Μεσαιωνική πόλη Ρόδου: Το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου και η Οδός των Ιπποτών

Πολύτιμο κόσμημα για το μεγαλύτερο και πλέον προβεβλημένο νησί του συμπλέγματος των Δωδεκανήσων, η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου συναρπάζει τους επισκέπτες και ασκεί πάνω τους ακατανίκητη γοητεία.

Η πόλη των Μεσαιωνικών Χρόνων υπήρξε δημιούργημα των Ιπποτών του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ, ευρέως γνωστών ως Ιωαννιτών Ιπποτών, οι οποίοι κατέλαβαν (το 1309) και επεξέτειναν σε σημαντικό βαθμό τη βυζαντινή πόλη της Ρόδου, που είχε οχυρωθεί ήδη από τον 7ο αιώνα.

Η πόλη αυτή είχε διαδεχθεί με τη σειρά της την αρχαία πόλη της Ρόδου, που είχε ιδρυθεί το 408 π.Χ. και διέθετε ένα άρτιο πολεοδομικό σύστημα, σχεδιασμένο από τον Ιππόδαμο τον Μιλήσιο.

Αρχής γενομένης από το 1309, και επί δύο σχεδόν αιώνες, η πόλη της Ρόδου αποτέλεσε το πολιτικό και διοικητικό κέντρο της ιπποτικής επικράτειας (περιελάμβανε και τα υπόλοιπα νησιά των Δωδεκανήσων, με εξαίρεση την Αστυπάλαια, την Κάρπαθο και την Κάσο), αναδείχθηκε δε σε προπύργιο του χριστιανικού κόσμου και σημαντικό λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου.

Τα τείχη που οικοδόμησαν το 14ο-15ο αιώνα οι Ιωαννίτες Ιππότες, ενισχύοντας την προϋπάρχουσα βυζαντινή οχύρωση (7ος-13ος αιώνας) και δημιουργώντας ένα μοναδικό δείγμα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, αποδείχθηκαν ανυπέρβλητο εμπόδιο για τις δυνάμεις του σουλτάνου Μωάμεθ Β’ του Πορθητή, το 1480.

Όμως, το Δεκέμβριο του 1522, κι αφού προηγήθηκε εξάμηνη πολιορκία, οι δυνάμεις του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς υποχρέωσαν τους Ιωαννίτες Ιππότες να εγκαταλείψουν τη Ρόδο και να αποσυρθούν στη Δύση.

Τα εντυπωσιακά ιπποτικά οικοδομήματα, με κορυφαίο το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, τα μουσουλμανικά μνημεία, τα τείχη με τις επιβλητικές πύλες (ξεχωρίζουν η Πύλη D’Amboise και η Θαλασσινή Πύλη) και τους κυλινδρικούς πύργους, η περίφημη Οδός των Ιπποτών (ξεκινά από το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου και καταλήγει στην εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου), οι γραφικές πλατείες συνθέτουν ένα πραγματικά μοναδικό αρχιτεκτονικό σύνολο, όπου ανταμώνουν η ιστορία και η σύγχρονη ζωή.

Το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, στο βορειοδυτικό άκρο της μεσαιωνικής πόλης, άρχισε να οικοδομείται από τους Ιωαννίτες Ιππότες στις αρχές του 14ου αιώνα, στη θέση πιθανώς της βυζαντινής ακρόπολης. Στα χρόνια της Tουρκοκρατίας ερειπώθηκε, ενώ μια έκρηξη πυρομαχικών το 1856 ολοκλήρωσε την καταστροφή.

Το εν λόγω φρουριακό συγκρότημα αναστηλώθηκε (με πολλές επεμβάσεις) από τους Ιταλούς κατά τα έτη 1937-1940 (μεταξύ άλλων, μεταφέρθηκαν και εγκαταστάθηκαν στις αίθουσές του ψηφιδωτά δάπεδα Ελληνιστικών, Υστερορωμαϊκών και Παλαιοχριστιανικών Χρόνων, που προέρχονταν κυρίως από την Κω). Στους χώρους του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου φιλοξενούνται εκθέσεις και πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Στα σημαντικότερα μνημεία της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου συγκαταλέγονται οι ενοριακοί ναοί του Αγίου Φανουρίου και του Αγίου Παντελεήμονος, η εκκλησία της Αγίας Τριάδας (τέλη 15ου/αρχές 16ου αιώνα), η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης (ο πρώτος ορθόδοξος ναός που μετατράπηκε σε τζαμί από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή), η Παναγία του Κάστρου (τρίκλιτη γοτθική βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, αποτέλεσμα μετασκευής βυζαντινού ναού), η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (τέλη 15ου/αρχές 16ου αιώνα), η Αγία Τριάδα της Οδού των Ιπποτών (ιδρύθηκε από τους Ιωαννίτες Ιππότες μεταξύ των ετών 1365 και 1374), καθώς και ο Πύργος του Ρολογιού με την εκπληκτική θέα.

Κατάλοιπα της μουσουλμανικής κυριαρχίας στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου αποτελούν τα «Νέα Λουτρά» (λουτρά του Σουλεϊμάν ή του Μουσταφά), από τα σημαντικότερα επαρχιακά λουτρά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και τα τζαμιά Σουλεϊμάν, Χαμζά Μπέη, Σουλτάν Μουσταφά, Ιμπραήμ Πασά και Ρετζέπ Πασά.

*Η κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου ανήκει στον Γιάννη Τούντα.