Πυρηνικός όλεθρος: Γιατί ο κόσμος απλώς το «συνήθισε»

Ο Raymond Briggs, ο συγγραφέας και εικονογράφος που πέθανε την Τρίτη, δημιούργησε πολλούς αξιομνημόνευτους χαρακτήρες, αλλά κανέναν τόσο δημοφιλή όσο ο «Jim & Hilda Bloggs», το ηλικιωμένο ζευγάρι που υφίσταται μια πυρηνική επίθεση στο «Όταν φυσάει ο άνεμος».

Καθώς κυκλοφόρησε η είδηση του θανάτου του Briggs, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γέμισαν με ανθρώπους κάποιας ηλικίας που θυμήθηκαν παιδικούς εφιάλτες που προέρχονταν από τις οδυνηρές προσπάθειες των Bloggs να ακολουθήσουν τις παράλογες οδηγίες ενός φυλλαδίου πολιτικής προστασίας σε περίπτωση πυρηνικής έκρηξης.

Διαβάστε επίσης: Μεντβέντεφ: Ατυχήματα μπορούν να συμβούν και σε ευρωπαϊκά πυρηνικά εργοστάσια

Το «When the Wind Blows» εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, μια δεκαετία κατά την οποία η προοπτική του «ατομικού Αρμαγεδδών» κυριαρχούσε στην κουλτούρα. Σκεφτείτε το «War Games» ή το «The Day After», σκεφτείτε βιβλία όπως το «Protest and Survive».

«Όμως τι απέγινε αυτός ο φόβος – ο βαθύς τρόμος του πυρηνικού πολέμου» διερωτάται ο Jeff Sparrow στο Guardian.

Ο «χάρτης» των σύγχρονων παγκόσμιων προκλήσεων

Στην Ευρώπη, οι πυρηνικά εξοπλισμένοι Ρώσοι βρίσκονται ήδη σε πόλεμο στην Ουκρανία. Στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, οι εντάσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών (που διαθέτουν ίσως 5.500 πυρηνικές κεφαλές) και της Κίνας (με περίπου 350) αυξάνονται σχεδόν καθημερινά.

Το 2020, το Δελτίο των Ατομικών Επιστημόνων μετακίνησε το ρολόι της Ημέρας της Κρίσεως στα 100 δευτερόλεπτα πριν από τα μεσάνυχτα. Παραμένει σε αυτή τη ρύθμιση σήμερα, μάλιστα είναι τόσο κοντά στη θέση που σηματοδοτεί την αποκάλυψη όσο ποτέ.

Την περασμένη εβδομάδα, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, δήλωσε ότι η ανθρωπότητα παραμένει «ένα λάθος υπολογισμού μακριά από τον πυρηνικό αφανισμό».

Πριν από λίγες ημέρες μάθαμε ότι επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης έκριναν ότι το νερό της βροχής σε ολόκληρο τον πλανήτη δεν είναι ασφαλές για κατανάλωση, χάρη στην παρουσία των λεγόμενων «χημικών ουσιών για πάντα» που έχουμε απορρίψει στο περιβάλλον. Οι ερευνητές λένε ότι, από την Ανταρκτική μέχρι το οροπέδιο του Θιβέτ, τα επίπεδα τοξικότητας στη βροχή ξεπερνούν τις οδηγίες της αμερικανικής Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος. Αυτή η «εξαιρετική» είδηση μόλις και μετά βίας προκάλεσε αίσθηση, πιθανότατα επειδή ακολούθησε μετά από τόσες άλλες βαθιά ανησυχητικές ιστορίες.

Για να δούμε μερικά παραδείγματα λίγο-πολύ τυχαία, οι καύσωνες έχουν οδηγήσει σε αποτυχίες καλλιεργειών σε όλη την Ευρώπη, η Αρκτική θερμαίνεται τέσσερις φορές ταχύτερα από τον υπόλοιπο πλανήτη, και η αύξηση κρουσμάτων από ασθένειες όπως η ελονοσία, ο δάγκειος πυρετός και το Covid-19 έχουν δημιουργήσει αυτό που οι επιστήμονες περιγράφουν ως απειλές «πολύ πολυάριθμες για ολοκληρωμένες κοινωνικές προσαρμογές».

