Πόλεμος στην Ουκρανία: Προσπαθεί η Ρωσία να σπείρει διχόνοια στα Βαλκάνια μέσω της Σερβίας;

Ο αυταρχικός ηγέτης της Σερβίας, Αλεξάντερ Βούτιτς, έχει κουραστεί να τον αποκαλούν «μικρό Πούτιν», εξαιτίας της ρητορικής του εναντίον των γειτονικών του χωρών, αναφέρει ο Άντριου Χίγκινς σε πρόσφατη ανάλυσή του στους Times της Νέας Υόρκης για τον πιθανό ρόλο της Ρωσίας στις πρόσφατες ταραχές στα Βαλκάνια.

Μεταξύ άλλων, αναφέρεται σε πρόσφατο περιστατικό, όταν ο Βούτσις δήλωσε σε συνέντευξή του: «Είμαι σχεδόν δυο μέτρα». Το ύψος του Πούτιν εκτιμάται ότι κυμαίνεται γύρω στα 1,72 μέτρα, αν και η ακριβής πληροφορία, την οποία το Κρεμλίνο θεωρεί ευαίσθητη, παραμένει μυστική.

• Διαβάστε επίσης: Βόρεια Μακεδονία: Οι απαιτήσεις της Βουλγαρίας για τροποποίηση του συντάγματος απειλούν το μέλλον της ΕΕ

Όμως, όπως παρατηρεί ο Χίγκινς, πίσω από τη μάλλον αστεία δήλωση του Βούτσιτς κρύβεται ένα σοβαρό ερώτημα: θα μπορούσε η Ρωσία να χρησιμοποιεί τη Σερβία για να σπείρει τη διχόνοια στην Ευρώπη και να προκαλέσει νέες συγκρούσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία, προκειμένου να τραβήξει την προσοχή του ΝΑΤΟ μακριά από τον αιματηρό πόλεμο στην Ουκρανία;

Ο ρόλος της Ρωσίας στο θέμα… των πινακίδων

Αυτοί οι φόβοι ξύπνησαν την περασμένη εβδομάδα, όταν μια εσωτερική διαμάχη για τις πινακίδες κυκλοφορίας μεταξύ της Σερβίας και του Κοσόβου οδήγησαν σε άγριες διαδηλώσεις, μπλόκα στους δρόμους και πυροβολισμούς, χτυπώντας συναγερμό για τη Βορειοατλαντική Συμμαχία.

Οι ταραχές στο Κόσοβο και οι εντάσεις στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, τις οποίες ο αναλυτής των Times χρεώνει στον Μίλοραντ Ντόντικ, τον «εχθρικό ηγέτη του σερβικού θύλακα στην περιοχή που έχει την υποστήριξη της Μόσχας» και σε σκληρούς κροάτες εθνικιστές, έχουν οδηγήσει σε προειδοποιήσεις ότι η Ρωσία επιχειρεί να αναμοχλεύσει εντάσεις, οι οποίες δεν είχαν επιλυθεί ποτέ πραγματικά μετά τους βαλκανικούς πολέμους της δεκαετίας του ’90.

«Η Ρωσία υπολογίζει ότι όσο περισσότερο χρόνο περάσει η Δύση αντιμετωπίζοντας δυσκολίες στα Βαλκάνια, τόσο λιγότερο θα ασχοληθεί με τις δικές της υποθέσεις», εξηγεί στους Times ο Βουκ Βουκσάνοβιτς, ερευνητής στο Κέντρο Πολιτικής Ασφαλείας του Βελιγραδίου.

«Όμως υπάρχουν όρια στα πράγματα που μπορεί να κάνει η Ρωσία», προσθέτει. «Χρειάζεται τις τοπικές ελίτ, κι εκείνες δεν θέλουν να θυσιαστούν για τα ρωσικά συμφέροντα».

Εμπρηστικά δημοσιεύματα

Ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Σερβία, Κρίστοφερ Ρ. Χιλ, βετεράνος της διπλωματίας, προκάλεσε πρόσφατα αναστάτωση στα Βαλκάνια λέγοντας ότι η Ρωσία προσφέρει μόνο «οικονομικό εκβιασμό» και «χάος στην περιοχή».

