Ερντογάν: Περπατά σε μια λεπτή γραμμή ως διπλός πράκτορας του πολέμου στην Ουκρανία – Άρθρο «φωτιά» του Politico

Σε ασκήσεις ισορροπίας επιδίδεται ο Ερντογάν από τη στιγμή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία διατηρώντας σχέσεις και με τις δύο πλευρές, ενώ η Δύση φαίνεται να δυσκολεύεται να διαχειριστεί τόσο την κρίση αλλά και τη στάση της Τουρκίας που έχει αποκλίνει από τη σκληρή γραμμή των κυρώσεων. Σε άρθρο του, το Politico με τίτλο «Ο Ταγίπ Ερντογάν (Erdogan) περπατά σε μια λεπτή γραμμή ως διπλός πράκτορας του πολέμου στην Ουκρανία» περιγράφει την τακτική της Άγκυρας στο φόντο της επίσκεψης Ερντογάν στην Ουκρανία σήμερα για να συναντηθεί με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Το ερώτημα με ποιανού το μέρος είναι τελικά ο Ερντογάν είναι βέβαιο ότι θα απασχολήσει έντονα τον Ουκρανό πρόεδρο, ο οποίος την ίδια στιγμή έχει και λόγους για να ευχαριστεί τον Τούρκο πρόεδρο. Ο Ερντογάν προσπαθεί να παρουσιαστεί ως ουδέτερος διαμεσολαβητής μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για την εξαγωγών σιτηρών από τα αποκλεισμένα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Μια τουρκική εταιρεία -ένα από τα στελέχη της οποίας είναι ο γαμπρός του τούρκου προέδρου- είναι ο προμηθευτής των μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar που έδωσαν στις ουκρανικές δυνάμεις αποφασιστική ώθηση στο πεδίο της μάχης, προκαλώντας την οργή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Επιπλέον έχει επίσης αποκλείσει τη Μαύρη Θάλασσα για την ενίσχυση ρωσικών ναυτικών δυνάμεων.

• Διαβάστε επίσης: Γερμανικός Τύπος: Ερντογάν, ο ειρηνοποιός;

Οι οικονομικοί δεσμοί με τη Ρωσία

Από την άλλη πλευρά η Τουρκία αντιμετωπίζει κατηγορίες ότι κερδοσκοπεί από τον πόλεμο. Χαρακτηριστικό είναι ότι ειδικοί σε ζητήματα κυρώσεων την αποκαλούν «Μαύρη Ιππότη», ένα έθνος που βοηθά στην παράκαμψη των διεθνών εμπάργκο προς όφελός του. Η εκτίναξη του εμπορίου Τουρκίας-Ρωσίας και η υιοθέτηση ενός ρωσικού συστήματος πληρωμών από τις τουρκικές τράπεζες μετά το ξέσπασμα του πολέμου έχει προκαλέσει εικασίες ότι η Άγκυρα έχει εντοπίσει τα πλεονεκτήματα του να δίνει στη Μόσχα χείρα βοηθείας καθώς η δική της οικονομία παραπαίει εκτός ελέγχου.

• Διαβάστε επίσης: Ερντογάν: Αδέλφια μου, είναι γνωστό πως μας περιμένει ένας τάφος δύο κυβικών μέτρων

Μεταξύ άλλων, το άρθρο επισημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες χρησιμοποιούν την Τουρκία ως εξαγωγική βάση για τον ανεφοδιασμό της Ρωσίας, πρακτική που μπορεί να εγείρει ηθικά ερωτήματα, αν και δεν πρόκειται για παράκαμψη κυρώσεων ως τέτοια. Αλλά η Τουρκία λειτουργεί σε μια γκρίζα ζώνη, υποστηρίζουν οι ειδικοί.

