Οδηγός επιβίωσης από δαγκώματα και τσιμπήματα

Οι τελευταίες εβδομάδες του καλοκαιριού βρίσκουν αρκετούς από εμάς στο βουνό ή στη θάλασσα, στα χωριά μας ή σε σύντομες αποδράσεις της τελευταίας στιγμής για μια (ή και περισσότερες) δροσιστικές βουτιές σε πισίνες ή ακόμη σε ποτάμια και λίμνες.

Μερικές φορές, όμως, οι στιγμές χαλάρωσης δεν εξελίσσονται όσο ευχάριστα είχαμε προγραμματίσει, καθώς οι κίνδυνοι… παραμονεύουν – μεταξύ των οποίων και τα δαγκώματα και τσιμπήματα από κάθε είδους ζώο.

Στο πλαίσιο αυτό το ΕΚΑΒ έχει εκδώσει ένα εγχειρίδιο πρώτων βοηθειών για την εκπαίδευση του γενικού πληθυσμού, με χρήσιμες οδηγίες για το πώς να αντιμετωπίσουμε τα δαγκώματα από σκύλους, φίδια, νυχτερίδες, σκορπιούς, σφήκες, μέλισσες κ.ο.κ.

Από θηλαστικά (σκύλος, γάτα, αλεπού, τσακάλι, λύκος, νυχτερίδα)

Τα περισσότερα δαγκώματα (99%) είναι από σκύλο. Η στοματική κοιλότητα των θηλαστικών είναι γεμάτη με μικρόβια.

Αντιμετώπιση

• Απομακρύνουμε το ζώο ή το θύμα.
• Καθαρίζουμε την πληγή με σαπούνι και νερό.
• Σε περίπτωση αιμορραγίας, παίρνουμε μια καθαρή πετσέτα και πιέζουμε ελαφρά πάνω στην πληγή.
• Βάζουμε στην πληγή αντισηπτικό και καλύπτουμε με μια αποστειρωμένη γάζα.
• Σε περίπτωση που δεν έχουμε κάνει τα τελευταία δέκα χρόνια αντιτετανικό ορό, κάνουμε οπωσδήποτε.
• Εάν εμφανίσουμε πυρετό, πρήξιμο, έντονο πόνο, πρέπει να επισκεφθούμε γιατρό.
• Αναφέρουμε με λεπτομέρεια τα χαρακτηριστικά του θηλαστικού (π.χ. ανήσυχο, επιθετικό, νευρικό, έχει σιελόρροια).
• Εάν πρόκειται για σκύλο ή γάτα που κατοικεί σε σπίτι, ζητάμε από τον ιδιοκτήτη να παρακολουθεί μήπως εμφανίσει σημάδια λύσσας.

Από φίδια

Το 10% των φιδιών είναι δηλητηριώδη. Το μόνο δηλητηριώδες φίδι που έχουμε στην Ελλάδα είναι η οχιά. Η βαρύτητα της δηλητηρίασης εξαρτάται από την ηλικία, τη γενική κατάσταση, τη θέση και το βάθος δήγματος, το μέγεθος του φιδιού και αν μετακινήθηκε ή όχι το θύμα. Οι επιδράσεις των δηλητηρίων των φιδιών χωρίζονται σε δύο κατηγορίες.

Τοπικά συμπτώματα

• Πόνος.
• Οίδημα.
• Μελανιές.
• Φυσαλίδες που επεκτείνονται μέσα σε μερικές ώρες. Οι φυσαλίδες μπορεί να επιμολυνθούν από μικρόβια και να εξελιχθούν σε γάγγραινα.

Γενικευμένα συμπτώματα (σε περίπτωση που απορροφηθεί το δηλητήριο)

• Εμετός.
• Αδυναμία.
• Ζάλη.
• Ρίγος με πυρετό.
• Εφιδρώσεις.
• Αιμορραγικές εκδηλώσεις.
• Ταχυκαρδία.
• Υπόταση.
• Σοκ.
• Πνευμονικό οίδημα.
• Οξεία νεφρική ανεπάρκεια.

Αντιμετώπιση

• Οχι περπάτημα.
• Καθησυχασμός του θύματος.
• Ακινητοποίηση του άκρου κάτω από το ύψος της καρδιάς.
• Καθαρισμός της πληγής με νερό και σαπούνι.
• Οχι πάγο στο τραύμα.
• Οχι ίσχαιμος περίδεση.
• Οχι χορήγηση καφέ και αλκοόλ.
• Οχι σύλληψη του φιδιού, προσπαθούμε να θυμηθούμε το χρώμα και το σχήμα του, έτσι ώστε να μπορούμε να το περιγράψουμε.
• Διακομιδή σε νοσοκομείο.

