Τουρκία: ανησυχία για νέες επιθέσεις ενάντια σε Αλεβίτες

Πέραν του Κουρδικού ζητήματος συχνά ξεχνάμε ότι η Τουρκία έχει και μια σημαντική θρησκευτική μειονότητα, αυτή των Αλεβιτών, που αντιπροσωπεύουν έως και το 20% του πληθυσμού αυτής της χώρας των 80 εκατομμυρίων.

Η συγκεκριμένη θρησκευτική παράδοση μέσα στον ευρύτερο χώρο του Ισλάμ, που διαφέρει από την κυρίαρχη στην Τουρκία εκδοχή του Σουνιτικού Ισλάμ και έχει κάποιες ομοιότητες με το Σιιτικό Ισλάμ, έχει ως ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τη μεγαλύτερη ανεκτικότητα απέναντι σε άλλες θρησκείες και εθνικές ομάδες, την αγάπη και το σεβασμό για όλους τους ανθρώπους, τον σεβασμό για τους εργαζομένους και μια αντίληψη ισότητας γυναικών και ανδρών, στην Τουρκία είναι ιστορικά συνδεδεμένη με περισσότερο προοδευτικές και «κοσμικές» αντιλήψεις.

Αυτό εξηγεί και γιατί ιστορικά αποτέλεσαν την κοινότητα που τροφοδότησε την Τουρκική Αριστερά αλλά και γιατί στήριξαν την λογική του κεμαλικού κοσμικού κράτους.

Αυτό, επίσης, εξηγεί και γιατί ιστορικά βρέθηκαν στο στόχαστρο της τουρκικές ακροδεξιάς και των «Γκρίζων Λύκων». Άλλωστε, μία από τις μεγάλες σφαγές που αποδίδονται στους Γκρίζους Λύκους, αυτή του Μαράς τον Δεκέμβριο του 1978, ως στόχο είχε Αλεβίτες.

Από την άλλη, φανατικοί ισλαμιστές ευθύνονταν για τη σφαγλη 33 Αλεβιτών σε ξενοδοχείο στη Σεβάστεια τον Ιούλιο του 1993 κατά τη διάρκεια εκδήλωσης προς τιμήν Αλεβίτη ποιητή του 16^ου αιώνα στην οποία παρευρισκόταν και ο πολύ γνωστός συγγραφέας Αζίζ Νεσίν.

Οι Αλεβίτες και ο Ερντογάν

Οι σχέσεις των Αλεβιτών με το AKP και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν ήταν οι καλύτερες. Η επιμονή του Ερντογάν σε συντηρητική εκδοχή Ισλάμ και η αμφισβήτηση των «κοσμικών» πλευρών του τουρκικού κράτους είχαν προκαλέσει μεγάλη ανησυχία. Μάλιστα, οι μεγάλες κινητοποιήσεις του 2013, με θρυαλλίδα την προσπάθεια ανάπλασης του Πάρκου Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη, είχαν μεγάλη συμμετοχή όχι μόνο νέων αλλά και Αλεβιτών. Μάλιστα όταν πέθανε ο Μπερκίν Ελβάν, ένας 15χρονος Αλεβίτης που τραυματίστηκε βαριά στις κινητοποιήσεις του 2013 από κάνιστρο δακρυγόνου και κατέληξε τον Μάρτιο του 2014, η κηδεία του ήταν από τις μεγαλύτερες στη σύγχρονη τουρκική ιστορία, ενώ αλγεινή εντύπωση είχαν προκαλέσει οι αρνητικές αναφορές του Ερντογάν στο θύμα στη διάρκεια προεκλογικής συγκέντρωσης στην οποία οι οπαδοί του αποδοκίμασαν την οικογένεια του θύματος.

Επιπλέον, οι Αλεβίτες αισθάνονται ότι πάγια αιτήματά τους εξακολουθούν να μη υλοποιούνται από τις κυβερνήσεις του Ερντογάν. Το πιο βασικό είναι ότι εξακολουθούν να μην αντιμετωπίζονται ως διακριτή θρησκευτική ομάδα, οι λατρευτικοί τους χώροι δεν αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι από την πανίσχυρη Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet)  και τα υποχρεωτικά μαθήματα θρησκευτικών τους καταγράφουν απλώς ως πολιτιστική παράδοση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τα σχετικά βήματα δεν έχουν προχωρήσει, παρά τις σχετικές υποδείξεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2016 αλλά και σχετική απόφαση τουρκικού δικαστηρίου το 2018 που αναγνωρίζει τους χώρους λατρείας των Αλεβιτών.

