη στη Νέα Υόρκη καθώς ανακάλυψε το σπάνιο μουσικό του τάλαντο – και γλωσσικό: απίθανος μίμος και δεινός βιρτουόζος, μιλούσε οκτώ γλώσσες, επινόησε και μια δική του (τελείως ακατανόητη), έπαιζε τέσσερα μουσικά όργανα, στα τραγούδια του ανακάτευε την εβραϊκή διάλεκτο γίντις αλλά και αραβικά.

Εκανε παρέα με τη Λάνα Τάρνερ και τη Ρίτα Χέιγουορθ, μεσουράνησε το ’40 και το ’50, και ώς το 1991, που πέθανε, δεν έχασε ποτέ το κέφι του.

«Κάθε φορά που με παίρνει από κάτω – και είναι πολλές αυτές οι φορές τα τελευταία χρόνια – ζητάω τη συνδρομή του Σλιμ. Ακούω το “Tee Say Malee”, το “Laguna”, το κωμικό έπος “Opera in Vout”, το “Laughing in Rhythm” και όλα τα άλλα τρελά του τραγούδια, και θυμάμαι ότι ακόμα και στις πιο ζόρικες στιγμές του ο κόσμος είναι όντως ένα τεράστιο ορούνι».

Μια άλλη εκδοχή

Ο Σλιμ Γκέιλαρντ γεννήθηκε το 1916 σε κάποιο μέρος που παραμένει ακόμη και σήμερα αδιευκρίνιστο. Παλιά λέγανε (Leonard Feather) πως αυτό ήταν το Ντιτρόιτ ή η Santa Clara της Κούβας, ενώ σήμερα οι περισσότεροι μιλάνε για την Santa Clara ή για την Pensacola στη Florida, αναφέρει, λίγους μήνες νωρίτερα, σε μια διαφορετική εκδοχή, ο Φώντας Τρούσας, στη lifo.

Αλλοι λένε, επίσης, πως ο πατέρας του ήταν ελληνικής καταγωγής, ενώ άλλοι γερμανικής. Ο ίδιος έχει πει –και οφείλουμε αυτό να κρατήσουμε – πως μεγάλωσε στα περίχωρα της Santa Clara, πως η μητέρα του ήταν μαύρη Κουβανή και ο πατέρας του Γερμανοεβραίος.

Γενικώς, δεν είναι πολλά πράγματα γνωστά για τα πρώτα χρόνια της ζωής τού Gaillard – και ίσως τούτο είναι λογικό, αφού για τη δεκαετία του ’20 μιλάμε. Πάντως όλοι φαίνεται να συμφωνούν στο πλέον βασικό. Πως ο πατέρας τού Bulee δούλευε στα καράβια και πως συχνά έπαιρνε μαζί τον γιο του στα ταξίδια.

Σ’ ένα τέτοιο ταξίδι, το 1928, το καράβι θα πιάσει Ηράκλειο. Ο μικρός Gaillard θα κατεβεί για κάποια βόλτα, για κάποια περιήγηση στην πόλη, όμως το καράβι θα φύγει νωρίτερα από το προκαθορισμένο, με αποτέλεσμα ο μικρός να μείνει πίσω!

Ηταν… Κρητικός!

Δεν είναι πως δεν τον αναζήτησε ο πατέρας του – απλώς νόμιζε πως ο γιος του είχε επιβιβαστεί. Δεν είχε όμως… Δεν τον εντόπισε, μάλιστα, ούτε μετά από 6 μήνες, όταν το πλοίο έπιασε και πάλι Κρήτη…

Ο Gaillard ήταν μόλις 12 ετών, πιτσιρίκι. Αντιλαμβάνεστε το σκηνικό. Ενα μαυράκι, μόνο του, έρημο, στο Ηράκλειο του ’28! Επρεπε να επιβιώσει. Και επιβίωσε δίπλα στους φιλόξενους Κρητικούς. Η παραμονή του, μάλιστα, στο νησί δεν ήταν σύντομη.