Πολλοί δυτικοί διπλωμάτες, ωστόσο, είναι λιγότερο επιεικείς για το διπλό παιχνίδι της Τουρκίας. «Δεν μπορείς να είσαι και με τις δύο πλευρές σε έναν τέτοιο πόλεμο. Είναι μέλος του ΝΑΤΟ!» παραπονέθηκε ένας απεσταλμένος από μια χώρα της ΕΕ.

Στην πράξη, υπάρχουν λίγα πράγματα που μπορεί να κάνει η Δύση, τονίζει το Politico. Υπάρχουν σημεία πίεσης που οι ΗΠΑ και η ΕΕ έχουν έναντι της Τουρκίας, αλλά οι κίνδυνοι από την αξιοποίησή τους είναι υψηλοί. Η Ελλάδα κατηγορεί ήδη την Τουρκία για όλο και πιο επικίνδυνες στρατιωτικές σπαζοκεφαλιές με εισβολές μαχητικών αεροσκαφών πάνω από το Αιγαίο και για την προώθηση μεταναστών στα ύδατά της. Η Δύση δεν θέλει επίσης ο Ερντογάν να επανέλθει στο βέτο του για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Προς το παρόν, οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον απλώς παρακολουθούν τις κινήσεις της Άγκυρας.

Το εμπόριο αυξάνεται μεταξύ της Μόσχας και της Άγκυρας. Οι εξαγωγές της Τουρκίας προς τη Ρωσία αυξήθηκαν από 417,3 εκατ. δολάρια τον Ιούλιο του 2021 σε 730 εκατ. δολάρια τον Ιούλιο του 2022. Οι εισαγωγές από τη Ρωσία έκαναν άλμα από 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2021 σε 4,4 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2022. Διαπερνώντας τον θόρυβο που δημιουργείται από τις αιχμές στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, εξακολουθεί να είναι σαφές ότι η Ρωσία έχει πλέον ξεπεράσει την Κίνα ως η μεγαλύτερη μεμονωμένη πηγή τουρκικών εισαγωγών. Η Ρωσία αντιπροσώπευε μερίδιο 17% των εισαγωγών στην Τουρκία μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου 2022, σε σύγκριση με μερίδιο 10% ένα χρόνο νωρίτερα.

Ένας πρώην ανώτερος αξιωματούχος του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ για τις κυρώσεις δήλωσε ότι η Τουρκία, η οποία επωφελείται από την προνομιακή πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ μέσω της σχεδόν αφορολόγητης τελωνειακής ένωσής της με τις Βρυξέλλες, είχε αναπτύξει τη φήμη της πρώτης γραμμής για την παράκαμψη των κυρώσεων. Προειδοποίησε, ωστόσο, ότι η πραγματική φοροδιαφυγή συχνά δεν αποτυπώνεται στα επίσημα στοιχεία του εμπορίου, τα οποία ως επί το πλείστον δείχνουν απλώς την αναπροσανατολισμό του εμπορίου πάνω από το ταμπλό.

Εκτός από την αύξηση του εμπορίου, υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι η Τουρκία βοηθά τη Ρωσία να παρακάμψει τον οικονομικό στραγγαλισμό κατά της Μόσχας. Αναζωπυρώνοντας τη φλόγα της καχυποψίας, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Mevlüt Çavuşoğlu δήλωσε επίσης ότι οι Ρώσοι ολιγάρχες είναι ευπρόσδεκτοι στην Τουρκία.

Οι αρνήσεις της Τουρκίας

Η ίδια η Τουρκία απορρίπτει τις δυτικές ανησυχίες και δήλωσε ότι οι νέες ροές αγαθών απλώς αντανακλούν μια αλλαγή στα εμπορικά πρότυπα που λαμβάνονται απολύτως νόμιμα από τον ιδιωτικό τομέα.

