Ανάλυση: Πιο επιθετική η Τουρκία προς την Ελλάδα μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία

Στη διαμάχη για τα νησιά στο Αιγαίο, η Τουρκία συμπεριφέρεται πλέον πολύ πιο επιθετικά προς την Ελλάδα και αποδεικνύει ότι δεν ανέχεται τις γερμανικές προτροπές, γράφει ο Κριστόφ Χάσελμπαχ σε ανάλυση για την Deutsche Welle.

Πραγματικά παράλογη

Η όλη ιστορία είναι πραγματικά παράλογη. Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι μέλη της ίδιας αμυντικής συμμαχίας – του ΝΑΤΟ, που συγκροτήθηκε για να αμύνεται ενάντια σε έναν κοινό εχθρό.

Δείτε ακόμα – Ανατριχιαστική… λεπτομέρεια: Τα ονόματα των τουρκικών πλοίων που συνοδεύουν το Αμπντούλ Χαμίντ Χαν

Ωστόσο, οι δύο γειτονικές χώρες βρίσκονται τακτικά στο χείλος του πολέμου – με αντιπαραθέσεις μεταξύ τους.

Το πόσο απειλούμενη νιώθει η Ελλάδα φαίνεται στον αμυντικό της προϋπολογισμό. Με δαπάνες συνολικά στο 3,8% του ΑΕΠ, η Αθήνα κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των κρατών μελών του ΝΑΤΟ.

Πρόκειται για αντικρουόμενες αξιώσεις για νησιά της ανατολικής Μεσογείου, θαλάσσια σύνορα και συναφή δικαιώματα σε σημαντικούς φυσικούς πόρους όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Το 1996, οι δύο χώρες έφτασαν και πάλι κοντά σε ολοκληρωτικό πόλεμο για το μικρό και ακατοίκητο νησί Ιμια. Η σύγκρουση κλιμακώθηκε ξανά το 2020. Η διενέργεια τουρκικών γεωτρήσεων για την αναζήτηση φυσικού αερίου αυξάνει περιοδικά τις εντάσεις και εκλαμβάνεται από την Ελλάδα ως πρόκληση.

Οι ΗΠΑ και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ έχουν επανειλημμένα αποτρέψει τον πόλεμο μεταξύ των γειτονικών χωρών.

Το 2020, η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ, με την υποστήριξη της ΕΕ, έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο σε μια τέτοια διαμεσολάβηση.

Αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία

Τώρα η σύγκρουση άρχισε να βράζει ξανά. Η Αγκυρα αμφισβητεί τα ελληνικά δικαιώματα σε ορισμένα νησιά του ανατολικού Αιγαίου όπως η Ρόδος, η Λέσβος, η Σάμος και η Κως.

Σύμφωνα με την Τουρκία, οι Ελληνες έχουν παραβιάσει διεθνείς συνθήκες, διατηρώντας τη στρατιωτική τους παρουσία σε αυτά τα μέρη. Η Αγκυρα θυμίζει σχεδόν καθημερινά τους ισχυρισμούς της με τις πτήσεις τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών πάνω από τα ελληνικά νησιά.

Η Τουρκία αναφέρεται στη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, η οποία διευθέτησε τα σημερινά σύνορα μεταξύ των γειτόνων. Ισχυρίζεται ότι μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο, η Ελλάδα έλαβε τα νησιά Λέσβο, Χίο, Σάμο και Ικαρία. Και η Συνθήκη των Παρισίων του 1947 όρισε ότι η Ιταλία παραχωρεί τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα.

Οι εν λόγω συνθήκες προβλέπουν επίσης την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Ωστόσο, η Αθήνα δικαιολογούσε την ανάπτυξη στρατευμάτων στα νησιά με την αντίληψη απειλής από τα πολυάριθμα αποβατικά πλοία στα δυτικά παράλια της Τουρκίας και με το δικαίωμα κάθε κράτους στην αυτοάμυνα.

«Εξτρεμιστική μανία;»

Η αντιπαράθεση έχει μεγάλη παράδοση, αλλά οι λεκτικές μονομαχίες είναι εξαιρετικά σκληρές και αυτή τη φορά.

Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ηγέτης του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP), το οποίο είναι εταίρος συνασπισμού του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του προέδρου Ερντογάν, ποζάρει με έναν χάρτη που δείχνει όλα τα νησιά στο ανατολικό Αιγαίο και ακόμη και το μεγαλύτερο ελληνικό νησί της Κρήτης χαρακτηρισμένα ως τουρκικά εδάφη.

«Εξτρεμιστική μανία ή επίσημη τουρκική πολιτική;» ρώτησε ο έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μέσω Twitter και ζήτησε διευκρινίσεις.

Εσωτερικοί πολιτικοί λόγοι τροφοδοτούν περαιτέρω τη δραστηριότητα των τούρκων πολιτικών. Το επόμενο έτος θα διεξαχθούν προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία.