Πρέπει να έμεινε κάποια χρόνια. Δύο, τρία, τέσσερα… κανείς δεν ξέρει ακριβώς. Τόσα όμως ώστε να μάθει καλά τα ελληνικά, και να θυμάται, καιρό μετά, την περιπέτειά του ως κάτι ξεχωριστό στη ζωή του, μιλώντας με τα καλύτερα λόγια για την Κρήτη, δηλώνοντας μάλιστα μεταξύ σοβαρού και αστείου πως ήταν… Κρητικός!

Ολα αυτά και άλλα πολλά τα είχε διηγηθεί ο ίδιος ο Gaillard λίγο πριν πεθάνει στην ταινία του Anthony Wall “Slim’s Jazz” (1991), που είχε προβληθεί από το BBC.

Στα πρώτα χρόνια των thirties, ο Gaillard, βρήκε τον τρόπο να φύγει από την Κρήτη (….).

Στο τέλος του 1945, οι Slim Gaillard Quartette ηχογραφούν ένα 78άρι στο Λος Αντζελες σε ετικέτα Atomic (άθλια ονομασία εταιρείας, κι ας εντασσόταν στο πνεύμα της νίκης, αν σκεφθεί κανείς πως τέσσερις μήνες νωρίτερα οι ατομικές βόμβες σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι είχαν ισοπεδώσει τα πάντα) με τα κομμάτια “Tee say malee” και “Novachord boogie”, στα οποία συμμετείχαν οι Slim Gaillard κιθάρα, Tiny Brown μπάσο, Dodo Marmarosa πιάνο και Zutty Singleton ντραμς.

«Ομιλώ ελληνικά»

Το “Tee say malee”, που είχε διάρκεια λίγο πάνω από δυόμισι λεπτά, ήταν βέβαια το «Τι σε μέλει εσένανε» (βίντεο, επάνω). O Gaillard τραγουδάει στη γλώσσα μας, ενώ στο τέλος ακούγεται να λέει κάτι για… Κρήτη κι ένα «ομιλώ ελληνικά»… για όσους δεν καταλάβαιναν!

Υπάρχει όμως κι άλλη μια ηχογράφηση, με ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον, διάρκειας 4:49(!), βγαλμένη από ένα live στο Billy Berg’s Club του Χόλυγουντ, γύρω στον Ιούνιο του ’46 (βίντεο, κάτω). Εδώ, δίπλα στον Gaillard, που τραγουδά παίζοντας πιάνο και κιθάρα, είναι ο Tiny Brown στο μπάσο και ο Leo Watson στα ντραμς.

Αυτή η εκδοχή ξεκινά, όπως και η προηγούμενη με τους στίχους «Τι σε μέλει εσένανε τι φουμάρω εγώ/ λάκι-στράκι, κάμηλο ή μελαχρινό», για να συνεχίσει με το πιο γνωστό «τι σε μέλει εσένανε από πού ’μαι ’γω/ απ’ το Καρατάσι φως μου ή απ’ το Κορδελιό…».

Ο φίλος μας θυμάται μέσες-άκρες το τραγούδι, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει σε κάτι. Απεναντίας του δίνει την έμπνευση να αυτοσχεδιάσει διάφορα λόγια, άρες-μάρες κουκουνάρες δηλαδή, δίνοντας στο κομμάτι ένα εντελώς εξωτικό χρώμα.

Ο Galliard αποκαλεί κάποιον «γαϊδούρι» (αλλά οι θαμώνες δεν είναι σίγουρο πως καταλαβαίνουν και γελάνε!), παρεμβάλει ανάμεσα το υπέροχο στάνταρντ “I don’t stand a ghost of a chance”, που τραγούδησε για πρώτη φορά ο Bing Crosby το 1932, ξαναπιάνει το τραγούδι (ακούγεται κι ένα «Θανάσηηη» κάπου και κάτι… jingle bell), στη συνέχεια λέει ό,τι ελληνικά θυμάται, εξηγεί τη σημασία της λέξης «ζώον» (zone), που σημαίνει… vout (βάουτ), για να κλείσει μ’ ένα ακόμη δικό μας τραγουδάκι, που δεν το διακρίνεις και πολύ.

