Η μεγάλη κλοπή στον τάφο του Τουταγχαμών

Κράτησε το φαραωνικό σκήπτρο για μια σχεδόν δεκαετία. Εζησε με κινητικά προβλήματα όπως μαρτυρούν οι 130 βακτηρίες που βρέθηκαν στην τελευταία του κατοικία και πέθανε άτεκνος θέτοντας ουσιαστικά το τέλος μιας ολόκληρης δυναστείας, της 18ης του Νέου Βασιλείου, χωρίς να αφήσει πίσω του ιδιαίτερα σημαντικό έργο, τόσο που να δικαιούται ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην Ιστορία. Κι όμως είναι ο διασημότερος Φαραώ στην ιστορία της αρχαίας Αιγύπτου.

Εκείνος που το όνομά του αρκεί να εμφανιστεί στον τίτλο ενός βιβλίου για να βρεθεί στη λίστα με τα ευπώλητα. Μια έκθεση έστω και με μια υποψία από τους θησαυρούς που περιέχονταν στον τάφο του γίνεται περιζήτητη.

Και ένα άρθρο με μια νέα θεωρία γύρω από τη σύντομη ζωή του – πέθανε σε ηλικία 18 ετών -, τον αδιευκρίνιστο θάνατό του, την κατάρα που κυνηγά όποιον επιχειρεί να διαταράξει την αιώνια γαλήνη του (η οποία είναι απολύτως μυθιστορηματική) ή οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να πυροδοτήσει τον ιδιαίτερο κλάδο της αιγυπτιομανίας που περιστρέφεται γύρω από το όνομά του γίνεται ανάρπαστο.

Δεν είναι παράλογο, λοιπόν, που δυόμισι μήνες πριν συμπληρωθεί ακριβώς ένας αιώνας από τη στιγμή που εντοπίστηκε ο τάφος του στην Κοιλάδα των Βασιλέων, έχουν αρχίσει ήδη οι προδημοσιεύσεις νέων μελετών που επιχειρούν να ρίξουν φως στο φαινόμενο Τουταγχαμών, είτε πρόκειται για τη ζωή και τον θάνατο του νεαρού Φαραώ, που ανέλαβε την εξουσία πριν από 3.354 χρόνια, είτε πρόκειται για τη «δεύτερη ζωή» του, η οποία του χάρισε και τη δημοτικότητα που δεν γνώρισε στην πρώτη: εκείνη της μυθιστορηματικής ανακάλυψης της τελευταίας του κατοικίας.

Νερό στον μύλο της τουταγχομανίας έρχεται να ρίξει ένα νέο βιβλίο το οποίο αναμένεται να βρεθεί στα ράφια των βιβλιοπωλείων στις 22 Σεπτεμβρίου (είναι διαθέσιμο μόνο σε ψηφιακή μορφή προς το παρόν) υπό τον τίτλο «Ο Τουταγχαμών και ο τάφος που άλλαξε τον κόσμο» με την υπογραφή ενός από τους πλέον αναγνωρισμένους αιγυπτιολόγους παγκοσμίως και ερευνητή στο Πανεπιστήμιο του Λονγκ Αϊλαντ, του Μπομπ Μπράιερ.

Τι νέο κομίζει στις 336 σελίδες η έκδοση του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης; Επιβεβαιώνει μια υποψία που ταλάνιζε τον επιστημονικό κόσμο σχεδόν από την πρώτη στιγμή της ανακάλυψης του τάφου του Τουταγχαμών, αλλά δεν ήταν δυνατόν να τεκμηριωθεί: ότι ο Χάουαρντ Κάρτερ, ο αρχαιολόγος που προέβη στη μεγάλη ανακάλυψη το 1922, είχε συλήσει τον τάφο πριν από το επίσημο άνοιγμά του.

Αδημοσίευτη επιστολή

«Κλειδί» για την αποκάλυψη του «γνωστού-άγνωστου» μυστικού αποδείχθηκε μια αδημοσίευτη επιστολή του κορυφαίου φιλολόγου – αιγυπτιολόγου σερ Αλαν Γκάρντινερ, τον οποίο και είχε επιστρατεύσει ο Κάρτερ για να διαβάσει και να μεταγράψει στα αγγλικά όσα ήταν γραμμένα στον τάφο σε ιερογλυφική γραφή. Ο Κάρτερ, σε μια κίνηση αναγνώρισης της προσφοράς του σερ Γκάρντινερ, του πρόσφερε ένα φυλαχτό που χρησιμοποιούνταν από τους αρχαίους Αιγυπτίους ως προσφορά στους νεκρούς, διαβεβαιώνοντάς τον, ωστόσο, ότι ουδεμία σχέση έχει με τα ευρήματα του τάφου.