«Παρά την επιρροή της Ρωσίας στον ενεργειακό τομέα της Σερβίας και παρά τις προσπάθειές της για παραπληροφόρηση εδώ, οι Σέρβοι έχουν αποφασίσει ότι το μέλλον τους είναι στην Ευρώπη και στη Δύση», δήλωσε ο Χιλ.

Ρωσικά ΜΜΕ και λογαριασμοί στα κοινωνικά δίκτυα, αναρτούν εδώ και μήνες εμπρηστικές αναφορές για τους Σέρβους στο Κόσοβο και τη Βοσνία, αναφέροντας ότι υφίστανται αβάσταχτη καταπίεση. Τα δημοσιεύματα, που σύμφωνα με τους Times συνήθως δεν είναι παρά ρωσική προπαγάνδα στα πρότυπα των δημοσιευμάτων για τους ρωσόφωνους της Ουκρανίας, πριν την εισβολή της 24^ης Φεβρουαρίου, έχουν ενισχύσει τους πιο σκληρούς σέρβους εθνικιστές.

Οργή που σιγοβράζει

Η οργή των περίπου 65.000 μελών της σερβικής μειονότητας στο Κόσοβο, που κατοικείται κυρίως από Αλβανούς και αποσχίστηκε από τη Σερβία έπειτα από τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς του 1999, σιγοβράζει εδώ και χρόνια. Όμως οι εντάσεις έφτασαν σε επικίνδυνα επίπεδα στις 31 Ιουλίου ως αντίδραση στο σχέδιο των κοσοβαρικών αρχών να απαγορεύσουν τις σερβικές πινακίδες κυκλοφορίας και ταυτότητες από την 1^η Αυγούστου, πράγμα που τελικά έμεινε στα χαρτιά.

Ο Σλάβισα Ρίστιτς, πρώην δήμαρχος της Ζούμπιν Ποτόκ, μιας πόλης του βορείου Κοσόβου που κατοικείται σχεδόν αποκλειστικά από Σέρβους, δήλωσε ότι δεν θα τοποθετούσε ποτέ κοσοβαρικές πινακίδες στο αυτοκίνητό του, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσόβου, κάτι που σχεδόν όλοι οι Σέρβοι, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Βούτσιτς, δηλώνουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί.

Ο Μπόρκο Στεφάνοβιτς, πολιτικός αντίπαλος του Βούτσιτς και πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής διεθνών υποθέσεων, υποστήριξε ότι το ζήτημα των πινακίδων ήταν «τόσο ασήμαντο που είναι εντελώς γελοίο».

«Όμως», πρόσθεσε, «εδώ στα Βαλκάνια, τέτοιου είδους συμβολικά ζητήματα έχουν τεράστια σημασία».

Την περασμένη εβδομάδα, ο Γενς Στόλτενμπεργκ, γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, έγραψε στο Twitter ότι επικοινώνησε με τον Βούτσιτς για τις ταραχές στο Κόσοβο, ξεκαθαρίζοντας ότι η συμμαχία, που ηγείται ειρηνευτικής αποστολής στην πρώην σερβική επικράτεια, «είναι έτοιμη να παρέμβει αν απειληθεί η σταθερότητα».

Εκκλήσεις για ηρεμία και κίνδυνοι για πυρκαγιά

Εκκλήσεις για ηρεμία απηύθυνε από την πλευρά του ο Χιλ, ο αμερικανός πρέσβης. Σε συνέντευξή του στο Βελιγράδι, σημείωσε ότι αν και δεν θεωρεί πιθανή μια ένοπλη σύγκρουση, είπε στον Βούτσιτς: «Πόλεμοι έχουν γίνει για εδάφη, χρήματα, ακόμη και για μια όμορφη γυναίκα. Όμως αυτός θα ήταν ο πρώτος πόλεμος που έχω ακούσει να ξεκινά για πινακίδες κυκλοφορίας».

Ο Χίγκινς των Times επισημαίνει ότι η περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας κρύβει τόσες πιθανές αφορμές για σύγκρουση όσε έκρυβε και η Ουκρανία, και συγκεκριμένα: «μια περιφερειακή ηγεμονική δύναμη, σε αυτή την περίπτωση τη Σερβία, οργισμένη για τα χαμένα της εδάφη και τη συνεπακόλουθη διασπορά της, αλλά και μια γεωπολιτική διαμάχη μεταξύ Ρωσίας και Δύσης».

