Η οικονομική αρχή που με βοηθά να παραγγέλνω σε εστιατόρια

Τον 19ο αιώνα, όταν οι Ευρωπαίοι στοχαστές άρχισαν να αναπτύσσουν την οικονομική αρχή της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας, πιθανώς δεν σκέφτονταν τις επιπτώσεις της στην καλύτερη στρατηγική για την παραγγελία φαγητού σε ένα εστιατόριο. Αλλά σχεδόν 200 χρόνια αργότερα, το έργο τους οδηγεί στην παραγγελία ενός δείπνου.

Η βασική ιδέα στην οποία κατέληγαν αυτοί οι πρώτοι οικονομολόγοι είναι ότι καθώς οι άνθρωποι καταναλώνουμε όλο και περισσότερο από ένα είδος, κάθε διαδοχική μονάδα αυτού του είδους τείνει να μας προσφέρει λιγότερη ικανοποίηση -ή, για να χρησιμοποιήσουμε τον οικονομικό όρο, χρησιμότητα- από την προηγούμενη.

Πρόσφατα, ο Adam Mastroianni, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Columbia Business School, επικαλέστηκε αυτή την ιδέα στο ενημερωτικό του δελτίο, Experimental History, για να εξηγήσει γιατί μια γουλιά μπύρας μπορεί να είναι πιο ικανοποιητική από ένα μεγάλο ποτήρι μπύρας. «Η πρώτη γουλιά είναι πάντα η καλύτερη γουλιά», έγραψε.

• Διαβάστε ακόμα: Η Αθήνα ανθίζει μετά την πανδημία: Νέοι χώροι τέχνης, εστιατόρια και εντυπωσιακά ξενοδοχεία

Η ίδια αρχή ισχύει και για τις πρώτες μπουκιές: Αν το πρώτο μισό ενός πιάτου είναι πιο ικανοποιητικό από το δεύτερο μισό, γιατί να μην φάτε το πρώτο μισό δύο πιάτων αντί για ένα ολόκληρο πιάτο μόνο του; Με άλλα λόγια, όταν πηγαίνετε σε ένα εστιατόριο, απλά μοιραστείτε κάθε πιάτο με όποιον είστε μαζί. Με αυτόν τον τρόπο, θα έχετε περισσότερες πρώτες μπουκιές.

Η διαφοροποίηση αυτή μπορεί να σας απαλλάξει από την αναποφασιστικότητα, όταν διχάζεστε ανάμεσα σε είδη μενού που ακούγονται εξίσου φοβερά. Είναι η απάντηση στο κλασικό αίνιγμα του brunch: γλυκό ή αλμυρό; Όπως είπε ο Mastroianni: «Θέλετε πραγματικά να φάτε τρεις τηγανίτες με γαλλικό ψωμί dulce de leche; Όχι, θέλετε μιάμιση από αυτές και μετά μισή από κάποια ομελέτα;».

Φυσικά, οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς το πόσα πιάτα θα ήθελαν να δοκιμάσουν- πολλοί μπορεί να μην εκτιμούν την ποικιλία αρκετά ώστε να διαπραγματεύονται με τους συνδαιτυμόνες τους για το τι θα παραγγείλουν. Ο Mastroianni πρότεινε ότι αυτές οι προτιμήσεις μπορεί να αντιστοιχούν στο «άνοιγμα», ένα από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που είναι γνωστά στην ψυχολογία ως Big Five. Οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα «ανοίγματος» μπορεί να μοιράζονται το φαγητό, ώστε να μπορούν να δοκιμάσουν περισσότερα πιάτα.

Ο Paul Freedman, ιστορικός στο Yale και συγγραφέας του βιβλίου Ten Restaurants That Changed America, είπε ότι αιώνες πριν, οι Κινέζοι αυτοκράτορες έδιναν περιστασιακά συμπόσια στα οποία σερβίρονταν διακόσια πιάτα, και ότι σε ένα άφθονο βασιλικό γεύμα στην Αγγλία του 15ου αιώνα, σερβίρονταν δεκάδες είδη ψαριών.