Υστερα από δήγμα φιδιού, χρειάζεται να γίνει αντιτετανικός ορός. Αντιοφικός ορός γίνεται μόνο στο νοσοκομείο και δεν είναι πάντα απαραίτητος. Η χορήγηση αντιοφικού ορού μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση ή ακόμα και αναφυλαξία σε άτομα που είναι αλλεργικά.

Από σκορπιούς

Λίγα είδη σκορπιών, όπως το Centoyroides Exilicanda, προκαλούν δυνητικά σοβαρή δηλητηρίαση. Μετά το αρχικό δήγμα, το οποίο γίνεται αντιληπτό σαν τσίμπημα μέλισσας, έχουμε:

Τοπικά συμπτώματα

• Πρήξιμο.
• Φαγούρα.
• Πόνο και μερικές φορές μούδιασμα, ο πόνος και το μούδιασμα επεκτείνονται κεντρικά.

Γενικευμένα συμπτώματα

• Ναυτία.
• Εμετός.
• Σιελόρροια.
• Δυσφαγία.
• Ρινόρροια.
• Δακρύρροια.
• Ανησυχία.
• Διαταραχές της προσαρμογής.
• Εφίδρωση.
• Υψηλός πυρετός (μέχρι 42 βαθμούς Κελσίου).
• Ταχυκαρδία.
• Υπέρταση.
• Αρρυθμία.
• Σπασμοί.
• Κώμα.

Ο θάνατος μπορεί να επέλθει λόγω καρδιακής ή αναπνευστικής ανεπάρκειας.

Αντιμετώπιση

Σε ήπιες περιπτώσεις, τοπικά εφαρμόζουμε ψυχρά επιθέματα και δίνουμε αναλγητικά. Εάν εμφανιστούν συμπτώματα από την καρδιά, αναζητούμε ιατρική βοήθεια.

Από υμενόπτερα (σφήκα / μέλισσα)

Ο θάνατος από τσιμπήματα υμενοπτέρων οφείλεται στην αναφυλακτική αντίδραση του δηλητηρίου.

Τοπικά συμπτώματα

• Εντονος πόνος.
• Οίδημα.
• Κοκκινίλα.
• Εντονη φαγούρα.

Τα τοπικά συμπτώματα υποχωρούν από λίγες ώρες μέχρι λίγες μέρες.

Γενικευμένα συμπτώματα

• Φαγούρα.
• Ναυτία.
• Κοιλιακά άλγη.
• Αναφυλαξία.

Αντιμετώπιση

• Τοπικά, αφαίρεση του κεντριού εάν έχει μείνει, εφαρμογή ψυχρών επιθεμάτων και αντιισταμινικών αλοιφών.
• Σε περίπτωση αναφυλακτικής αντίδρασης, άμεση αναζήτηση ιατρικής βοήθειας.

Από θαλάσσιους οργανισμούς

Θαλάσσιοι οργανισμοί που προκαλούν νοσηρές καταστάσεις είναι: μέδουσες, κοράλλια, αχινοί, σκυλόψαρα, γατόψαρα, δράκαινες, σκορπίνες, σαλάχια.

Τοπικά συμπτώματα (στις περισσότερες περιπτώσεις)

• Πόνος.
• Κοκκινίλα.
• Πρήξιμο.

Γενικευμένα συμπτώματα

• Ναυτία.
• Εμετοί.
• Σπάνια αναφυλαξία.
• Σπάνια σοκ.

Αντιμετώπιση

Εάν υπάρχει τμήμα του οργανισμού, αφαιρείται, γίνεται καθαρισμός του τραύματος, εφαρμογή αντιισταμινικής αλοιφής και σε περίπτωση αναφυλακτικού σοκ αναζήτηση ιατρικής βοήθειας.

Από άνθρωπο

Οπως αναφέρουν στο ίδιο εγχειρίδιο οι ειδικοί του ΕΚΑΒ, τα δαγκώματα από άνθρωπο μπορεί να είναι τόσο επικίνδυνα όσο τα δαγκώματα από ζώα εξαιτίας των μικροβίων που περιέχονται στη στοματική κοιλότητα.

Οταν έχουμε δάγκωμα από άνθρωπο, οι οδηγίες που δίνουν είναι οι εξής: σταματάμε την αιμορραγία, εάν υπάρχει, ασκώντας πίεση, καθαρίζουμε το τραύμα με σαπούνι και νερό, βάζουμε αποστειρωμένη γάζα και κάνουμε αντιτετανικό ορό εφόσον το θύμα δεν είναι εμβολιασμένο.