Ο Βλαντιμίρ Ντιουκάνοτβιτς, βουλευτής του Βούτσιτς, έχει δηλώσει ότι η Σερβία «θα αναγκαστεί να ξεκινήσει την αποναζιστικοποίηση των Βαλκανίων», κάτι που μοιάζει ανησυχητικά πολύ με τον υποτιθέμενο στόχο της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά και με τον αγώνα του Βελιγραδίου για τη «Μεγάλη Σερβία» στα ‘90s.

Ο Βούτσιτς, ο οποίος αποκήρυξε δημόσια τη δήλωση του Ντιουκάνοβιτς ως «ηλίθια» και «ανεύθυνη», επεσήμανε: «Έχουμε τη δική μας χώρα. Δεν μας ενδιαφέρει να επεκτείνουμε τα σύνορά μας και να εμπλακούμε σε καβγάδες με τους γείτονές μας».

Λάδι στη φωτιά

Το ρωσικό υπουργείο εξωτερικών έριξε κι άλλο λάδι στη φωτιά του Κοσόβου την περασμένη εβδομάδα, κατηγορώντας την αλβανική πλευρά ως «ριζοσπάστες» που επιχειρούν να εκδιώξουν τους Σέρβους από την επικράτειά τους και να προκαλέσουν ταραχή για να «ξεκινήσουν ένα βίαιο σενάριο».

Ο Πούτιν έχει παραπέμψει πολλές φορές στη νατοϊκή εμπλοκή στον πόλεμο του ’99, που στάθηκε υπέρ της απόσχισης του Κοσόβου από τη Σερβία, ως πράξη που νομιμοποιεί τη ρωσική επιθετικότητα εις βάρος της Ουκρανίας, η οποία ισχυρίζεται ότι έχει ως στόχο την προστασία των Ρώσων του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ.

«Ο Πούτιν χρησιμοποιεί και μαθαίνει έξυπνα από τα λάθη σας, που ποτέ δεν πρόκειται να παραδεχτείτε», τόνισε ο Βούτσιτς, αναφερόμενος στη Δύση.

Τα περισσότερα δυτικά κράτη έχουν αναγνωρίσει το Κόσοβο ως ανεξάρτητο κράτος, όμως άλλες χώρες, όπως η Σερβία, η Ρωσία, η Κίνα και πέντε ευρωπαϊκά κράτη (ανάμεσά τους και η Ελλάδα) δεν το έχουν κάνει.

Περιορισμοί για το Κρεμλίνο

«Για τη Ρωσία, το Κόσοβο είναι η τέλεια επένδυση χαμηλού κόστους που δεν σταματά να αποδίδει», ισχυρίζεται ο Βουκσάκοβιτς, ο ερευνητής από το Βελιγράδι. Ωστόσο, προσθέτει, η ικανότητα της Ρωσίας να προκαλέσει προβλήματα στα Βαλκάνια είναι πολύ περιορισμένη εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία.

«Αυτή τη στιγμή, είναι λιγότερα αυτά που μπορεί να κάνει η Ρωσία. Οι ικανότητές της έχουν περιοριστεί και είναι πιο απομονωμένη. Οι πόροι της διοχετεύονται στην Ουκρανία», εξηγεί.

Ένα καλό παράδειγμα είναι ο Ντόντικ. Έχοντας ισχυρή υποστήριξη από τη Ρωσία, ο Σερβοβόσνιος ηγέτης προκάλεσε μια δυνητικά βίαιη κρίση στη διάρκεια της περσινής χρονιάς, και ορκίστηκε ότι θα δημιουργήσει τον δικό του, σερβοβοσνιακό στρατό, και ουσιαστικά θα αποσχιστεί από τη Βοσνία Ερζεγοβίνη.

Όμως τον Απρίλιο, δυο μήνες μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, ο Ντόντικ ξαφνικά ανακοίνωσε την αναβολή των αποσχιστικών του σχεδίων. «Κοίταξε την Ουκρανία και είδε την αντίδραση της Δύσης προς τη Ρωσία. Κατάλαβε ότι ήταν αναγκασμένος να ρίξει τους τόνους», επισημαίνει ο Βουκσάνοβιτς.

Ο ρόλος της Σερβίας

Αν και η Ρωσία έχει κατηγορηθεί ότι ενθαρρύνει τις φιλοδοξίες του Ντόντικ, ο Βούτσιτς έχει πάρει τα εύσημα από διπλωμάτες στην περιοχή για τις προσπάθειές του να ηρεμήσει τα πνεύματα.