«Ξεκαθαρίσαμε ότι δεν θα επιτρέψουμε στην Τουρκία να αποτελέσει δίαυλο για την παράκαμψη ή την αποφυγή των κυρώσεων», δήλωσε Τούρκος διπλωμάτης. «Θέλουμε να διατηρήσουμε τις συνεχιζόμενες εμπορικές συναλλαγές μας με τη Ρωσική Ομοσπονδία, αλλά δεν κάνουμε σημαντικά νέα βήματα». Ο αξιωματούχος αναγνώρισε ωστόσο ότι η Άγκυρα κινείται σε μια «λεπτή γραμμή» και ότι η χώρα «το κάνει αυτό πολύ προσεκτικά».

Τουρκία – Ρωσία: Μία σχέση που δεν μπορεί εύκολα να διαρραγεί

Η στενότερη συνεργασία μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας έχει σαφή οικονομικά οφέλη για τον Ερντογάν, ο οποίος αντιμετωπίζει εκλογές το επόμενο έτος εν μέσω του ραγδαία αυξανόμενου πληθωρισμού.

Η Άγκυρα επίσης απλά δεν έχει την πολυτέλεια να διακόψει τους δεσμούς με τη Μόσχα. «Η Τουρκία εξαρτάται από τη Ρωσία με πολλούς διαφορετικούς τρόπους», δήλωσε η Yevgeniya Gaber, μη μόνιμη ανώτερη συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Atlantic Council με έδρα την Τουρκία, επισημαίνοντας τον μαζικό ρωσικό τουρισμό στην Τουρκία και τις ρωσικές ενεργειακές ροές. Η Ρωσία παρείχε περίπου το ένα τέταρτο των εισαγωγών πετρελαίου της Τουρκίας και σχεδόν το ήμισυ των αναγκών της σε φυσικό αέριο το 2021, ενώ η Μόσχα ελέγχει επίσης το πυρηνικό εργοστάσιο της Τουρκίας στο Akkuyu.

Μια κρίση στις τουρκορωσικές σχέσεις θα «γυρίσει αμέσως μπούμερανγκ και θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα στον Ερντογάν ενόψει των εκλογών», δήλωσε ο Γκαμπέρ, ο οποίος είναι επίσης πρώην Ουκρανός διπλωμάτης. Τα πολιτικά οφέλη είναι εξίσου σημαντικά, καθώς ο Ερντογάν προσπαθεί να κοιτάξει στο εξωτερικό για να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων της χώρας του.

Η Ρωσία και η Τουρκία έχουν βρεθεί στα αντίθετα άκρα πολλών συγκρούσεων στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας. Αλλά η διπλωματική συνεργασία μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν έχει επίσης βοηθήσει στην αντιμετώπιση ορισμένων περιφερειακών συγκρούσεων στην περιοχή, δήλωσε ο πρώην διπλωμάτης Ülgen, επισημαίνοντας την ειρηνευτική διαδικασία της Αστάνα για τη Συρία και τη συμφωνία γύρω από την αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Η πίεση της Δύσης

Τα δυτικά έθνη πιέζουν την Τουρκία να αποφύγει να λειτουργήσει ως εστία καταστρατήγησης. Τώρα που τα πολιτικά περιθώρια για τη Δύση να επιβάλει νέες κυρώσεις στη Ρωσία έχουν περιοριστεί, η εστίαση μετατοπίζεται ακόμη περισσότερο στη διασφάλιση της εφαρμογής των υφιστάμενων κυρώσεων.

Ο Peter Stano, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ότι είναι σημαντικό η Τουρκία «να μην προσφέρει λύσεις καταστρατήγησης στη Ρωσία», προσθέτοντας ότι «συνεχίζουμε να παρακολουθούμε στενά την κατάσταση από αυτή την άποψη».

Ο Francesco Giumelli, αναπληρωτής καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Groningen στην Ολλανδία, δήλωσε ότι μένει να δούμε πόσο καιρό η ΕΕ και άλλα μέλη του ΝΑΤΟ θα ανεχθούν τον Ερντογάν να παίζει «αυτό το διπλό παιχνίδι μεταξύ του να έχει συμφωνίες με τον Πούτιν, αλλά ταυτόχρονα να είναι και μέλος του ΝΑΤΟ και να είναι πολύ κοντά στις ΗΠΑ με την ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ».