Βάουτ ουρούνι

Ολο αυτό το λεκτικό συνονθύλευμα αποτελούσε κατ’ ουσίαν μιαν άλλη γλώσσα, με διαλυμένες λέξεις και φράσεις απ’ οπουδήποτε, την οποίαν ο ίδιος ο Gaillard αποκαλούσε Vout-O-Reenee (βάουτ ουρούνι). Τώρα, αν εκείνο το «ουρούνι» προερχόταν από το… γουρούνι τούτο είναι κάτι που κανείς δεν γίνεται να το αποκλείσει… (….).

Πώς είχε φθάσει όμως το «Τι σε μέλει εσένανε» στ’ αυτιά του Slim Gaillard; Είναι ένα ερώτημα αυτό. Να το είχε ακούσει στην Κρήτη στα τέλη της δεκαετίας του ’20; Δεν το θεωρώ και πολύ πιθανό. Μάλλον το θεωρώ απίθανο. Να το είχε ακούσει από κάποιο δίσκο στην Αμερική και να το είχε ξεπατικώσει; Μπορεί… Αλλά από ποιον δίσκο;

Η πιο παλιά εκτέλεση του τραγουδιού πρέπει να είναι εκείνη του Γιώργου Βιδάλη από το 1926. Ο Βιδάλης όμως δεν τραγουδάει για… «λάκι-στράκι, κάμηλο ή μελαχρινό» (Lucky Strike, Camel, ή χασίσι), αλλά ούτε και η Μαρίκα Παπαγκίκα στον αμερικάνικο δίσκο του 1927.

Αλλες εκτελέσεις; Ούτε ο Κώστας Καρίπης τραγουδάει αυτούς τους στίχους, ούτε η Κα Πιπίνα, ούτε ο Αντώνης Νταλγκάς, ούτε ο Στέφανος Βέζος… Τότε από πού μπορεί να άκουσε ο Slim Gaillard αυτά τα λόγια;

Το ερώτημα δεν είναι εύκολο να απαντηθεί, παρότι υπάρχει αμερικάνικη εκτέλεση μ’ αυτούς τους στίχους («τι σε μέλει εσένανε τι φουμάρω εγώ/ λάκι-στράκι, για καμήλα, για μελαχρινό»), που τους τραγούδησε κάποια στιγμή η Αγγελική Καραγιάννη. Πότε;

Δύο τινά

Οι περισσότερες πληροφορίες κάνουν λόγο για ένα δίσκο 78 στροφών, που πρέπει να βγήκε στην Αμερική περί το 1948 (μετά δηλαδή την εγγραφή του Gaillard, που έγινε, υπενθυμίζω, στο τέλος του ’45).

Μα ακόμη και αν είναι πιο παλιά η ηχογράφηση της Καραγιάννη, πάλι δεν είναι εύκολο να αποδεχτεί κάποιος πως ο Gaillard μετέτρεψε από μόνος του το «λάκι-στράκι, για καμήλα, για μελαχρινό» σε «λάκι-στράκι, κάμηλο ή μελαχρινό».

Οπότε; Οπότε καταλήγουμε σε δύο τινά: ή υπάρχει κάποια άλλη παλιά αμερικανική ηχογράφηση του «Τι σε μέλει εσένανε» που δεν την γνωρίζουμε (πράγμα μάλλον απίθανο), ή ο Gaillard άκουγε το τραγούδι να το ερμηνεύουν live ελληνικές κομπανίες στην Αμερική, στο Σικάγο, τη Νέα Υόρκη ή τη Δυτική Ακτή, του άρεσε και το πέρασε στο ρεπερτόριό του (που είναι και το πιο πιθανόν).

Ο Gaillard θα βρίσκεται στα πράγματα και θα ηχογραφεί συνεχώς μέχρι τα πρώτα χρόνια του ’50, αλλά μετά, στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 κάπως θα χαθεί (….).

Ο «Κρητικός» Slim Gaillard θα πεθάνει στο Λονδίνο, στα 75 του, το 1991. Λίγο πριν είχε καταφέρει να συνδέσει τ’ όνομά του και με το hip hop, συμμετέχοντας στο “Very easy to assemble but hard to take apart” των Dream Warriors…