Ωστόσο αυτή η προσέγγιση έχει μειονεκτήματα και περιορισμούς. Μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη όταν οι άνθρωποι έχουν διαφορετικούς διατροφικούς περιορισμούς ή διαφορετικό προϋπολογισμό, και δεν έχει νόημα αν υπάρχει ένα πιάτο που ξέρετε ότι δεν θέλετε να μοιραστείτε με κανέναν.
Η διαίρεση των γευμάτων πρέπει να είναι η προεπιλογή και όχι η εξαίρεση –μόνο έτσι λειτουργεί πραγματικά.

Για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, το να τρώμε το ίδιο πράγμα με όλους τους άλλους ήταν το πρότυπο, το κανονικό. Μια σημαντική καινοτομία των εστιατορίων, τα οποία υπάρχουν στη σύγχρονη μορφή τους από τα τέλη του 18ου αιώνα, ήταν ότι ο καθένας μπορούσε να παραγγείλει ό,τι ήθελε. Σε ορισμένα εστιατόρια, ο κανόνας είναι να παραγγέλνεις φαγητό «οικογενειακά», μοιράζοντας τα πάντα, αλλά αυτή η ιδέα της προσωπικής επιλογής συνεχίζει να καθορίζει το φαγητό έξω σήμερα.

Ωστόσο, ακόμη και όταν οι άνθρωποι έχουν την τάση να μοιράζονται, τα εστιατόρια γενικά δεν είναι έτσι διαμορφωμένα ώστε να τους εξυπηρετούν. Για να μοιραστούν τα κοινά φαγητά, οι άνθρωποι πρέπει να επαναχρησιμοποιήσουν ένα ήδη χρησιμοποιημένο πιάτο ή να ζητήσουν ένα καινούργιο, και στη συνέχεια να κάνουν τη συνήθως άτσαλη δουλειά του διαχωρισμού του.

Τα εστιατόρια δείχνουν να συνειδητοποιούν ότι πολλοί άνθρωποι δεν θέλουν να είναι υποχρεωμένοι να τρώνε αποκλειστικά ένα ολόκληρο πιάτο: Έχουν μικρύνει τις μερίδες στα πιάτα και συνήθως προσφέρουν το επιδόρπιο με πολλαπλά κουτάλια. Αλλά η βιομηχανία παροχής υπηρεσιών εστίασης θα μπορούσε να κάνει πολύ περισσότερα. Πρόσφατα, ο Mastroianni και η αρραβωνιαστικιά του ταξίδεψαν με την οικογένειά της στη νοτιοδυτική Ινδία, απ’ όπου κατάγονται, και στα εστιατόρια, τους άκουσε περιστασιακά να παραγγέλνουν σε ποσότητες όπως «τρία επί πέντε» ή «τέσσερα επί επτά» -δηλαδή, τέσσερις παραγγελίες σούπας μοιρασμένες σε επτά άτομα.

Με άλλα λόγια, τα εστιατόρια ήταν διαμορφωμένα ώστε οι άνθρωποι να μοιράζονται τα γεύματα όπως ακριβώς τους άρεσε.

Αλλά ένας κόσμος στον οποίο η κοινή χρήση των γευμάτων θα είναι η προεπιλογή, θα αντιπροσωπεύει μια αλλαγή και στις αξίες. Ενώ το παράδειγμα με το ένα πιάτο ανά άτομο απονέμει έπαινο στην ατομική επιλογή -και ίσως ακόμη και να υποστηρίζει την έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας- το να μοιράζεσαι ένα γεύμα εξυψώνει τον συμβιβασμό και τη διαπραγμάτευση. Αυτό μπορεί να είναι περίπλοκο, αλλά το κέρδος είναι η ποικιλία, ένα πιο κοινοτικό πνεύμα και μια κρυφή ανεκμετάλλευτη χρησιμότητα. Ναι, το να μπορείς να παραγγείλεις κάτι που ετοιμάζεται μόνο για σένα είναι, στο πλαίσιο της ιστορίας του φαγητού, κάπως εκπληκτικό. Αλλά υπάρχει επίσης ανεκτίμητη αξία στο να κάθεσαι να μοιράζεσαι ένα γεύμα και να το μοιράζεσαι πραγματικά.

*Mε στοιχεία από theatlantic.com