Γιατί, λοιπόν, δεν βλέπουμε γύρω μας την ανησυχία που θα δημιουργούσαν αυτές οι εξαγγελίες στο παρελθόν; Απλώς κανείς δεν σκέφτεται έτσι σήμερα.

Πώς φτάσαμε στο σημείο η προειδοποίηση ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος να είναι άλλη μία μέρα στο ημερολόγιο

Μια προφανής απάντηση είναι η νίκη των δυνάμεων του δυτικού τόξου στον Ψυχρό Πόλεμο. Σίγουρα, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης τερμάτισε τον γεωστρατηγικό ανταγωνισμό που είχε τροφοδοτήσει την κούρσα εξοπλισμών και έκανε μια σύγκρουση να είναι και να φαίνεται τόσο επικείμενη.

Ωστόσο, αν και η Αμερική και η Ρωσία μείωσαν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια, δεν τα κατάργησαν. Αντιθέτως, και οι δύο πλευρές εκσυγχρόνισαν έκτοτε τα όπλα τους, καθιστώντας τα πιο καταστροφικά από ποτέ.

Εν τω μεταξύ, οι υποσχέσεις για παγκόσμια ειρήνη έχουν εξανεμιστεί, με τα έθνη ανά τον κόσμο να επιδίδονται σε μία νέα κούρσα επανεξοπλισμού.

Αν ο πυρηνικός πόλεμος δεν μας προκαλεί πλέον εφιάλτες, είναι ίσως επειδή έχουμε συνηθίσει στο αδιανόητο. Δεν συνδέουμε την καταστροφή αποκλειστικά με το πάτημα του ατομικού κουμπιού. Αντίθετα, τη βλέπουμε να πλησιάζει αργά όπου κι αν κοιτάξουμε.

 «Όταν φυσάει ο άνεμος» διαβάστε το, όχι για να τρομάξετε, αλλά για να εμπνευστείτε

Ο ψυχρός πόλεμος της δεκαετίας του 1980 τρομοκρατούσε τους ανθρώπους – αλλά τους έκανε επίσης να θυμώσουν. Η διαδεδομένη αίσθηση ότι οι ηγέτες τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης θα διακινδύνευαν τη μοίρα του πλανήτη για να διατηρήσουν τη δική τους εξουσία έδωσε ώθηση σε ένα ισχυρό κίνημα.

Στο Λονδίνο, 250.000 διαδήλωσαν κατά της βόμβας στο Λονδίνο το 1981. Στις ΗΠΑ, η συγκέντρωση για τον πυρηνικό αφοπλισμό το 1982 έφερε ένα εκατομμύριο ανθρώπους στο Σέντραλ Παρκ της Νέας Υόρκης. Στην Αυστραλία, οι ετήσιες συγκεντρώσεις ειρήνης την Κυριακή των Βαΐων κινητοποίησαν ίσως 300.000 ανθρώπους το 1984 και 350.000 τον επόμενο χρόνο.

Αυτές οι τεράστιες πορείες – και τα μαζικά μέλη ομάδων όπως η Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό – λειτούργησαν ως περιορισμός για τους πολιτικούς και έτσι εξασφάλισαν ότι το ζοφερό σενάριο στο βιβλίο του Briggs παρέμεινε εντελώς φανταστικό.

Αντίθετα, σήμερα ο Peter Dutton μπορεί να μας πει να «προετοιμαστούμε για πόλεμο» και η Nancy Pelosi να εντείνει τις εντάσεις επισκεπτόμενη την Ταϊβάν, γνωρίζοντας με ασφάλεια ότι το αντιπολεμικό κίνημα δεν ήταν ποτέ πιο αδύναμο.

Μια πυρηνική ανταλλαγή θα κατέστρεφε, προφανώς, το περιβάλλον. Αλλά η περιβαλλοντική κρίση καθιστά επίσης τον πόλεμο πιο πιθανό, καθώς οι μεγάλες δυνάμεις επανατοποθετούνται στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης.