Καστελόριζο: Το απώτατο όριο της ελληνικής επικράτειας προς ανατολάς

Το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου, που διαδραματίζει εκ της θέσεώς του καθοριστικό ρόλο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, απέχει περίπου 75 ν.μ. ανατολικά από τη Ρόδο και μόλις ένα ν.μ. από τις αντικρινές τουρκικές ακτές.

Το μεγαλύτερο από τα νησιά του ακριτικού αυτού συμπλέγματος φέρει τις ονομασίες Μεγίστη και Καστελ(λ)όριζο.

Η ονομασία Μεγίστη σχετίζεται είτε με τον πρώτο κατά την παράδοση οικιστή του νησιού, τον Μεγιστέα, είτε με τη σαφώς μεγαλύτερη έκταση του συγκεκριμένου νησιού σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά του συμπλέγματος.

Η ονομασία Καστελόριζο σχετίζεται με το Καστέλο Ρόσο (Castel Rosso), το κάστρο που οικοδόμησαν οι Ιωαννίτες Ιππότες στην είσοδο του λιμανιού.

Κατοικημένο από τους Νεολιθικούς Χρόνους, το Καστελόριζο υπήρξε κατά τους Μινωικούς Χρόνους εμπορείον (εμπορικός σταθμός) της Κρήτης και ενδιάμεσος σταθμός στις εμπορικές συναλλαγές με την Κύπρο.

Από τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. έως τους Ρωμαϊκούς Χρόνους το νησί υπαγόταν στο ροδιακό κράτος, αποτελώντας αξιόλογο διαμετακομιστικό κέντρο χάρη στη στρατηγική θέση του και το ασφαλές λιμάνι του.

Κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους το Καστελόριζο ακολούθησε τις τύχες της Ρόδου, κατελήφθη δε μαζί με αυτήν από τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ στις αρχές του 14ου αιώνα.

Το νησί πέρασε στην κυριαρχία των Τούρκων το 1522.

Το Καστελόριζο γνώρισε περίοδο ακμής κατά το 18ο και το 19ο αιώνα χάρη στις δραστηριότητες των κατοίκων του στη ναυτιλία, το εμπόριο και τη σπογγαλιεία.

Το νησί ήταν τότε μια από τις πλέον αξιόλογες ναυτικές δυνάμεις στη Μεσόγειο, με πληθυσμό πάνω από 10.000 κατοίκους.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το Καστελόριζο διέθετε το 19ο αιώνα 165 καράβια με χωρητικότητα 24 χιλιάδων τόνων.

Ακολούθησε περίοδος παρακμής, με κύριο χαρακτηριστικό το έντονο μεταναστευτικό ρεύμα (κυρίως προς την Αυστραλία, την Αίγυπτο και την υπόλοιπη Ελλάδα).

Στα σημαντικότερα γεγονότα του 20ού αιώνα συγκαταλέγονται η εξέγερση των κατοίκων του Καστελόριζου το 1913 (κατάλυση της οθωμανικής εξουσίας και εγκαθίδρυση τοπικής διοίκησης), η γαλλική κατοχή των ετών 1915-1921, η Ιταλοκρατία (1921-1945), οι καταστροφές κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η προσφυγιά και η επιστροφή των κατοίκων στο νησί κατά τα έτη 1943-1945.

Το Καστελόριζο ενσωματώθηκε επίσημα στην Ελλάδα το 1948.

Σε απόσταση 1 ν.μ. από τις ακτές του Καστελόριζου βρίσκεται το νησάκι του Αγίου Γεωργίου με το ομώνυμο εκκλησάκι.

Σε απόσταση 6 ν.μ. Δ από το Καστελόριζο βρίσκεται η Ρω (νήσος Αγίου Γεωργίου).

Στο λιμανάκι του μικρού νησιού υπάρχουν το εκκλησάκι του Aϊ-Γιώργη, αρχαία οχύρωση (ορθογώνιος ελληνιστικός πύργος-παρατηρητήριο με δύο εξωτερικούς περιβόλους, που χρησιμοποιήθηκε και κατά τη Βυζαντινή – Ιπποτική Περίοδο, αποτέλεσε δε καταφύγιο του Λάμπρου Κατσώνη γύρω στο 1788) και το μνημείο της Kυράς της Pω, Δέσποινας Aχλαδιώτου (1897-1979), που έζησε εδώ και ύψωνε κάθε μέρα την ελληνική σημαία.

Τέλος, σε απόσταση 5 ν.μ. NA από το Καστελόριζο βρίσκεται η νησίδα Στρογγυλή (Υψηλή), που συνιστά το απώτατο όριο της ελληνικής επικράτειας προς ανατολάς.