Η Ελλάδα δεν είναι Ιταλία

Συνέκριναν το εγχείρημα με την Ελιά, αλλά υπάρχει μια μεγάλη διαφορά. To 1995, επικεφαλής της κεντροαριστερής συμμαχίας που συγκροτήθηκε στην Ιταλία τέθηκε ένας «ξένος», ο Ρομάνο Πρόντι, και αυτό έγινε σκοπίμως, για να μην τρομάξουν οι μετριοπαθείς ψηφοφόροι. Tρεις σχεδόν δεκαετίες μετά, ο αρχηγός του Δημοκρατικού Κόμματος (Pd), ο Ενρίκο Λέτα, δεν έχει κανέναν λόγο να κρύβεται. Αυτός θα ηγηθεί της νέας εκλογικής συμμαχίας που ανακοινώθηκε αυτή την εβδομάδα, δεν έχει ακόμη όνομα, είναι όμως προοδευτική, μεταρρυθμιστική, φιλοευρωπαϊκή και αντιπουτινική. Αν και μάλλον καθ’ υπερβολήν, κάποιοι σχολιαστές μιλούν για ένα ιταλικό «Μπαντ Γκόντεσμπεργκ», αναφερόμενοι σε εκείνη την πόλη κοντά στη Βόννη όπου το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας αποκήρυξε το 1959 τον μαρξισμό και ασπάστηκε την «κοινωνική οικονομία της αγοράς».

Μα έχουν νόημα ακόμη στην εποχή μας αυτοί οι όροι; Δεν έχουν εκλείψει πλέον οι διαφορές ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά, δεν είναι άλλα τα διακυβεύματα, δεν παίζεται αλλού το παιχνίδι; Εξαρτάται από τη χώρα. Και εξαρτάται από την Αριστερά και τη Δεξιά. Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Μακρόν επωφελήθηκε από την έμμεση στήριξη της ριζοσπαστικής Αριστεράς και εξουδετέρωσε τον κίνδυνο της εθνικολαϊκιστικής Δεξιάς. Στην Ιταλία, αντιθέτως, ετοιμάζεται να αναλάβει την πρωθυπουργία η Τζόρτζια Μελόνι, επικεφαλής του ακροδεξιού, μεταφασιστικού, ρατσιστικού και αντιευρωπαϊκού κόμματος «Αδελφοί της Ιταλίας».

Το Pd και οι σύμμαχοί του ξέρουν ότι δύσκολα θα σταματήσουν το κύμα, οι διαφορές στις δημοσκοπήσεις είναι μεγάλες. Θα επιδιώξουν όμως να στερήσουν από τη συμμαχία της Μελόνι με τον Σαλβίνι και τον Μπερλουσκόνι την πλειοψηφία που χρειάζεται για να προβεί σε συνταγματικές αλλαγές. «Δεν θα αφήσουμε να γίνει η Ιταλία Βενεζουέλα», είπε σε μια συνέντευξή του ο Κάρλο Καλέντα, επικεφαλής του κόμματος Αzione που θα συμπράξει με την Κεντροαριστερά.

Κίνδυνος «βενεζουελοποίησης», ή «ορμπανοποίησης», υπήρξε στην Ελλάδα – αλλά με την κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Δεν διαφαίνεται έτσι καμιά ανάγκη να συγκροτηθεί σήμερα ένα μέτωπο της «Αριστεράς και της Προόδου» που θα κόψει τον δρόμο στη «Δεξιά». Ακόμη και να ήθελε, ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν θα μπορούσε να πείσει τους ψηφοφόρους του για τη σκοπιμότητα της σύμπλευσης με ένα κόμμα που όχι μόνο δεν έχει κάνει το δικό του Μπαντ Γκόντεσμπεργκ, αλλά κυβέρνησε και μαζί με τους Ανεξάρτητους Ελληνες. Αλλο πρόβλημα έχει: να εξηγήσει τους λόγους που η ελληνική πολιτική σκηνή χρειάζεται έναν τρίτο πόλο και να αποδείξει ότι το σημερινό ΠΑΣΟΚ μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο.

Δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Στην οικονομία οι δυνατότητες πρωτοβουλιών είναι μικρές, στα εθνικά θέματα το ΠΑΣΟΚ είναι συχνά πιο «δεξιό» από τη Δεξιά, στο Προσφυγικό φοβάται να υποστηρίξει αιρετικές θέσεις. Η υιοθέτηση ακραίων εκφράσεων («η Νέα Δημοκρατία που κατέκαψε Πάρνηθα, Πεντέλη, Εύβοια και Γεράνεια») αποτελεί ειδικότητα του ΣΥΡΙΖΑ, οι ψηφοφόροι προτιμούν πάντα το πρωτότυπο από τις απομιμήσεις. Μόλις πέρασε έτσι ο ενθουσιασμός από την εκλογή του νέου αρχηγού και την έφοδο του παλιού ήλιου, τα ποσοστά του κόμματος στις δημοσκοπήσεις άρχισαν να πέφτουν. Χρειαζόταν κάτι, επειγόντως.

Αυτό το «κάτι» ήταν η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ότι «κάποιος» προσπάθησε να παγιδεύσει το τηλέφωνο του Ανδρουλάκη. Η υπόθεση έλαβε νέες διαστάσεις με τις χθεσινές ηχηρές παραιτήσεις του Γενικού Γραμματέα του πρωθυπουργού και του διοικητή της ΕΥΠ. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ βρίσκεται ξαφνικά στο επίκεντρο ενός περίεργου δικτύου παρακολουθήσεων, που στους μεν πολίτες προκαλεί κατάπληξη και ανησυχία, στον ίδιο όμως μπορεί να αποφέρει κέρδη. Επειδή δικαιώνει την επιμονή του ότι το θέμα είναι σοβαρό. Επειδή μειώνει την πίεση που δέχεται να αποφασίσει με ποιον θα πάει και ποιον θα αφήσει, καθιστώντας τον αυτόνομο παίκτη. Κι επειδή χαλάει την εκστρατεία του Μητσοτάκη για κατάκτηση του κέντρου.

Η Ελλάδα δεν είναι Ιταλία. Αλλά ο πειρασμός να γίνει είναι ισχυρός.