Ο Γκάρντινερ έδειξε το φυλαχτό στον Ρεξ Ενγκελμπαχ, τον τότε βρετανό διευθυντή του Αιγυπτιακού Μουσείου στο Κάιρο, ο οποίος διαπίστωσε με την πρώτη ματιά ότι το δώρο του Κάρτερ αποτελούσε μέρος του θησαυρού που είχε βρεθεί στον τάφο του νεαρού Φαραώ, καθώς ήταν πανομοιότυπο με άλλα φυλαχτά που είχαν εντοπιστεί στον ίδιο χώρο και θεωρούνταν όλα προϊόντα ενός κοινού καλουπιού.

Εμβρόντητος και ενοχλημένος ο Γκάρντινερ έστειλε επιστολή στον Κάρτερ με την αδιαμφισβήτητη ετυμηγορία του Ενγκελμπαχ σχετικά με την προέλευση του φυλαχτού, μεταφέροντας στο χαρτί επί λέξει τη φράση του: «Το φυλαχτό που μου δείξατε αναμφίβολα έχει κλαπεί από τον τάφο του Τουταγχαμών». Και συμπληρώνει δίπλα ο ίδιος «Λυπάμαι βαθιά που βρέθηκα σε τόσο άβολη θέση», προσθέτοντας ωστόσο ότι «φυσικά δεν είπα στον Ενγκελμπαχ ότι πήρα το φυλαχτό από εσάς».

Διάρρηξη

Οι επιστολές, που ανήκουν σε ιδιωτική συλλογή, αναμένεται να συμβάλουν στη διαλεύκανση του τοπίου γύρω από τη δράση του Κάρτερ που ως τώρα ήταν αμφιλεγόμενη. Και μπορεί ο ίδιος να διατεινόταν πως ο τάφος είχε επιχειρηθεί να λεηλατηθεί από την αρχαιότητα – έπεσε θύμα τυμβωρύχων δύο φορές λίγους μήνες μετά την ταφή του Φαραώ, που δεν κατάφεραν όμως να προχωρήσουν στον κύριο θάλαμο κι έτσι αποχώρησαν με φτωχή λεία – για να καταφέρει να εξασφαλίσει ένα ποσοστό των ευρημάτων βάσει του νόμου, όμως ο εν λόγω τάφος έχει καταγραφεί ως ο μοναδικός ασύλητος που έχει ανακαλυφθεί ως τώρα.

Αποψη που θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις πλέον να ανατραπεί αν τελικώς ο ανασκαφέας του λειτούργησε και ως τυμβωρύχος και αν ισχύουν όσα υποστήριξε ήδη από το 1947 ένας συνεργάτης του Κάρτερ, ο Αλφρεντ Λούκας, σε ένα άγνωστο στο ευρύ κοινό επιστημονικό περιοδικό που κυκλοφορούσε στο Κάιρο, πως ο ανασκαφέας είχε ο ίδιος διαρρήξει την είσοδο του ταφικού θαλάμου και την είχε ξανασφραγίσει.

«Υπήρχαν πράγματι υποψίες ότι ο τάφος είχε διαρρηχθεί πριν από το επίσημο άνοιγμά του και ότι αφαιρέθηκαν αντικείμενα από το εσωτερικό του, συμπεριλαμβανομένων κοσμημάτων, που πουλήθηκαν μετά τον θάνατο του Κάρτερ. Οι επιστολές αυτές αποτελούν απτή απόδειξη» αναφέρει σε δηλώσεις του στον βρετανικό «Observer» o συγγραφέας.

Μετά τον θάνατο του Κάρτερ, σύμφωνα με τον Μπράιερ, βρέθηκαν αρκετά κομμάτια στην αιγυπτιακή αγορά αρχαιοτήτων τα οποία ήταν στην κατοχή του και προέρχονταν σαφώς από τον τάφο του Τουταγχαμών. Ορισμένα, δε, κατέληξαν και σε συλλογές μεγάλων μουσείων όπως του Μητροπολιτικού της Νέας Υόρκης, το οποίο ανακοίνωσε το 2010 ότι θα επέστρεφε στην Αίγυπτο ένα σύνολο 19 αντικειμένων που είχε αποκτήσει την περίοδο 1920-1940 καθώς «μπορούν να αποδοθούν με βεβαιότητα στον τάφο του Τουταγχαμών».

Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»