Η δε συνεργασία του Ερντογάν τα τελευταία χρόνια με το εθνικιστικό MHP, δηλαδή το πολιτικό ρεύμα από όπου προέρχονται και οι Γκρίζοι Λύκοι, απλώς έχει κάνει την καχυποψία μεγαλύτερα.

Οι τελευταίες επιθέσεις

Στις 5 Αυγούστου δύο άντρες επιτέθηκαν στον Σελαμί Σαριτάς, τον επικεφαλής ενός τζεμ εβί, δηλαδή ενός αλεβίτικου χώρου λατρείας στην Κωνσταντινούπολη και αντιπροέδρου της Ομοσπονδίας Αλεβίτικών Ιδρυμάτων, μιας από τις μεγαλύτερες εκφράσεις της αλεβίτικης κοινότητας. Μερικές μέρες πριν οι τουρκικές αρχές είχαν συλλάβει έναν άντρα από τη Σμύρνη που είχε επιτεθεί σε ένα αλεβίτικο ίδρυμα και δύο χώρους λατρείας στην Άγκυρα. Αρχικά προσπάθησαν να αποδώσουν την ενέργεια σε αριστερές οργανώσεις, που το διέψευσαν, ενώ ο ίδιος ο ύποπτος κατέθεσε ότι στην επίθεση τον καθοδήγησαν οι… Ιλουμινάτοι. Ωστόσο, πολλοί στην Τουρκία φοβούνται ότι αυτά απλώς προσπαθούν να συγκαλύψουν όσους πραγματικά ευθύνονται για τις επιθέσεις, που απειλούν να αναζωπυρώσουν την αντίθεση Σουνιτών – Αλεβιτών.

Η αντίδραση της κυβέρνησης

Ειδικά για την επίθεση στον Σαριτάς η κυβέρνησης Ερντογάν έσπευσε να καταδικάσει και ο αρμόδιος υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού έσπευσε να επικοινωνήσει προσωπικά μαζί του για να του ευχηθεί ταχεία ανάρρωση.

Η αντίδραση αυτή δεν είναι άσχετη με το γεγονός ότι η Τουρκία βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Ο Ερντογάν προσπαθεί να επαναπροσεγγίσει τους Αλεβίτες. Μάλιστα, φιλοκυβερνητικά μέσα έχουν αναφερθεί στα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει για την κατάσταση των Αλεβιτών κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης από το AKP. Εξ ου και οι πληροφορίες που υπήρξαν στον τουρκικό τύπο ότι ο Τούρκος Πρόεδρος θα προχωρούσε σε κάποια συμβολική κίνηση όπως το να επισκεφτεί ένα τζεμεβί για πρώτη φορά από όταν εξελέγη πρόεδρος.

Η αλεβίτικη ταυτότητα του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου

Σε αυτό το φόντο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι αλεβίτης είναι και ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου,  ηγέτης του βασικού κόμματος της αντιπολίτευσης, του κεμαλικού και σοσιαλδημοκρατικού CHP και πιθανότερος αντίπαλος του Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές του 2023. Ο Κιλιτσντάρογλου κατάγεται από κουρδική περιοχή στα νοτιοανατολικά και οι Κούρδοι Αλεβίτες έχουν αποτελέσει ιστορικά ίσως την πιο καταδιωγμένη κοινότητα στην Τουρκία. Μάλιστα η φυλή του Κιλιτσντάρογλου είχε θρηνεί 80 θύματα στη μεγάλη σφαγή του 1938 από τον τουρκικό στρατό που είχε χιλιάδες θύματα.

Ο ίδιος ο Κιλιτσντάρογλου γενικά δεν κάνει πολλές αναφορές στη θρησκευτική του ταυτότητα, ενώ πρόσφατα είχε υπάρξει και μια έντονη συζήτηση για το εάν αυτή αποτελεί εμπόδιο ή προσόν στη μάχη για την προεδρία.