Τουρκία και Ισραήλ αποκαθιστούν τις σχέσεις τους – Οι νέες ισορροπίες και τι σημαίνουν για την Αθήνα

Ανταλλαγή πρεσβευτών αποφάσισαν Τουρκία και Ισραήλ την Τετάρτη δίνοντας σάρκα και οστά στην απόφαση τους να αφήσουν πίσω τους την περίοδο των ψυχρών σχέσεων και υλοποιώντας την σχετική δέσμευση τους.

Η απόφαση μπορεί να χαρακτηριστεί ειλημμένη ήδη από την επίσκεψη του πρωθυπουργού του Ισραήλ, Γιαΐρ Λαπίντ στην Τουρκία, τον Ιούνιο, ως ΥΠΕΞ, οπότε και είχε συνάντηση με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στην οποία είχαν ανακοινώσει τις «καλές προθέσεις» των δύο πλευρών για να προχωρήσουν στην πλήρη εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών αλλά και το ότι είχαν αρχίσει ήδη να εργάζονται για την αμοιβαία αποκατάσταση της διπλωματικής εκπροσώπησής τους σε επίπεδο πρεσβευτών.

• Διαβάστε επίσης: Τουρκία και Ισραήλ προχωρούν σε πλήρη αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων

Υπενθυμίζεται ότι οι δύο χώρες είχαν απελάσει η μία τον πρεσβευτή της άλλης από το 2018, ενώ οι επιθέσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εναντίον του Ισραήλ με αιχμή και το Παλαιστινιακό, ήταν ιδιαίτερα σφοδρές να προηγούμενα χρόνια, ακόμα και με ακραίους χαρακτηρισμούς.

Ήδη από το Φεβρουάριο και το ταξίδι του προέδρου του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτζογκ στην Άγκυρα είχε φανεί ότι το κλίμα αλλάζει σημαντικά.

Στρατηγικοί εταίροι στο παρελθόν

Άλλωστε οι σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ ήταν ιδιαίτερα στενές επί σειρά ετών, με τις δύο χώρες να αποτελούν δύο από τους σημαντικότερους στρατηγικούς εταίρους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Οι μέρες αυτές φάνηκε να τελειώνουν όταν οι σχέσεις των δύο χωρών πέρασαν τη μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία τους που ξεκίνησε από το Μαβί Μαρμαρά και έφτασε μέχρι την ανάκληση των πρεσβευτών το 2018, μετά το θάνατο 60 Παλαιστινίων διαδηλωτών στη Γάζα.

Η ρητορική Ερντογάν εναντίον του Ισραήλ, αλλά και η καχυποψία που αναπτύχθηκε από την ισραηλινή πλευρά προς την Άγκυρα έδειχναν – ιδιαίτερα την περίοδο της πρωθυπουργός Νετανιάχου – έδινε την εντύπωση ότι δεν υπάρχει επιστροφή.

Ωστόσο η περίπτωση Ισραήλ – Τουρκίας μπορεί να χαρακτηριστεί πλέον ως ένα παράδειγμα που επιβεβαιώνει τη ρήση, πως «δεν υπάρχουν διαρκείς φιλίες ή διαρκείς έχθρες μεταξύ των κρατών, μόνο διαρκή συμφέροντα».

Ο χάρτης συμμαχιών της Μέσης Ανατολής αλλάζει

Ο χάρτης της Μέσης Ανατολής αλλάζει, οι συμμαχίες αναδιατάσσονται και οι εξελίξεις δημιουργούν νέα δεδομένα. Και δη μετά τις συμφωνίες του Αβραάμ και την εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με σειρά αραβικών κρατών, που ήταν για πολλούς το σήμα για την έναρξη μίας νέας εποχής στη Μέση Ανατολή.

Ο Ερντογάν είναι «άνθρωπος του συμφέροντος» σύμφωνα με πολλούς αναλυτές και ως εκ τούτου μπορεί να αναδιπλωθεί ανά πάσα στιγμή εάν θεωρήσει ότι θα ωφεληθεί. Πολύ περισσότερο δε όταν η εξουσία του απειλείται ενώ η Τουρκία βαδίζει προς εκλογές το 2023, βυθιζόμενη όλο και περισσότερο στην οικονομική κρίση.

Εξωτερική πολιτική με πυξίδα και την οικονομία

Σε αυτό το πλαίσιο ο τούρκος πρόεδρος έχει δώσει εδώ και αρκετό καιρό οδηγίες στο υπουργείο Εξωτερικών της χώρας να κινηθεί προς την αποκατάσταση των σχέσεων με σειρά χωρών που μπορούν να δώσουν μία οικονομική ανάσα στην Τουρκία και που θεωρούνται ως κράτη τα οποία είναι προς το συμφέρον της Άγκυρας να έχει καλές σχέσεις και για οικονομικούς λόγους. Μεταξύ αυτών και το Ισραήλ.