Ο Ερντογάν και το AKP φοβούνται τη μαζική απώλεια ψήφων, μεταξύ άλλων λόγω του υψηλού πληθωρισμού και της κακής οικονομικής κατάστασης στη χώρα. Οι πράξεις ακτιβισμού στην εξωτερική πολιτική έχουν την ικανότητα να αποσπούν την προσοχή από τα πραγματικά ζητήματα.

Αλλά από την ελληνική πλευρά, ακούγεται και κροτάλισμα όπλων, αν και όχι από μέλη της κυβέρνησης.

Ο απόστρατος αντιναύαρχος Γιάννης Εγκολφόπουλος δήλωσε για άλλη μια φορά τηλεοπτικά ότι πρέπει να δοθεί μάθημα στους Τούρκους:

«Αν αυτοί (οι Τούρκοι) κάνουν το πρώτο βήμα, θα ζήσουν κάτι που δεν τους έχει συμβεί ποτέ».

Πώς τοποθετείται η Γερμανία;

Η υπουργός Εξωτερικών Μπέρμποκ ήταν αρκετά σαφής κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στην Ελλάδα και την Τουρκία: «Τα ελληνικά νησιά είναι ελληνικό έδαφος και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να το αμφισβητήσει». Δεν έθιξε το θέμα της στρατιωτικοποίησης.

Μετά από αυτό, ο τούρκος συνάδελφός της Τσαβούσογλου παραπονέθηκε ότι η Γερμανία δεν είναι πλέον ουδέτερη, η ισορροπία έχει χαθεί πρόσφατα, σχολίασε.

Η Ελλάδα πιστεύει επίσης ότι η Γερμανία δεν δείχνει πάντα δίκαιη στάση απέναντι στα συμφέροντά της.

Ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας άσκησε έντονη κριτική για τις γερμανικές εξαγωγές όπλων και την πώληση υποβρυχίων στην Τουρκία. «Με την παράδοση αυτών των υποβρυχίων, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να διαταραχθεί η ισορροπία δυνάμεων στη Μεσόγειο», είπε.

Και οι δύο χώρες φλερτάρουν την Ουάσιγκτον

Στην πραγματικότητα, η Γερμανία έπαιξε μόνο δευτερεύοντα ρόλο στη σύγκρουση.

Ερντογάν και Μητσοτάκης προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη στήριξη της Ουάσιγκτον ως προτεραιότητα.

Στα μέσα Μαΐου, ο Μητσοτάκης απευθύνθηκε και στα δύο σώματα του Κογκρέσου των ΗΠΑ.

Εκεί, τόνισε ότι το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να αντέξει «άλλη μια πηγή αστάθειας» στη νοτιοανατολική πλευρά, εκτός από την Ουκρανία.

Ο έλληνας πρωθυπουργός άσκησε πίεση ώστε η Ουάσιγκτον να μην υποστηρίξει τον εκσυγχρονισμό και την ενίσχυση της τουρκικής αεροπορίας με νέα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-16.

Για τον Ερντογάν, οι ενέργειες του Μητσοτάκη ήταν ιδιαίτερα ταπεινωτικές γιατί ο έλληνας πρωθυπουργός κατάφερε να πείσει τις ΗΠΑ να πουλήσουν F-35 στην Αθήνα, τα οποία είχαν αρνηθεί να παραδώσουν στην Τουρκία.

Ομως μόλις λίγες εβδομάδες αργότερα, στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, ο αμερικανός πρόεδρος υποσχέθηκε στον Ερντογάν υποστήριξη για τον εκσυγχρονισμό των τουρκικών αεροσκαφών F-16.

Φημολογήθηκε γιατί ο Μπάιντεν το έκανε αυτό: έπρεπε να προσφέρει κάτι στον Ερντογάν για να κάνει την Αγκυρα να συμφωνήσει με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.

Περισσότερο απαραίτητος παράγοντας

Ενώ δεν έχει ληφθεί ακόμη η τελική απόφαση για την παράδοση των F-16, η κατάσταση έδειξε πόσο στρατηγικό όφελος αποκομίζει η τουρκική κυβέρνηση από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Οι θέσεις της έγιναν ακόμη πιο σημαντικές από πριν. Και το ΝΑΤΟ έχει δείξει ξεκάθαρα ότι δεν μπορεί να αντέξει καμία ρήξη στις σχέσεις με την Τουρκία – τώρα λιγότερο από ποτέ – όταν υπάρχει πόλεμος στην Ουκρανία.

Στα τέλη Μαΐου, ο Ερντογάν κάλεσε τους εταίρους του στο ΝΑΤΟ σε στρατιωτική άσκηση στη Σμύρνη, στις ακτές του Αιγαίου, σε κοντινή απόσταση από τα ελληνικά νησιά.

Αμερικανικά, γαλλικά και ιταλικά στρατεύματα συμμετείχαν στην άσκηση, η οποία αφορούσε την κατάληψη ενός υποθετικού νησιού, ενώ τα ελληνικά στρατεύματα δεν συμμετείχαν.

Στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ, η έξαλλη διαμαρτυρία της Ελλάδας παρέμενε αναπάντητη.