Ο Βούτσιτς δήλωσε ότι είχε συνομιλήσει με τον Ντόντικ για τα σχέδιά του, όμως αρνήθηκε να πει τι ακριβώς τον συμβούλευσε. «Η Σερβία πάντα υποστήριζε την εδαφική ακεραιότητα της Βοσνίας», όπως ορίζεται από τη σχετική συμφωνία του 1995, είχε συμπληρώσει.

Ο Βούτσις διαχώρισε τη θέση του και από τις πρόσφατες διαδηλώσεις για τις πινακίδες κυκλοφορίας, λέγοντας ότι οι Σέρβοι του βόρειου Κοσόβου είναι «100% στα όριά τους», ιδίως εξαιτίας της άρνησης της κοσοβάρικης κυβέρνησης να εφαρμόσει κρίσιμα σημεία μιας συμφωνίας του 2013, που τους υποσχόταν κάποιο βαθμό αυτονομίας.

Κάτω από πολλά στρώματα ίντριγκας και τοπικών διαμαχών, ωστόσο, ένα πράγμα εμφανίζεται ξεκάθαρο: «Έχουμε εμπλακεί σε έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων όπως η Ουκρανία, απλώς σε πολύ μικρότερη έκταση», δήλωσε ο Στεφάνοβιτς.

Συμπληγάδες

Αυτή η μάχη, για την οποία διαμαρτύρεται και ο Βούτσιτς έχει φέρει τη χώρα σε ένα επώδυνο σημείο, εγκλωβισμένη ανάμεσα στην εξάρτησή της από τη Ρωσία για προμήθειες ενέργειας και για διπλωματική υποστήριξη σε σχέση με το Κόσοβο, και τις απαιτήσεις των δυτικών κρατών να ενώσει τις δυνάμεις της μαζί τους για να τιμωρήσει τη Μόσχα για την εισβολή.

«Πιέζομαι καθημερινά να επιβάλω κυρώσεις στη Ρωσία», είχε υπογραμμίσει ο Βούτσιτς, συμπληρώνοντας ότι δεν έχει σκοπό να το κάνει, τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που η διαδικασία ένταξης της Σερβίας στην ΕΕ, που καθυστερεί εδώ και 13 χρόνια, επιταχυνθεί. Ταυτόχρονα, πρόσφατη δημοσκόπηση είχε δείξει ότι πάνω από το 80% των Σέρβων αντιτίθεται στην επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία.

Η Μόσχα είχε εξοργιστεί τον Μάρτιο, όταν η Σερβία υποστήριξε ψήφισμα του ΟΗΕ που απαιτούσε η Ρωσία να σταματήσει την εισβολή. Αντίστοιχα συναισθήματα κυριάρχησαν και μεταξύ των σέρβων εθνικιστών που αποκήρυξαν τον Βούτσιτς ως «προδότη».

Όμως η άρνηση της Σερβίας να επιβάλει κυρώσεις έχει προσφέρει επιχειρήματα σε εκείνους που αντιμετωπίζουν τον Βούτσιτς ως μαριονέτα του Πούτιν.

Επισημαίνοντας ότι η Σερβία «παραμένει η μοναδική χώρα της Ευρώπης που αρνείται να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία», ο πρωθυπουργός του Κοσόβου, Αλμπίν Κουρτί, αποκήρυξε τον Απρίλιο τον Βούτσιτς ως «μικρό Πούτιν της Σερβίας». «Η ειρήνη και η ασφάλεια στα δυτικά Βαλκάνια δεν έχουν βιώσει ποτέ μεγαλύτερη απειλή», υποστήριξε.

Ο Βούτσιτς αρνήθηκε τις κατηγορίες.

«Ο Κουρτί θέλει να είναι ένας μικρός Ζελένσκι που παλεύει με έναν μικρό Πούτιν», είπε. «Αυτό είναι το αφήγημά του. Ότι ο Βούτσιτς είναι ένας φρικτός εθνικιστής που θέλει να πολεμάει με όλους. Αυτό δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα».

Όμως, με τη Σερβία να πιέζεται από όλες τις πλευρές, ο σέρβος πρόεδρος κατέληξε στο ότι «είμαστε εγκλωβισμένοι, και το ξέρουμε».