Ηχηρά παραδείγματα της απόφασης του Ερντογάν να αλλάξει ρότα οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Σαουδική Αραβία αλλά και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με την έχθρα να υποχωρεί μπροστά στις οικονομικές συμφωνίες.

Υπενθυμίζεται ότι Ρόιτερς το Μάρτιο αναφερόταν ακόμα και σε πιθανό σενάριο για συμφωνία Τουρκίας – Ισραήλ για έναν αγωγό, στη σκιά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, σημειώνοντας ωστόσο το εμπόδιο του Κυπριακού. Με ξένους διπλωμάτες να εκφράζουν ήδη από τότε σχεδόν τη βεβαιότητα τους για την είσοδο της Άγκυρας στους σχεδιασμούς, προβλέποντας σημαντικές πιέσεις και προς την πλευρά της Κυπριακής Δημοκρατίας να συνεργαστεί.

Αξίζει να σημειωθεί ότι διπλωματικές πηγές αναφερόμενες στην ενεργειακή σεναριολογία έβαζαν στην εξίσωση και τον παράγοντα Λίβανο, σημειώνοντας ότι ενδιαφέρον θα έχει και η ενδεχόμενη εξέλιξη των σχέσεων του με το Ισραήλ, πάντα υπό το βλέμμα των ΗΠΑ.

Στοίχημα και λόγω των σχέσεων με Αθήνα και Λευκωσία

Όλα αυτά έκαναν το Ισράηλ ένα μεγάλο στοίχημα για τον τούρκο πρόεδρο και λόγω των σχέσεων στρατηγικής σημασίας που διατηρεί τόσο με την Ελλάδα όσο και με την Κυπριακή Δημοκρατία. Και όπως είναι φυσικό οι εξελίξεις τραβούν και το βλέμμα της Αθήνας.

Έστω και αν επισήμως – και ανεπισήμως – το Ισραήλ έχει δηλώσει ότι οι σχέσεις του με την Ελλάδα δεν μπαίνουν σε ζυγαριά με τις σχέσεις που διατηρεί με άλλες χώρες.

Η Ελλάδα άλλωστε έχει χαρακτηριστεί από το Ισραήλ ως η γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, με το Τελ Αβίβ να υπολογίζει στην πρόσβαση και μέσω της Αθήνας στην ΕΕ.

Ο Γιαΐρ Λαπίντ δε είχε δηλώσει κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα με αφορμή την τριμερή Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, τον Απρίλιο στην Αθήνα, ότι δεν πρόκειται να προχωρήσει σε καμία κίνηση «πίσω από την πλάτη» των δύο συμμάχων του, διαβεβαιώνοντας για τις προθέσεις του Ισραήλ να διατηρήσει το υψηλό επίπεδο στρατηγικής συνεργασίας.

Οι δεσμοί Αθήνας – Ισραήλ δεν αμφισβητούνται

Η ελληνική πλευρά θεωρεί μάλιστα ότι σε αυτό το επίπεδο σχέσεων οι δεσμοί Αθήνας – Τελ Αβίβ δεν μπορούν εύκολα να αμφισβητηθούν από την Άγκυρα. Και υπενθυμίζει την δέσμευση περιοχών από τις ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ μέσω της Ελλάδας νότια της Κρήτης στις αρχές Αυγούστου, λίγο πριν τις ανακοινώσεις για το πού θα στοχεύσει το Αμπντούλ Χαμίντ Χαν που θεωρήθηκαν και ως μία διπλωματική ασπίδα – μήνυμα της ισραηλινής πλευράς στην Άγκυρα υπέρ της Αθήνας.

Διπλωματικές πηγές έχουν επαναλάβει πολλές φορές ότι είναι «προς το συμφέρον» της Ελλάδας η Τουρκία να αναπτύσσει σχέσεις με τους συμμάχους της Αθήνας, που θα μπορούν ενδεχομένως να αυξάνουν την πίεση στην Άγκυρα όποτε αυτό κριθεί αναγκαίο.

Σε κάθε περίπτωση η αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας – Ισραήλ δείχνει ότι η Άγκυρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «απομονωμένη» και δεν πρέπει να υποτιμάται, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των νέων δεδομένων και απαιτήσεων για συνεργασίες, με φόντο και την ενέργεια – που δημιουργεί η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η ανάγκη για απεξάρτηση της Ευρώπης από τις ενεργειακές πηγές της Ρωσίας.

Οι ισορροπίες ενδέχεται μάλιστα να αποδειχθούν δύσκολες, με την Άγκυρα να έχει δείξει την αποφασιστικότητα της να μην μείνει σε καμία περίπτωση εκτός των ενεργειακών σχεδιασμών αλλά και του νέου χάρτη συμμαχιών στην Μέση Ανατολή.