Αυτοσυγκράτηση ή ελιγμός;

Ενας σουλτάνος στη Μεσόγειο. Ο Αμπντούλ Χαμίντ Χαν ανήλθε στον θρόνο το 1876 και εκθρονίστηκε το 1909 με την εξέγερση των Νεότουρκων. Γνωστός ως «αιμοσφαγής σουλτάνος» υπήρξε γενικά μια αντιφατική προσωπικότητα. Τον θαυμάζει όμως ο  πρόεδρος Ερντογάν γιατί θέλει προφανώς να τονίσει τη συνέχεια με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Αμπντούλ Χαμίντ ήταν ο τελευταίος σουλτάνος της αυτοκρατορίας. Και έτσι ονόμασε το νέο γεωτρύπανο που απέκτησε η χώρα του.

Και τελικά αφού έπαιξε τυραννικά με τα νεύρα της Αθήνας, αποκάλυψε την Τρίτη την περιοχή στην οποία το σκάφος  Αμπντούλ Χαμίντ θα διεξάγει τις έρευνες για την οποία εκδόθηκε και σχετική navtex. Πρόκειται για  μια περιοχή  έξω από τις ακτές της  Αττάλειας (55 ν.μ. νοτίως – σε δυνητική τουρκική ΑΟΖ) και βόρεια της Κύπρου (Καρπασίας).

Ερευνα πλησίον της Βόρειας Κύπρου θα ήταν έκνομη, αφού δεν υπάρχει νόμιμη οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ δεδομένου ότι δεν μπορεί να υπάρξει με το αυτοαποκαλούμενο (δήθεν) τουρκοκυπριακό κράτος, καθώς διεθνώς δεν αναγνωρίζεται ως κράτος. Είναι η σχετικά πλέον ανώδυνη επιλογή / σενάριο.

Τουλάχιστον επί του παρόντος η Τουρκία δεν φαίνεται να προχωρεί νότια στη νόμιμα οριοθετημένη ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας ούτε πολύ περισσότερο δυτικότερα (προς 28^ο μεσημβρινό) κατά το προηγούμενο του 2020. Φαίνεται επομένως στο στάδιο αυτό  να δείχνει κάποια αυτοσυγκράτηση (ή μήπως επιχειρεί έναν ελιγμό;).

Γιατί όμως;

Γιατί οι σημερινές συνθήκες, του 2022, είναι αισθητά διαφορετικές απ’ αυτές του 2020. Πρώτα απ’ όλα, έχει εκραγεί ένας επιθετικός πόλεμος αναθεωρητισμού στην Ευρώπη, ο πόλεμος της Ουκρανίας, που άλλαξε πάρα πολλά. Αλλαξε ιδιαίτερα την πρόσληψη που έχει η Ευρώπη για τον αναθεωρητισμό και τις ολέθριες συνέπειές του, είτε αυτός προέρχεται από τη Ρωσία είτε από άλλη αυταρχική χώρα όπως η Τουρκία. Επομένως και οι ανοχές της Ευρώπης σε παραβίαση κυριαρχίας, κυριαρχικών δικαιωμάτων έχουν αμβλυνθεί.

Οι πρόσφατες τοποθετήσεις Γερμανίας, Γαλλίας είναι ενδεικτικές του νέου κλίματος που επικρατεί στην Ευρώπη. Δεύτερον, η Ελλάδα έχει θωρακιστεί καλύτερα για να αντιμετωπίσει τοξικά σενάρια κατά το προηγούμενο του 2020, τόσο επιχειρησιακά όσο και διπλωματικά. Οι συμφωνίες με Γαλλία, ΗΠΑ αποτελούν μέρος της θωράκισης αυτής.

Βεβαίως η Τουρκία μετά τον πόλεμο αισθάνεται αναβαθμισμένη γεωπολιτικά. Ελέγχει τα Στενά, συνομιλεί και διαμεσολαβεί μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας καταγράφοντας ορισμένα αποτελέσματα (συμφωνία εξαγωγών σιτηρών από Ουκρανία). Αλλά από την άλλη μεριά, στοχεύει και στη βελτίωση των σχέσεων με τη Δύση και τις ΗΠΑ από τις οποίες επιδιώκει την προμήθεια των F-16.

Και γνωρίζει ότι για την αγορά αυτή τον τελικό λόγο έχει το Κογκρέσο. Οταν το τελευταίο διαπιστώσει ότι η Τουρκία παραβιάζει με κατάφωρα βάναυσο τρόπο το διεθνές δίκαιο και την κυριαρχία, κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, τότε το βέτο του στην πώληση των αεροσκαφών είναι βέβαιο.

Στο μεταξύ ο Χουλουσί Ακάρ, υπουργός Αμυνας της Τουρκίας, πήγε ακόμη πιο πέρα την ακραία εθνικιστική ρητορική του. Στόχος του το Καστελλόριζο που ονειρεύονται να καταλάβουν μια μέρα κολυμπώντας τούρκοι σπουδαστές στρατιωτικών σχολών αφού απέχει μόλις 1.950 μέτρα από τις τουρκικές ακτές.

Ευφυώς ο κυβερνητικός εκπρόσωπος αφού επεσήμανε ότι η κυριαρχία του Καστελλόριζου ορίζεται από το διεθνές δίκαιο και συνθήκες, πρότεινε τη διεξαγωγή ενός ειρηνικού αγώνα κολύμβησης στα 1.950 αυτά μέτρα μεταξύ ελλήνων και τούρκων σπουδαστών. Απέφυγε δηλαδή δηλώσεις τύπου «Μολών Λαβέ» που αποτέλεσαν και την αφορμή για την εθνικιστική αμετροέπεια Ακάρ (έγιναν πριν από λίγους μήνες από έλληνα αξιωματούχο – «αν μπορείτε ελάτε»).

Την εθνικιστική ρητορική ενίοτε την ακυρώνεις αποτελεσματικότερα ευτελίζοντάς την. Η ειρήνη απαιτεί ευρηματικότητα αντίδρασης. Με τη δύναμη μιας λέξης…

* Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του  ΕΛΙΑΜΕΠ.  Tελευταίο του βιβλίο: Επιτεύγματα και Στρατηγικά Λάθη της Εξωτερικής Πολιτικής της Μεταπολίτευσης (Θεμέλιο)