Η ελάχιστη πολιτική επιρροή των Βρυξελλών

Οι Βρυξέλλες έχουν κάποια πολιτική επιρροή στην Τουρκία, για παράδειγμα όταν πρόκειται για την απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες. Ο Στάνο επεσήμανε το καθεστώς της Τουρκίας ως υποψήφιας χώρας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά αυτή η διαδικασία ένταξης πάγωσε σε όλα, εκτός από το όνομα, τον Ιούνιο του 2018.

Το ίδιο ισχύει και για την τελωνειακή ένωση, την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να εκσυγχρονίσει το 2016, αλλά οι συνομιλίες αυτές έχουν βαλτώσει δεδομένης της επιδείνωσης των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας. «Αν βρισκόμασταν σε έναν διαφορετικό κόσμο όπου η σχέση Τουρκίας-ΕΕ ήταν ισχυρή … η ΕΕ θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη εξουσία έναντι της Τουρκίας [όσον αφορά τις κυρώσεις]», δήλωσε ο Ülgen. «Αλλά τώρα, δεν υπάρχει τίποτα από αυτά».

Ο Ülgen υπογράμμισε ότι δεν υπάρχει περιθώριο στην υπάρχουσα τελωνειακή ένωση για οποιαδήποτε πολιτική επιρροή στην Τουρκία. Αυτό θα ήταν διαφορετικό εάν οποιοσδήποτε εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης θα έπρεπε να επικυρωθεί πολιτικά στις Βρυξέλλες, αλλά αυτό δεν ισχύει.

Οι δισταγμοί της Ουάσιγκτον

Η Ουάσιγκτον ρίχνει κάπως αυστηρότερες προειδοποιητικές βολές προς την Άγκυρα να μην το παρακάνει. Αμερικανός αξιωματούχος δήλωσε ότι αν η Τουρκία συνάψει επίσημη οικονομική εταιρική σχέση με τη Ρωσία, η Ουάσιγκτον θα εξετάσει το ενδεχόμενο να συστήσει σε δυτικές εταιρείες να αποσύρουν ή να μειώσουν τους οικονομικούς δεσμούς τους με την Άγκυρα.

«Πιστεύουμε ότι η Τουρκία πρέπει να είναι ένας παγκόσμιος προορισμός για επιχειρήσεις και κεφάλαια, αλλά μια στενότερη σχέση με τη Ρωσία θα δημιουργήσει πραγματικούς κινδύνους για την ολοκλήρωση της Τουρκίας με τον υπόλοιπο κόσμο», δήλωσε ο αξιωματούχος.

Εάν η Δύση μπορεί να αποδείξει ότι η Τουρκία αποφεύγει τις κυρώσεις, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα, αποκόπτοντας την Τουρκία από το δολάριο μέσω δευτερογενών κυρώσεων.

Αλλά όταν πρόκειται για τους κανόνες περί κυρώσεων, η ερμηνεία είναι μερικές φορές εξίσου σημαντική με τον πραγματικό νόμο, δήλωσε ο Σάγκινα από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. Και εδώ είναι που μπαίνει ο φόβος ότι δεν θέλουμε να απομακρύνουμε πολύ την Τουρκία.

Ο Ερντογάν, από την πλευρά του, γνωρίζει επίσης ότι δεν πρέπει να κάνει υπερβολές. Ο Τούρκος αξιωματούχος δήλωσε ότι η Άγκυρα γνωρίζει τους «κινδύνους των δευτερογενών κυρώσεων», αλλά προειδοποίησε επίσης για την υπερβολή, ειδικά από την πλευρά των ΗΠΑ.

«Αν στοχοποιηθούν τουρκικές εταιρείες, θα αντιδράσουμε και αυτό θα ήταν αντιπαραγωγικό», δήλωσε ο αξιωματούχος.